M.İSMİxanov, H. Bayramov, S. VƏLİyeva

Təşkilatçılıq qabiliyyətləri – müəllimin özünün və 
tələbələrin, habelə tələbə kollektivinin fəaliyyətini təşkil edib 
istiqamətləndirməklə bağlı qabiliyyətlərdir. Bu qabiliyyətlər 
pedaqoji fəaliyyət üçün çox böyük əhəmiyyətə malikdir, çünki 
bütövlükdə pedaqoji fəaliyyət təşkilatçılıq xarakteri daşıyır.
Müəllim, ilk növbədə, öz işini düzgün təşkil etmək 
bacarığına malik olmalıdır: tədris-tərbiyə və elmi fəaliyyətini 
yaxşı planlaşdırmalı, səmərəli təşkil etməli, müxtəlif pedaqoji 
vəzifələri həll etməlidir.
Təşkilatçılıq bacarığı həm də tələbə kollektivini təşkil 
edib möhkəmləndirməkdə, qarşıda duran məqsəd və vəzifələrin 
həlli üçün səfərbərliyə almaqda, ruhlandırmaqda, tələbələri 
fəallaşdırmaqda ifadə olunur. 
Perseptiv qabiliyyətlər – tələbənin daxili aləminə nüfuz 
etmək, psixi halını duymaq bacarıqlarıdır. O özündə bir neçə 
bacarığı birləşdirir: pedaqoji müşahidəçilik, başqalarının 
halına acımaq, pedaqoji intuisiya. 
Pedaqoji müşahidəçilik tələbənin, eləcə də kollektivin 

---

60 
zahiri əlamətləri, davranışı əsasında onun daxili vəziyyəti, psixi 
halı, inkişafı (bilik və davranışdakı kəsirlər, yaxud müsbət 
dəyişikliklər) haqqında informasiyalar əldə etmək bacarığıdır. 
Bu isə müəllimə öz işini düzgün qarmaqda kömək edə bilər.
Müşahidəçilik başqa bir bacarıqla – empatiya (adamları 
başa düşmək, onların dərdinə şərik olmaq) bacarığı ilə sıx 
bağlıdır. Adamların daxili aləmini qavramaq (o cümlədən mi-
mika ilə), onların sevinc və kədərini bölüşdürmək hər cür ün-
siyyətdə, xüsusən pedaqoji ünsiyyətdə mühüm əhəmiyyət kəsb 
edir. Bu bacarığın tətbiqi üçün müəllim özünü tələbənin ye-
rində qoymalı, onun maraq və qayğıları ilə bölüşməyə çalış-
malıdır. 
Müşahidəcilik və təcrübə insanda intuisiya qabiliyyətinin 
inkişafına əsas verir. Müəllimin fəaliyyətində intuisiya həm də 
pedaqoji fəhmdə ifadə olunur. Böyük tərbiyə ustası A.S.Ma-
karenko həssas pedaqoji duyuma malik idi. “Pedaqoji poema” 
əsərində o yazırdı ki, “mən ilk baxışdan, zahiri əlamətlərə görə 
– səsə, yerişə, qoxuya və şəxsiyyətin daha hansısa xırda detal-
larına görə qabaqcadan nisbətən dəqiq şəkildə deyə bilirdim ki, 
hər bir ayrıca xammaldan (insandan) hansı məhsul alına bilər”. 
Usta müəllim pedaqoji prosesin və ya konkret insanın inki-
şafının gedişini qabaqcadan duyur, buna müvafiq olaraq pro-
filaktik tədbirlər görür. 
Nəzərdən keçirilən qabiliyyətlərə mükəmməl yiyələnən 
müəllim düzgün ünsiyyət qurmaqla təlim-tərbiyə işində yüksək 
nəticələr əldə edir. 
Pedaqoji qabiliyyətlər müəllimin şəxsi keyfiyyətləri ilə 
sıx bağlıdır.