O’. Asqarova, Z. Qoraboeva, M. Samidjonova maktabgacha ta`lim metodologiyasi

E’tibor ob’ekti 
Olinadigan axborot 
Tikish 
Kitobning sarlavhasi va muallifi ismi, familiyasi 
Titul varag’i 
Кichiк sarlavha 
Chiqqan 
yili, 
nechanchi 
chiqishi,to’g’rilangan, 
to’ldirilgan O’quv adabiyoti sifatida qo’yilganligi 
Original kitob yoki tarjima 
Chiqish 
ma’lumotlari 
Bosishga berilgan sana 
Annotatsiya 
Asosiy mazmun 
Mundariuja 
Bob va paragraf mazmuni.Ayrim bo’limlar hajmlari 
Zamonaviy kitoblarda annotatsiya shartiy holda bo’ladi. 1965 yilgacha 
chiqqan kitoblarda bo’lmasligi mumkin. Bu maqolalarda muallifning yoki 
nashriyotining so’zboshisiga murojaat qilish lozim. Bu materiallar o’quvchiga 
kitob xarakteri haqida aniq, qisqa ma'lumot beradi. Shunda ham uni ko’rib chiqish 
kerak. 
Agar har qanday material bilan tezgina tanishib chiqishda uning kerakligi 
aniqlansa uni yaxshilab o’qish kerak. Aniqlanganki, ilmiy-texnik matnning 70% 
idan kam bo’lmagani ortiqcha bo’ladi. Uni shunday o’qish kerakki, fikr uning 
ma'naviy qismiga yig’ilgan bo’lsin, uning tanqidiy tahlili quyidagi sxema bo’yicha 
bo’lsin. 

---

54 
Mavzu 
(ko’rilayotgan 
savollar) 
Asosiy 
mazmunlari. 
Yetaklovchi 
g’oya, faktorlar 
berilganlari 
uslubiyatlari 
xususiyati) 
Natijalar 
ularning 
yangiliklari 
Ilgarigi tadqiqot materiallarini shunday sxema bilan konspekt qilish kerak. 
Uni keyinchalik quyidagicha tanqidiy tahlil qilinadi: 
- tadqiqot qilinayotgan yo’nalishda bilimning erishilgan darajasi belgilanadi. 
- shu sohada ajoyib g’oyalar, qiziqarli usullar aniqlanadi, 
- keyingi tadqiqotning borishi mumkin bo’lgan turi belgilanadi. 
Tanqidiy tahlil asoslangan va isbotlangan bo’lish lozim. Tanqid oldindan 
olingan bo’lmasligi kerak. Ilgari qilinganlarning hammasi yomon deyish to’g’ri 
emas, muallif taklif qilayotganlarni so’zsiz qabul qilish ham mumkin emas. 
Fikrlar o’zgacha bo’la boshlaganda bu fikrlarning mosligini rangli korrelyatsiya 
usulida matematik analizga kelish lozim va shu kabilar. 
Ishchi faraz-kuzatilgan faktorning, jarayonining yoki hodisasining ehtimoliy, 
faraziy rivoji keltirib chiqaradigan tadqiqotchi tomonidan asoslanib aytilgan 
taxmin. 
Ilmiy farazga shu narsalar xarakterliki, unda ma'lum bilimlar chegarasidan 
chiqib ketadigan, yangi mazmunli holatlar ifodalanadi, ehtimollik xarakterli yangi 
g’oyalar olga suriladi, ularning asosda ilmiy natijalar izlanishi paydo bo’ladi. Ilm – 
fanni rivojlantirish sifatida ilmiy farazning mazmuni va baholiligi ana shundaydir. 
Dastlab ilmiy fikr ichki his va sezgi bilan olg’a suriladigan shaklida paydo 
bo’ladi. Taxmin qilishda ilmiy fantaziya katta ahamiyat kashf etadi, fantaziyasiz, 
fikrlashsiz ilm-texnikada bironta ham yangi g’oya aytib bo’lmaydi. 
Taxminni ilmniki qilish uchun uni ilmiy farazga aylantirish zarur, 
fantaziyani ilm o’rnatgan qat'iy ramkaga solish kerak. Demak aniq bir hodisa 
haqidagi har qanday ixtiyoriy taxmin ilmiy faraz bo’la olmaydi. Faqatgina shunday 
taxminlar faraz bo’la olishi mumkin, birinchidan shu soha aniqlangan ilmiy xulosa 
taxminlarining barchasiga teskari bo’lmasligi kerak va ikkinchidan aytilgan taxmin 
va mulohazalarning ehtimolligi asoslangan bo’lish kerak. Agar ilgari surilgan 
taxmin ilm bilan qattiq o’rnatilgan holatlarga teskari bo’lsa uni ilmiy faraz 
darajasiga ko’tarish mumkin emas. 
Ishchi faraz tadqiqot qilinadigan hodisani rivojlantiruvchi asbobini, asosiy 
sharoitlarini, harakatlantiruvchi kuchini aniqlaydi; bu ishchi faraz talab 
qiladiganlarning minimumi.

---

55 
Ishchi faraz, tadqiqot qilinayotgan hodisaning rivoji ehtimolini tushuntirish 
to’liq yoki shunga yaqin ehtimol beradi; bu ishchi faraz berishi mumkin 
bo’lganining maksimumi. Ammo buni olg’a surilgan farazni nazariy va amaliy 
asoslangandan keyingina olish mumkin, ya'ni tadqiqot jarayonida asoslangan, 
tasdiqlangan va rivojlangan ishchi faraz ilmiy nazariyaga o’sib utadi. 
Aniq va yetarlicha to’lik ishlangan ishchi faraz keyingi ishlarni juda 
yengillashtiradi, chunki nazariy va amaliy tadqiqot usullariga o’lchanib 
o’rganilayotgan ob'yekt va hodisalarni xarakterlaydigan aniq parametrlarga 
qaratish imkonini beradi. Bundan tashqari to’g’ri boshqarilgan dastlabki analitik 
ishlangan faraz, ya'ni uning matematik ifodalanishi keyingi tajribaning asosiy 
xususiyatlarining detallarini to’liqroq va to’g’ri belgilaydi. Hamisha nazariy 
tajribadan oldin bo’lgani maqsadga muvofiq.