Zbekiston respublikasi

3.6.1-jalval. Ruxsat etilgan bosim va ishqalanish koeffitsiyenti 
3.6.6-rasm. Friktsion konusli tormoz sxemasi 
 
Ishqalanishga qarshilik ko`rsatish shartidan: 

---

238 
𝑞 =
2𝐾𝑇
𝜋𝐷
𝑜′𝑟
3
𝑓𝜓
≤ [𝑞]
Ishqalanish yuzasining o`rtacha diametri hisoblanadi: 
𝐷
𝑜′𝑟
≥ √
2𝐾𝑇
𝜋[𝑞]𝑓𝜓
3
bu yerda: 
q 
-konuslar orasidagi bosim; [
q
] — konuslar orasidagi ruxsat etilgan bosim 
(3.6.1-jadval); ψ - disklarni ishchi kengligi koeffitsiyenti, ψ = 
b/D 
= 0,15…0,25. 
Ishqalanish yuzasining kengligi quyidagi formula asosida hisoblanadi: 
𝑏 =
2𝐾𝑇
𝜋𝐷
𝑜′𝑟
2
𝑓[𝑞]
Boshqa tarafdan: 
D
o`r
=(D
1
+D
2
)/2 
bu yerda
D
1
va 
D
2
— ishqalanish yuzasining eng kichik va eng katta diametri:
D
1
=D
o`r 
-b sinα; 
D
2
=D
o`r
+b sinα. 
Tormozsizlantirish uchun 
F > F
пр
kuch ishlatiladi. 
3.6.7-rasmda barabanli va diskli friktsion tozmozli mexanizmlar 
ko`rsatilgan.
Barabanli tormozda (3.6.7-rasm, 
a
) baraban 
5 
avtomobil g`altagi bilan 
bog`langan va u bilan birga aylanadi. Friktsion nakladkali tormoz kolodkalari 
2
va 
6
ostki qismlari bilan qo`zg`almas tormoz diski 
3
da mahkamlangan o`q 
1
da 

---

239 
o`rnatilgan. Kolodkalar o`q 
1
da aylanishi mumkin. Kolodkalar ustki qismi orasida 
kulak 
4
joylashgan. Tormozlanganda kulak 
4
kolodkalar 
2
va 
6
ni ajratib ularni 
g`altak bilan aylanuvchi baraban 
5
ga qisadi. G`altakni tormozlash kolodkalar 
friktsion nakladkalari va tormoz barabani orasida paydo bo`ladigan ishqalanish 
kuchi hisobiga amalga oshiriladi.
Diskli tormoz mexanizmida (3.6.7-rasm, 
b
) tormoz diski 
7
avtomobil 
g`altagi bilan bog`langan va u bilan birga aylanadi. Tormoz diskining ikki 
tomonidan ikkita aylanmaydigan friktsion nakladkali kolodkalar 
8
va 
9
o`rnatilgan. 
Tormozlanganda kolodkalar diska qisiladi va g`altak aylanishiga to`sqinlik qiluvchi 
tormozlovchi moment hosil qilinadi.