Mövzu müəssisələrin rəqabətliliyinin artırılması və qarşıya çıxa biləcək problemlərin həlli

istehlak bazarında 

müəssisə-istehsalçıların bazarında 

  mal  xüsusi,  bənzərsiz  xassələrə 

malikdirsə  (bənzərsiz dəyərlilik effekti);  

  istehlakçılar 

oxşar 

malların 

mövcudluğundan xəbərsizdirlərsə (oxşarlar  

haqqında məlumatı olma effekti);  

  mallar çətin müqayisə olunurlarsa  

(müqayisə olma çətinliyi effekti);  

  malın qiyməti onun gəlirinin çox az 

bir  hissəsini  təşkil  edirsə  (cəmi  məsrəflər 

effekti);  

  malın 

qiyməti 

son 

nəticənin 

alınması üçün  

ümumi  xərclərdə  az  paya  malikdirsə  (son 

fayda effekti)  

 

 

  satılan  malın  qiyməti  müştırinin 

malının  qiymətindən  və  yaxud  onun 

təchizatı  üçün  nəzərdə  tutulan    büdcəsinin 

ancaq kiçik bir hissəsini təşkil edirsə;  

  malın  qusurluğu  ilə  bağlı  olan 

itkilər  onun  qiyməti  ilə  müqayisədə  cox 

yüksəkdirsə;  

  maldan 

istifadə 

olunması 

əhəmiyyətli  qənaətə  gətirib  çıxara  bilər  və 

yaxud  müştəri  tərəfindən  alınan  nəticələri 

yaxşılada bilər;  

  müştəri 

yüksək 

keyfiyyət 

strategiyasını həyata keçirir, buna da alınan 

mal öz əhəmiyyətli töhfəsini verir  

 

---

18 

 

pis, çox-az və s. aralıq ölçmələr dərəcəsi tətbiq etməklə).  

      Malların  rəqabət  qabiliyyətliliyinin  qiymətləndirilməsi  prosesində  rəqabət  

qabiliyyətliliyi göstəriciləri qruplarını aşağldakı kimi təsnifləşdirmək olar:  

  malın kommersiya ideyasını əks etdirən göstəricilər qrupu;  

  məhsulun  keyfiyyətini  xarakterizə  edən  texniki,  iqtisadi  və  kommersiya  

göstəriciləri;  

  satış şərtlərini xarakterizə edən göstəricilər qrupu;  

  istismatr şərtlərini xarakterizə edən göstəricilər qrupu;  

  istehlakçı tərəfindən məhsulun sosial-psixoloji qavranışını xarakterizə edən  

göstəricilər qrupu.  

       Məhsulun    rəqabət    qabiliyyətliliyinin    göstəricilər    qrupunu    müəyyən    etdikdən 

sonra  hər  bir  qrupda  konkret  göstəricilərin  siyahıısının  müəyyən  olunmasına keçmək 

olar.    

      Yuxarıda göstərilən qrupların tərkibinə daxil edilən göstəriciləri nəzərdən keçirək.   

      Malın  kommersiya  ideyasıının  tərəqqiliyini  xarakterizə  edən  göstəricilər  qrupu:  

patent    təmizliyi,    alınmış    patentlərin    sayı,    potensial    istehlakçıların    sayı,    formanın 

rasionallığı və s.)   

     Məhsulun keyfiyyətini xarakterizə edən göstəricilər qrupuna aiddirlər:  

  texniki  göstəricilər: funksional  təyinat  (məhsuldarlıq,  оperativ  yaddaşın  

həcmi, sürətlilik və s.), etibarlılıq (sazlıq, möhkəmlik, davamlılıq, təmirə yararlılıq,  

saxlanıla bilmə);  

  iqtisadi    göstəricilər:    xammal    və    materialların    məsrəfinin    xüsusi    çəkisi, 

qənaətlilik, enerji istehlakının, əmək resurslarının qənaətliliyi və s..;  

  kommersiya  göstəriciləri: malın  bazardakı  qiyməti,  qablaşdırma  və  

saxlanılma, daşınma xərcləri, istehlakçının cari xərcləri.  

     Bəzən  istehlak  qiyməti  malın  alınma  qiymətindən  bir  neçə  dəfə  çox  olur.  Вu,  ilk 

növbədə,  maşınqayırma  məhsullarına,  məişət  mallarına  aiddir.      İstehlak  qiymətinə  

təmirə  çəkilən  xərclər,  ehtiyat  hissələrinin  və  materialların  alınması,  sığorta  və  s.  daxil 

edilir.    

      Satışın təşkilini xarakterizə edən göstəricilər qrupuna aşağıdakı göstəricilər daxil  

---

19 

 

edilə    bilərlər:    məhsulun    satışı    zamanı    qiymətdən    güzəştlər,    mövsümi    güzəştlər, 

funksional  güzəştlər  (yeni  mala  və  s.),  topdansatış  tədarükçülərin  sayı  və  strukturu,  

aksizlər,    məhsulun    uyğunluq    sertifikatının    mövcud    olması,    məhsul    haqqında    açıq 

informasiyanın olması və s.  

        İstismar    şərtlərini    xarakterizə    edən    göstəricilər    qrupuna    daxil    edilə    bilərlər: 

quraşdırma  şərtləri,  zəmanətli  xidmət,  zəmanət  müddətindən  sonrakı  xidmət  və  s. 

Məsələn,  belə  göstəricilər  kimi  ola  bilərlər:  təmirin  və  xidmətin texnolojiliyi  göstəricisi, 

təmirin  əmək  tutumluluğu,  istismar  zamanı  xərclər,  utilləşdirmə  zamanı  texnolojilik  

əmsalı və digərləri.