««xalqaro audit»

8.2. Auditorlik xulosasi imzolangan sanadan keyin, biroq moliyaviy hisobot 
e’lon qilinadigan sanaga qadar yuz bergan hodisalar 
Moliyaviy hisobot tuzilgan sanadan keyin, biroq auditorlik xulosasi 
imzolangunga qadar yoxud auditorlik xulosasi imzolangandan keyin, biroq 
tekshiriladigan xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy hisoboti e’lon qilinadigan 
sanagacha yuz bergan hodisa va dalillar, shuningdek moliyaviy hisobot e’lon 
qilingandan so’ng yuz bergan hodisalar uning mazmuni va to’g’riligiga ta’sir 
ko’rsatgan taqdirda auditorlik tashkilotining harakatlarini aniqlash muhim 
hisoblanadi. 
«Kelgusi davr moliyaviy ma’lumotlarini o’rganish» nomli 560-son XASda 
quyidagi asosiy tushunchalardan foydalaniladi: 
a) moliyaviy hisobot tuzilgan sanadan keyingi hodisalar (keyingi hodisalar) 
- hisobot davri tugagan paytdan boshlab auditorlik xulosasi imzolanadigan sanaga 
qadar yuz bergan, shuningdek auditorlik xulosasi imzolangandan keyin aniqlangan, 
tekshirilayotgan hisobot davriga taalluqli bo’lgan va moliyaviy hisobotga tuzatishlar 
kiritishni yoki unda axborotni oshkor etishni talab etadigan hodisalar; 
b) moliyaviy hisobot tuziladigan sana - hisobot davridagi oxirgi kalendar kuni; 
v) auditorlik xulosasi imzolanadigan sana - auditorlik xulosasida uni imzolash 
chog’ida qo’yilgan sana, undan keyin, odatda, auditorlik tekshiruvi bilan bog’liq 
axboriy materiallarga oid barcha tekshiruvlar to’xtatiladi, bu muddat tugagach, 
auditorlik xulosasiga birorta ham tuzatish kiritilmaydi. 
Auditorlik tashkiloti auditorlik xulosasini moliyaviy hisobot tuziladigan sanadan 
ilgari imzolay olmaydi; 
g) moliyaviy hisobot taqdim etiladigan sana - xo’jalik yurituvchi sub’ektning 
moliyaviy hisobotini amalda undan foydalanuvchilarga beriladigan yoki bu hisobot 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda e’lon qilinadigan sana. 
Auditorlik xulosasini imzolash chog’ida auditorlik tashkiloti auditorlik xulosasi 
imzolanadigan sanaga qadar moliyaviy hisobotda aks ettirilishi lozim bo’lgan, 
moliyaviy hisobotga tuzatish yoki qo’shimchalar kiritishni talab etadigan barcha 

---

122 
hodisalar u tomonidan lozim ravishda aniqlangani, baholangani va tekshirilganiga 
amin bo’lishi kerak. 
Auditorlik tashkiloti auditorlik xulosasi imzolanadigan sanaga yaqin qolganda 
moliyaviy hisobotga tuzatishlar kiritishni yoki unda axborotni oshkor etishni talab 
etadigan hodisalarni aniqlash uchun mo’ljallangan taomillarni bajaradi. Bunday 
taomillar, odatda, quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
a) xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati tomonidan belgilangan, keyingi 
hodisalarni aniqlash imkoniyatini yaratuvchi taomillar sharhi; 
b) hisobot davri tugaganidan keyin o’tkaziladigan aktsiyadorlar yig’ilishi, 
direktorlar kengashi majlislari va ijroiya organining bayonnomalari bilan tanishib 
chiqish hamda bayonnomalari hali tayyorlanmagan yig’ilishlarda muhokama qilingan 
masalalarni oydinlashtirish; 
v) pul mablag’lari smetalari, harakat prognozlari va rahbariyatning boshqa 
tegishli hisobotlari bilan tanishib chiqish; 
g) tekshirilayotgan xo’jalik yurituvchi sub’ekt yuridik xizmatining sud 
muhokamalariga (agar ular o’rinli bo’lsa) taalluqli bo’lgan faoliyati bilan tanishib 
chiqish; 
d) tekshirilayotgan xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyatiga moliyaviy 
hisobotga ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan keyingi hodisalarga taalluqli savollar. 
Bunday savollar quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
dastlabki 
yoki 
tugallanmagan 
ma’lumotlar asosida hisobga olingan 
moddalarning joriy holati; 
yangi majburiyatlar qabul qilinganmi, yangi zayomlar olingan yoki ajratilganmi, 
kafillik shartnomalari tuzilganmi; 
aktivlarni sotish amalga oshirilganmi yoki rejalashtirilmoqdami; 
yangi aktsiyalar yoki qarz majburiyatlari chiqarilganmi, sub’ektni qo’shib 
yuborish yoki tugatish to’g’risidagi bitimlar tuzilganmi yoki rejalashtirilmoqdami; 
aktivlarni davlat daromadiga qaratish yoki ularning, masalan, yong’in yoki 
toshqin natijasida nobud bo’lishi holatlari yuz berganmi; 

---

123 
mavjud xatarlar yoki shartli hodisalar bilan bog’liq qandaydir o’zgarishlar yuz 
berganmi; 
onda-sonda qo’llaniladigan qandaydir buxgalteriya tuzatishlari kiritilganmi yoki 
ko’rib chiqilyaptimi; 
moliyaviy hisobotni tayyorlash uchun foydalaniladigan hisob siyosatining 
o’rinliligiga shubha tug’diradigan biror-bir hodisalar yuz berganmi yoki yuz berishi 
mumkinmi. 
Agar bo’linmani boshqa auditor auditorlik tekshiruvidan o’tkazayotgan bo’lsa, 
asosiy auditor boshqa auditor tomonidan bajariladigan keyingi hodisalarga taalluqli 
bo’lgan taomillarni baholashi, shuningdek boshqa auditorni rejalashtirilayotgan 
auditorlik xulosasini imzolash sanasi haqida xabardor qilishi lozim. 
Agar auditor moliyaviy hisobotga ta’sir ko’rsatuvchi hodisalar to’g’risida xabar 
topsa, u mazkur hodisalarning moliyaviy hisobotda to’g’ri aks ettirilishini tekshirishi 
lozim. 
Auditorlik tashkiloti moliyaviy hisobot to’g’risidagi auditorlik xulosalari 
imzolangan sanadan keyin yuz bergan hodisalar uchun javobgar bo’lmaydi. Bunda 
xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati auditorlik xulosasi imzolangan sanadan keyin, 
biroq moliyaviy hisobot e’lon qilinadigan sanaga qadar yuz bergan moliyaviy 
hisobotga ta’sir ko’rsatuvchi hodisalar haqida auditorlik tashkilotiga xabar berilishi 
uchun javobgar bo’ladi. 
Agar auditorlik tashkiloti auditorlik xulosasi imzolangan sanadan keyingi 
davrda, biroq moliyaviy hisobot e’lon qilinadigan sanaga qadar yuz bergan hodisalar 
haqida xabar topsa, u moliyaviy hisobot va auditorlik xulosasiga tuzatish kiritish 
kerakligini aniqlashi, yuzaga kelgan muammolarni xo’jalik yurituvchi sub’ekt 
rahbariyati bilan muhokama qilishi hamda bunday hodisalar moliyaviy hisobotga 
jiddiy ta’sir ko’rsatadigan holatlarda mazkur hisobotga tegishli o’zgartirishlar 
kiritishni talab qilishi lozim. 
Agar xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati moliyaviy hisobotga o’zgartirish 
kiritgan bo’lsa, ilgari tayyorlangan auditorlik xulosasiga havolani o’z ichiga olgan 

---

124 
yangi auditorlik xulosasini tayyorlash lozim. Bunda yangi xulosaga o’zgartirilgan 
moliyaviy hisobot tuzilgan sanadan oldingi sana qo’yilmasligi kerak. 
Agar xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati auditorlik tashkiloti talab qilayotgan 
va jiddiy tusdagi tuzatishlar kiritilishini zarur deb topmasa, auditorlik tashkiloti 
xo’jalik yurituvchi sub’ektni mazkur dalil haqida yozma ravishda xabardor qilishi, 
o’zgartirishlar kiritilmagan taqdirdagi oqibatlar uchun javobgarlikni xo’jalik 
yurituvchi sub’ekt rahbariyatiga yuklashi hamda salbiy auditorlik xulosasi tuzishi 
kerak. 
Agar auditorlik xulosasi xo’jalik yurituvchi sub’ekt (buyurtmachi)ga berilgan 
bo’lsa, auditorlik tashkiloti buyurtmachini va (yoki) xo’jalik yurituvchi sub’ekt 
rahbariyatini sub’ekt moliyaviy hisobotni va unga doir auditorlik xulosasini uchinchi 
shaxslarga taqdim etmasligi haqida yozma ravishda xabardor qilishi lozim. 
Agar moliyaviy hisobot uchinchi shaxslarga berilgan bo’lsa, auditor mazkur 
uchinchi shaxslar auditorlik xulosasiga tayanmasligi uchun chora ko’rishi kerak. 
Moliyaviy hisobot e’lon qilinganidan keyin auditorlik tashkiloti mazkur 
moliyaviy hisobotga tegishli so’rovlar yo’nalishiga taalluqli hech qanday 
majburiyatga ega bo’lmaydi. 
Agar moliyaviy hisobot e’lon qilinganidan keyin auditorlik tashkiloti 
tekshirilayotgan hisobot davriga tegishli bo’lgan hamda moliyaviy hisobotga 
tuzatishlar kiritishni va unda axborotlarni oshkor qilishni talab etadigan hodisalar 
haqida xabar topsa, auditorlik tashkiloti moliyaviy hisobotni qayta ko’rib chiqish 
zarurligi masalasini ko’rib chiqishi, uni xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati bilan 
muhokama qilishi va mazkur holatlarda maqsadga muvofiq bo’lgan chora-tadbirlar 
ko’rishi lozim. 
Agar xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati moliyaviy hisobotni qayta ko’rib 
chiqayotgan bo’lsa, auditorlik tashkiloti xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati bilan 
birgalikda ilgari taqdim etilgan moliyaviy hisobot bilan auditorlik xulosasini olgan 
barcha kishilarni yuzaga kelgan vaziyat haqida xabardor qilishga doir tadbirlarni 
bajarishi hamda qayta ko’rib chiqilgan moliyaviy hisobot bo’yicha yangi auditorlik 
xulosasini taqdim etishi kerak.

---

125 
Bunda yangi auditorlik xulosasi ilgari tayyorlangan auditorlik xulosasiga 
havolani o’z ichiga olishi va qayta ko’rib chiqilgan moliyaviy hisobot tuzilgan 
sanadan oldingi sana qo’yilmasligi lozim.
Agar xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati ilgari taqdim etilgan moliyaviy 
hisobot va auditorlik xulosasini olgan barcha kishilarni yuzaga kelgan vaziyat haqida 
xabardor qilish uchun zarur chora-tadbirlarni ko’rmayotgan va moliyaviy hisobotni 
qayta ko’rib chiqmayotgan bo’lsa, auditor uni qayta ko’rib chiqishni zarur deb 
hisoblagan holda xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyatini uchinchi shaxslar 
auditorlik xulosasiga tayanmasliklari uchun auditor chora-tadbirlar ko’rishi 
to’g’risida xabardor qilishi lozim. 
Kelgusi davr uchun moliyaviy hisobotni e’lon qilish sanasi yaqinlashayotgan 
bo’lsa, yangi hisobotda tegishli axborot oshkor qilinishi sharti bilan, moliyaviy 
hisobotni qayta ko’rib chiqish va yangi auditorlik xulosasi berishga zarurat 
tug’ilmasligi mumkin. 
Moliyaviy hisobot tuzilgan sanadan keyin yuz bergan hodisa va dalillarga doir 
auditorlik tashkilotining barcha harakat va qarorlari majburiy tartibda auditorning ish 
hujjatlarida aks ettirilishi kerak.