“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

26

ELM DÜNYASI

/ Elmi­kütlәvi jurnal / №03 (03) 2013

---

vaxt Tennesidə biologiya müəllimi işləyən

Con Skoups öz tələbələrinə Darvinin

nəzəriyyəsini öyrətmək istədi və bununla

antitəkamül qanununa meydan oxudu. O

dövrün iki ən bəlağətli natiqinin – Koarens

Darrounun və Uilyam Cenninqs Brianın üz-

üzə dayandığı məşhur məhkəmə prosesində o,

təqsirli bilindi. Başqa, daha müasir bir

misalda, Kanzas ştatının qanunvericilik

məclisi təkamül nəzəriyyəsinin müasir təhsil

üçün doğurduğu nəticələrlə birgə tədrisinə

qadağa qoydu. Bəli, insanlar dini əqidələrinin

tələb etdiyi şeylərə inana bilərlər, lakin

müəllimlər heç nədən çəkinmədən və heç

nədən ehtiyatlanmadan öz şagirdlərinə qəbul

olunmuş və sübuta yetirilmiş elmi konsepsi -

yaları, o cümlədən də təkamül nəzəriyyəsini

tədris etməlidirlər.

Nəhayət, elmi tədqiqatların dəstəklənməsi

haqqında. Bu dəstək fövqəldövlətin səviyyə -

sinə uyğun deyil və ciddi problemdir. Mənim

ABŞ-a təzəcə gəldiyim illərdə elmin dəstək -

lən məsi hərtərəfli idi, çünki ölkənin liderləri

onun gücünə və əhəmiyyətinə inanırdılar.

Müvafiq olaraq da universitet sonrası elmi

təhsil proqramları ABŞ-dan və bütün dünya -

dan olan ən yaxşı tələbələri cəzb edirdi. Bu

gün mən maliyyə dəstəyində yeni, dərhal fayda

tələb olunmaqla, eləcə də sonrakı tətbiqlə

birbaşa əlaqə ilə bağlı bir təmayül görürəm.

Bu cür məhdudiyyətlərin yeni kəşflərin

edilməsinin tarixi təcrübəsi ilə düz gəlmədiyi

haqda çoxlu misallar var və bunlardan lazerin,

tranzistorun, kompyuterin adlarını çəkmək

olar.

İkinci problem də – mövcud zorakılıq

problemi də təhsillə bağlıdır. Ümid edirəm ki,

Amerika onu tez bir zamanda həll edə bilər.

Məktəblərdə, küçələrdə insanların məruz

qaldıqları təhlükə Amerika həyatının

reallığına çevrilir və bu da mənim ailəmi və

milyonlarla başqa ailələri narahat etməyə

bilməz. Çoxları zorakılığı söz azadlığının

nəticəsi sayır, lakin mən söz azadlığının eyni

təminatlarla və demokratik qaydalarla bərqə -

rar edildiyi Şimali Kanadaya gələndə eyni

səviyyəli zorakılıqla qarşılaşmıram. Biz

çoxmillətli Los-Ancelesin ən yaxşı rayonla -

rından birində yaşayırıq, lakin orada da gecə -

lər küçəyə çıxmaq qorxuludur. Təbii ehti yat larla

və gözəlliklərlə bu dərəcədə zəngin ölkədə

belə şeylər olmamalıdır. Ümidvaram ki,

zorakılıq probleminin həlli mövcuddur.

Bəziləri düşünürlər ki, Amerika cəmiy -

yətində zorakılığın və qeyri-bərabərliyin

səbəbi varlılarla kasıbların qarşıdurmasıdır.

Bu amillər müəyyən rol oynasalar da, mən

onları əsas saymıram, həm də cəmiyyətin

əksər hissəsi orta sinfə aiddir. Kanadada və bir

çox Avropa şəhərlərində də, Avstraliyada da

qeyri-bərabərlik mövcuddur, Qahirədə isə

varlılarla kasıblar arasındakı uçurum lap çox

böyükdür, amma bu yerlərdə mən rahat, heç

bir zorakılıqdan ehtiyatlanmadan gəzirəm.

Düşünürəm ki, sosial nizamsızlıq, silahlar

üzərində nəzarət və cinayətə görə cəza ilə

bağlı Amerika qanunlarına bir də baxılmalıdır.

Başa düşürəm ki, bu, mürəkkəb, ölkənin

ruhuna və kapitalist ideallarına toxunan bir

məsələdir, amma biz artıq başqa, bu cür hallara

yeni perspektivlər və yanaşmalar nəzərdə tutan

bir dünyada yaşayırıq. Hadisələrin axarını

öncədən görmək iqtidarında olan yeni lider

ABŞ-ın gələcəyi naminə bu missiyanı öz

üzərinə götürməlidir.

Məni narahat edən üçüncü problem –

baxışların yetərincə geniş olmamasıdır ki,

həmin problem hökumətin səthi və özündən