Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş

delete,  paragraph,  sub-paragraph)  və  digər  bu  kimi  hazır 
ifadələri  bilməlidir.  Yaxud  hüquqi  sənədlərdən  söhbət  gedirsə, 
mütərcim bu sahəyə aid hazır ifadələri mənimsəməlidir. 
Natiq öz fikrini təkcə sözlə yox, həm də nitqin intonasiyası, 
bəzi sözləri vurğulamaq, müəyyən yerlərdə fasilə verməklə ifadə 
edir. Ardıcıl tərcümədə bunlar o qədər də çətinlik törətmir, çünki 
natiq  mütərcimin  yanındadır,  onun  üzünün  ifadəsini, 
hərəkətlərini görür. Sinxronist isə bu imkandan məhrumdur. 
154 

---

uzaqda, səs keçirməyən köşkdə, zalda baş verənlərdən xəbərsiz 
oturub qulağına çatanı avtomat kimi tərcümə edib ötürür. Qorxur 
ki,  ara  verən  kimi  ona  qarşı  bir  inamsızlıq  yaranacaq.  Çünki 
mütərcimin səsi kəsilən kimi zalda kimsə qulaqcığa əlini vurub 
göstərir: işləmir. Tərcüməçi belə şeyə reaksiya verməməlidir. 
Mütərcim qorxu hissi altında özünü həddindən artıq sakit və 
soyuqqanlı  apardıqda  da  çox  vaxt  tərcümə  yorucu  olur. 
Mütərcimin vurğudan çox istifadə etməsi yenə anlaşılmazlığa yol 
verir.  Mətn  maraqsız  olduqda  vurğudan  istifadə  etməklə 
mütərcim dinləyiciləri natiqin fikrinə doğru yönəldir. 
Sinxronistin üzləşdiyi daha bir problem də var. Bu da ondan 
ibarətdir  ki,  o,  həmişə  gözləmə  mövqeyində  olur,  cümlənin  nə 
vaxt  və  necə  qurtaracağını  bilmədiyindən  səsinin  tonu  heç  vaxt 
enmir.  Bu  da  cümlənin  tamamlanmadığı,  davam  edəcəyi 
qənaətini yaradır. Ona görə də mütərcim yüksələn intonasiyadan 
çox istifadə etməməli, natiqin sözünə fikir verərək çalışmalıdır ki, 
cümlələri üst-üstə düşsün. 
Sinxron tərcümədə çətinlik yaradanlardan biri də rəqəmlərdir. 
Qanşıq  salmamaq  üçün  on  yaxşı  yol  onlan  kağıza  qeyd  etmək, 
sonra səsləndirməkdir. 
Bəzən  elə  hallar  olur  ki,  tərcüməçi  ana  dilindən  xarici  dilə 
tərcümə  (retour)  edir.  Bu  zaman  tərcüməçi  vəzifəsinin 
öhdəsindən  gəlmək  üçün  həmin  dilin  qrammatikasını  və  digər 
incəliklərini dərindən bilməlidir. 
Xarici  dildən  ana  dilinə  tərcümə  etdikdə  əsas  məsələ  fikri 
anlamaqdır, bundan sonra tərcümə asandır, çünki tərcüməçi ana 
dilinin  bütün  incəliklərini  bilir  və  məna  çalarlanm  duyur.  Ana 
dilindən tərcümə etdikdə isə əsas məsələ fikri xarici dildə ifadə 
etməkdir. 
Bunun  üçün  mütərcim  bir  neçə  məqamı  yaddan 
çıxarmamalıdır. Birincisi, ana dilində elə üslubi və məna çalarlan 
var  ki,  onlan  xarici  dildə  ifadə  etmək  mümkün  deyil. 
Tərcüməçinin vəzifəsi iki tərəf arasında ünsiyyəti təşkil etməkdir. 
O, diqqətini 
155 

---

anladığı  fikirləri  digər  dildə  danışanlara  ötürmək  üzərində 
cəmləməlidir,  özünü  müxtəlif  çətinliklərin  tələsinə  salıb  tam 
adekvat tərcüməyə nail olmağa çalışmamalıdır. Onsuz da tərcümə 
prosesində itki qaçılmazdır. 
Təsəvvür edək ki, kimsə ingilis dilində danışan natiqi tərcümə 
edir. Natiq deyir: It is rather a wry irony of fate that the country 
which gave the world the General Theory of Employment, Interest 
and Money should now be held up by the monetarist groupies of 
the Chicago School as a model for neo-liberal practice, 
Bu  cümlə  tipik  ingilis  frazası  ilə  başlayır  ki,  bu  da  onun 
tərcüməsini çətinləşdirir. Wry (ironic) sözünün də çətinliyini bura 
daxil  etmək  lazımdır.  Mütərcim  bütün  incəlikləri  tərcümə 
etməkdən əl çəkib belə bir hərfi tərcümə ilə başlayır: It is an irony 
of  history...  Sonra  yəqin  ki,  ana  dilində  the  General  Theory-mn 
dəqiq  adını  bilmir,  ona  görə  də  istəmir  ki,  həmin  adı  səhv 
səsləndirsin  və  davam  edir:  the  country  which  gave  the  world