Zbekiston respublikasi

3.6.9-rasm. Kukunli elektrmagnit tormozi 
Boshqaruv katushkasi tomonidan beriladigan elektromagnit maydon ta’siri 
ostida tirqishlardagi kukun birlashib zichlashadi. Rotor yuzasining korpus 
devorlariga nisbatan siljishida magnitlangan kukun zarralarining ishqalanishi 
natijasida qarshilik paydo bo`ladi. Tormoz momentini aniqlaydigan siljishning 
solishtirma kuchi ishchi tirqishdagi magnit induktsiyasi kukun tarkibi va tormozning 
bir qator konstruktiv parametrlariga bog`liqdir. 

---

243 
Rivojlanadigan tormoz momenti boshqaruv tokiga to`g`ri proportsional 
bo`lib, sirpanish tezligiga kam bog`liq. Tashqi diametri 100 mm bo`lgan tormoz 
aylanma tezliklar 10....15 m/s bo`lganda 20 N·m ga teng tormoz momentini hosil 
qilishga qodir. 
Tok boshqaruvi bo`lmagan taqdirda qoldiq moment nominal momentning 
0,5% dan ko`p bo`lmaydi.
Diskli tormozli elektrodvigatellar (3.6.10-rasm) mashina aylanuvchi 
qismlarini tormozlash uchun ishlatiladi, ularning vazifasi quyidagilar: 
•
yuritma xavfsizlik funktsiyasini ta’minlash uchun avariyali tormozlash; 
•
pozitsiyalash 
funktsiyasini 
ta’minlash 
uchun 
mashina 
ijrochi 
mexanizmlarini to`xtatish; 
•
elektr ta’minoti berilishi to`xtatilganda yuritmani to`xtatish vaqtini 
minimallashtirish. 
 
3.6.10-rasm. Diskli tormozli elektrodvigatel 
1-podshipnik shitini mahkamlovchi vint; 2-oldingi podshipnik shiti; 3-oldingi 
podshipnik; 4-chiqish korobkasi qopqog`i; 5-qopqoqni mahkamlash vinti; 6-
prokladka; 7-klemma kolodkasi; 8-stanina; 9-shponka; 10-rotor val bilan; 11-
elektrmagnit tormozi; 12-orqadagi podshipnik; 13-prujinali xalqa; 14- orqadagi 
podshipnik shiti;15-ventilyator; 16-ventilyator g`ilofi. 

---

244 
Elektrdvigatel ishsiz holatida tormozlangan bo`ladi, bunda prijinalar 
yakorga bosuvchi ta’sir qiladi, yakor o`z navbatida tormoz diskiga qisiladi, tormoz 
diski blokirovkalanadi va tormozlovchi moment hosil bo`ladi.
Elektrdvigatel elektrmagniti katushkasiga elektr kuchlanish berilganda 
elektrmagnit yakorni o`zigа tortadi va yakor tormoz ta`siridan chiqadi hamda yakor 
elektrdvigatel valini aylanma harakatga keltiradi.