Collection b
Yüklə 2,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
MAY
2023 ISSN: 2181-3558 114 INTEGRATSIYALASHGAN TA’LIM VA TADQIQOTLAR JURNALI JOURNAL OF INTEGRATED EDUCATION AND RESEARCH Jahon adabiyotida birinchi professional fantast yozuvchi Jyul Vern hisoblanadi. Uning mashhur asarlari “Havo sharida besh hafta”, “Yer markaziga sayohat” kabilarning adabiyot ommasiga havola etilishi bilan ilmiy fantastika janri ham adabiyot olamida bir vaqtda paydo bo’lgan deb aytiladi. Yevropa davlatlarida Jyul Vernning asarlari juda kata shuxrat qozondi. Uning adabiy qarashlari, adabiy elementlari reallikka “jyul verncha” yondashish yoki ilm fanni hamma narsaga qodir deb qarash kabi g’oyalarini yevropalik yozuvchilar o’z asarlarida qo’llashgan. XIX asrning 20-yillarida iste’dodli ingliz yozuvchisi Gerbert Uells ilmiy fantastika sohasida katta burilish qildi. U jyul verncha qarashlarga, ijobiy optimistik yondashuvlarga pessimistik ruh olib kirdi. Uning ijodining birinchi pallasida chop etilgan “Vaqt mashinasi”, “Doktor Maro oroli”, “Ko’rinmas odam” va “Olamlar jangi” kabi asarlari ilmiy fantastika janrining rang-barangligini yanada boyitdi. 3 Hozirda bu yo’nalishning ijodkorlari asarlarida nafaqat Uellsning yoki Vernning g’oyalarini balki o’zlarining boy, har xil g’oya va qarashlarini zamon ruhiga moslashtirib olib kirdilar. XX asrning boshlarida ijod qilgan yozuvchilarning asarlarida bizga parallel bo’lgan olamlar haqida yoki mutantlar haqida yozish keng tarqaldi. 4 1926-yilda “Amazing stories” jurnalining chiqishi ilmiy fantastika yo’nalishida tubdan burilish yasadi. Bu jurnalning muharriri Xyugo Gernsberg bo’lgan. Uzoq vaqt mobaynida aynan shu jurnal jahon fantastikasida haqiqiy bayroq bo’lib kelgan. A.Azimovning hikoyalari mazkur jurnalda birinchi bo’lib chop etilgan. 5 1920-yillarga kelib, fantastik adabiyotda uchta asosiy yo’nalish ustunlik qildi: fantastika, ilmiy fantastika va “qo’rqinchli” adabiyot. Bu janrlar uchun maxsus jurnallar chop etila boshlandi. “Amazing stories” jurnali faqat ko’ngilochar ilmiy fantastik asarlarni chop etgan bo’lsa, AQShda yana bir mashhur jurnal “Wizard tales” paydo bo’ldi. 1930-yillarni ilmiy fantastikaning “oltin davri” deb atashadi. Bunday nomga loyiq bo’lgan asarlar “Astounding science fiction” jurnalida chop etila boshlandi. Bu jurnalning muharriri Kampbellning xizmatlari tufayli bu yo’nalish ilmiylikka asoslandi va adabiyotning g’oyaviyligiga, ilmiy bilimlarning ommaviyligiga asoslandi. Yevropada bu janr tug’ilgan bo’lsada, biroq bu davrda biroz oqsadi. Bir nechta fantastik asarlar paydo bo’lgan bo’lsada, bular kitobxonlar orasida katta shuhrat qozonmagan. Bu davrning jahonga mashhur mualliflari J.Roni – Fransiyada, G. Evers va E.Kisha – Germaniyada, K. Chapeka – Chexoslavakiyada ijod qilishgan. 3 Sterling, Bruce. Science fiction in Encyclopedia Britannica 2008 4 ОсиповА. Н. Фантастикаот «А» до «Я» М.:1999 – Cтр.198. 5 Vanspankeren, Kathryn. Outline of American Literature – P.: Washington, 2006. – P.60-62. |