Xələfli A. A

 
§43. Süxur və filizlərin sıxlığı, bunların əmələgəlmə şəraiti və 
yerləşdiyi Yerlə əlaqəsi. 
Süxurun sıxlığı dedikdə onun kutləsinin həcminə olan nisbəti 
başa düşüllməlidir
Sıxlığın ölçü vahidi olaraq təcürbədə kiloqram bölünsün kub metr 
(kqm
3
), çox hallarda adət etdiyimiz kimi sıxlıq vahidi qram bölünsün 
kub. santimetr (q/sm
3
) götürülür. 
Süxurun sıxlığı süxurun tərkibindaki minerallardan, nəmlik-
dən və orada olan məsamələrdən asılıdır. Püskürmə və metamorfik 
yəni dəyişilmiş) süxurlarda, həm də bütün filizlərdə sıxlıq süxurun 
tərkibində olan minerallardan asılıdır, çülnki məsamələr (boşluqlar) 
bu süxurlarda çox azdır, cəmi 1-2c təşkil edir və sıxlığın qiymətinə 
təsiri demək olar ki, yoxdur. Kristallk süxurlarda sıxlığa onun bəzi 
downloaded from KitabYurdu.org

---

135 
struktur quruluşu təsir edir. Eyni kimyəvi tərkibə malik olan şüşəyə 
bənzər süxurların sıxlığı dənəvarı kristallik süxurun sıxlığından 
azdır. Püskürmə süxurlarında orta sıxlığın artımı əsasi süxurların 
artması ilə əlaqədardır: turş süxurlarda 2,5-2,7 qsm
3
, əsasi 
süxurlarda 2,8-3 qsm
3
, ultra əsasi süxurlarda 3-3,3 qsm
3
(şək.43). 
Püsgürmə süxurlarında sıxlığı artması süxurun tərkibində olan ağır 
mineralların maqneziumlu dəmirin zənginliyinin S artması ilə artır;
5-ci cədvəldə püskürmə və maqmatik süxurların sıxlığı verilmişdir. 
cədvəl 5 
süxurl
ar 
Sıxlıq qsm
3 
Süxurlar Sıxlıq qsm
3 

mn 

max 

or 

mn

max

or
Tuf 
Qranit 
Sienit 
Diorit 
-- 
2,52 
2,63 
2,72 
- 
2,81 
2,90 
2,96 
1.80 
2,67 
2,76 
2,84 
Diabaz 
Peridotit 
Dunit 
2,80 
3.15 
3.25 
3,11 
3.28 
3,33 
2,96 
3,23 
3,29 
Çökmə süxurlarında sıxlıq 

orta hesabla süxurların sıxlığından azdır 
və süxur daxilində olan boşluqlardan çox asılıdır. Bu süxurlar üçün 
yəni çökmə süxurlar üçün K
m 
(məsaməllik əmsalı) 20-30 %, gil üçün 
isə 50%-ə çatır. Süxurun daxilində boşluqlar artdıqça sıxlıq azalır 
şəkil 44). Süxurun məsamələri su ilə dolduqda, yəni nəmlik artdıqda 
süxurların sıxlığı 5-15% artır. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

136