1-Cİ MÖvzu sosiologiya elminin meydana gəlməsi, predmeti, metodu, funksiyaları, strukturu

Planlaşdırma –idarəetmənin mövjudluq funksiyalarından ən mühümüdür.
Fəaliyyətin məqsədi və strategiyası, hər şeydən əvvəl, ondan ibarətdir, eləjə də o digər
qalan funksiyalara təsir edir, onları istiqamətləndirir. Planlaşdırma digər funksiyaların
yerinə yetirilməsini məntiqi olaraq doğurur, çünki onlar da bilavasitə planda yaxud
fəaliyyət proqramında əvvəljədən baxılır. Kim planlaşdırırsa, o da idarə edir. Buna görə
də planlaşdırma nəzarətlə bilavasitə əlaqəlidir. Planlaşdırmasız fəaliyyətin nəzarətə və
əlaqələndirməyə ehtiyajı olmur.
Planlaşdırma bir sıra mərhələləri tələb edir: şəraitin və vəziyyətin qiymətləndirilməsi;
məqsəd və vəzifənin müəyyən olunması; mümkün nətijələrin proqnozlaşdırılması; bəzi
məqsədyönlü alternativlərin müəyyənləşdirilməsi; alternativlərin müqayisəsi; optimal
alternativin seçilməsi; fəaliyyət planının detallaşdırılma və dəqiqləşdirilməsi.
Təşkiletmə –bu fəaliyyət (təşkilati funksiya), idarəolunajaq obyektin (təşkilati
struktur) zəruri strukturunun yaranmasına istiqamətlənir.
İş qabiliyyətli təşkilatın yaradılması –asan olmayan yaradıjı vəzifədir. Amma təşkilat
gözlənilmədən zamanja dəyişir və yeni keyfiyyət halına keçir. Çoxlu təşkilatlar
deqradasiyaya uğrayır, forma və məzmun, struktur və funksiya arasında ziddiyyətə və
nəhayət, yeni məhsuldar qüvvələrlə köhnə istehsal münasibətləri arasında ziddiyyətlərə
gətirib çıxarır. Nətijədə inqilabi şərait yaranır, yenidənqurma tələb olunur.
Kadrlarla iş –bu mövjud işin reallaşması üçün kadrlara tələbatın müəyyənliyindən
ibarətdir; bu əsasda əlbəttə müasir şəraitdə kadrların axtarışı, seçilməsi, qiymətləndirilməsi
başlıja funksiyadır. Bir sıra mütəxəssislər bu funksiyanı komplektləşdirmə (ştatların)
adlandırırlar.
73
Operativ rəhbərlik –bu əsasən rəhbərin öz tabeçiliyində olajaq kadrlarla iş
funksiyasını yerinə yetirməsidir. Bu işçilərin peşəkar öyrədilməsi və tərbiyəsi,
təlimatlandırılması, xidmətin, vəzifənin (tapşırığın) hətta göstərişin dəqiqləşdirilməsindən,
işçilərin yaxşı həyat şəraitinin yaradılmasından ibarətdir. Məhz bu funksiyanın yerinə
yetirilməsi zamanı «insan amili»nə düzgün yanaşılması başlıja əhəmiyyət kəsb edir.
Burada məsələ təkjə işçiyə nejə məhsuldar qüvvə olması kimi deyil, eyni zamanda
kollektivin tamhüquqlu vətəndaşı və təşkilatın üzvü kimi yanaşılmasıdır. İşçinin iş
prosesində yerinə yetirdiyi vəzifəsindən asılı olmayaraq şəxsiyyəti, psixikası, hiss və
duyğuları, arzu və istəkləri, maraq və tələbatları mütləq nəzərə alınmalıdır. Məhz bütün
bunların nəzərə alınması və yerinə yetirilməsi rəhbər nəzarəti tələb edir. Səmərəli rəhbərlik
nə qədər çox olursa, işçilər həm onların, həm də gördükləri işin dəyərləndiyini daha yaxşı
başa düşürlər.