Vulgarizmlar uslubiy vosita sifatida

---

VULGARIZMLAR USLUBIY VOSITA SIFATIDA 
Qurbonov Davronbek– Navoiy davlat pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti 
fakulteti talabasi. 
Annotatsiya: 
Ushbu maqola vulgarizmlar va ularning tilshunoslikda uslubiy 
vosita sifatida qo`llaniishi haqida. 
Kalit so`zlar:
 vulgarizmlar, uslubiy vosita, varvarizmlar, ekspressivlik. 
Vulgarizm, varvarizmlar qo‘llanilish doirasi chegaralangan so’zlar guruhiga 
kiadi.
Vulgarizmlar
- haqorat ma’nosida qo’llanadigan so’zlar. Bunday leksemalar 
yoki ularning vulgar ma’nolari adabiy til birligi sanalmaydi, ularni qo’llash nutq 
madaniyatiga xilof deb qaraladi, ammo badiiy asar tilida bunday so’zlardan uslubiy 
vosita sifatida foydalaniladi.
Ushbu leksik qatlam so`zlarida ko`p hollarda ekspressivlik ifodalanadi, ya’ni 
bunday so`zlar asosan so`zlashuv nutqiga xos bo`lib, mualliflar tomonidan 
ekspressivlik hosil qilish uchun ishlatiladi. Bunday so`zlar badiiy asarlarda qahramon 
tilini individuallashtirish maqsadida ishlatiladi. Ana shunday yo`llar bilan nutqning 
ta’sirchanligiga erishish mumkin. 
Vulgarizmlarda o`ta salbiy munosabat, kamsitish, mensimaslik, haqorat kabi bir 
qator ifoda semalari juda ochiq ko`rinib turgan bo`ladi. Bunday so`zlar ko`proq 
nominativ ma’nolariga ko`ra emas, ayni shu konnotativ ma’nolariga ko`ra nutqda 
yashaydi.
1
: 
Yuqorida aytilgan maqsadga ko`ra yozma badiiy nutqda ham ishlatiladi va 
o`ziga xos his- tuyg’uni ifodalaydi.
Yuqorida aytilgan maqsadga ko`ra yozma badiiy nutqda ham ishlatiladi. Quyidagi 
misolda varvarizm so’z so’zlovchining behihoya qattiq g’azbini ifodalsh uchun 
qo’llangan: 
– 
Padaringga la’nat
! – Rais buva tashqariga chiqib battar entikdi. – 
“Katta domla” bo`lmoq tugul akademik bo`lmaysanmi! Hali shunaqani o`ynatayki, 
1
Yo`ldoshev M. Badiiy matn va uning lingvopoetik tahlili asoslari. Toshkent, 2007 yil. 60-bet. 

---

shogirding bilan...–Tezroq,–dedi Shodivoyga o`shqirib.
(O’. Hoshimov.)
E,