Collection b
Yüklə 2,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
MAY
2023 ISSN: 2181-3558 113 INTEGRATSIYALASHGAN TA’LIM VA TADQIQOTLAR JURNALI JOURNAL OF INTEGRATED EDUCATION AND RESEARCH Shuningdek, bu janr ilmiy tasavvurlarni uyg’otib, kelajak haqida, ilm fanning naqadar kuchli imkoniyatlari haqida o’rganishga majbur etadi. Bu masalaga yanada kengroq qaraydigan bo’lsak, bu yo’nalish ilmiylikka asoslanadi, shuningdek, ertakona, afsonaviy g’oyalardan yiroq turgan holda, undagi voqea hodisalar ilohiy yoki qandaydir mo’jizaviy tushuntirishlarni emas, balki ilmiy isbotlangan asoslarni talab etadi. Hozirgi kungacha ilmiy fantastikaning tematik kenligi, yondashuvlar ko’lami quyidagi mavzular bilan chegaralanib qolgan: Kosmosga sayohat – ushbu yo’nalishda yozuvchilar quyosh tizimiga yaqin bo’lgan sayyoralar va ularga amalga oshirilgan parvozlar haqida yoki sayyoramizga yaqin bo’lgan yulduzlar haqida yozishadi. Shuningdek, bu mavzu doirasidagi asarlarda yerliklarning turli sayyoralarni egallab olishlariga doir sarguzashtlar yoritib beriladi. Vaqt mashinasi bilan sayohat mavzusi ilmiy fantastikaning eng ommalashgan mavzulardan biri hisoblanib, bunda vaqt mashinasi ixtiro qilinadi va kelajakka yoki insoniyat tarixiga nazar solinadi. Parallel olamlar haqida shu uslubda yaratilgan asarlarda parallel bo’lgan olamlar, sayyoralar haqida yoziladi. Mazkur olamlarning turli-tumanligi va kelib chiqish tarixini yozish fanastikada yana bir yo’nalish – tarixiy fantastikani yaratilishiga asos bo’ldi. Evolyutsiya yoki insoniyatning mutatsiyaga uchrashi – bu mavzudagi asarlarda kelajakda insoniyatning ilohiy, mo’jizaviy qudratga ega bo’lishi, yangi imkoniyatlarning paydo bo’lishi shuningdek, psixologik-telepatiya va prokinez hodisalari tasvirlanadi. Keyingi yo’nalishda jamiyatni yangicha modellashtirish g’oyasi asosiy o’rin tutadi. Bu mavzuda yaratilgan asarlarning eng mashxuri Tomas Morning “Utopiya” romani hisoblanadi. Mazkur asarda turli ijtimoiy muammolarning yechimini ko’rsatish uchun idealogik jamiyat tasvirlangan. Bunday asarlar sirasiga turli jamiyat shakllari haqidagi hikoyalar, hozirgi kunda, zamonaviy jamiyatimizda, mavjud lekin Yerning izolyatsiya qilingan qismlarida: Tibetdagi vodiylarda, Tinch okeanining chekka orollarida sodir bo’ladi. Bunday adabiy asarlarni kreptio-tarixiy asarlar deb nomlanadi, bunda zamonaviy qandaydir sirli kuchlar ta’sirida rivojlanadi. 2 Ilmiy fantastika janrining bosh obrazi doim taraqqiy etuvchi, rivojlanuvchi inson timsolidir. Bu qahramon evolyutsion rivojlanuvchi, taraqqiy etuvchi hisoblanadi. Ko’pchilik adabiyotshunoslar tahlillariga binoan ilmiy fantastika janri ilk marotaba amerikalik yozuvchi Edgar Allan Po asarlarida ko’zga tashlangan. Uning ba’zi hikoyalari konseptual asosga ega, ya’ni inson faqat o’zi egallagan bilimlari yordamida tabiatning tushunarsiz, noaniq qonuniyatlarini ocha oladi. Uning bu qarashlari “Gans Haolyaning sarguzashtlari” nomli asarida o’z aksini topgan. 2 Чернышева. Т. Научная фантастика и современное мифотворчество И.: “Наука”. 1989. – Cтр. 25-27 |