XariCİ yaddaş qurğulari

“Vinçester” adının yaranması
Versiyalardan birinə görə daşıyıcını IBM firmasında Çalışan , layihə rəhbəri
Kennet Hoton (ing. Kenneth E. Haughton) “Vinçester” (ing. Winchester)
adlandırıb. 1973-cü ildə ilk dəfə olaraq bütöv korpusda disk lövhələrini
və maqnit başlıqlarını birləşdirən modeli 3340 olan sərt disk istehsal olunub. 
Diskin hazırlanması zamanı mühəndislər “30-30” ifadəsindən istifadə ediblər. 
Bu da hər biri 30 MB olan 2 modul (maksimal tərtibat üzrə) demək idi. “30-30” 
isə səslənməyə görə “30 WCF” tüfəng patronu istifadə edən məşhur ov tüfəngi 
– “Winchester Model 1894”-ün adı ilə həmahəng səslənirdi. 
Sərt disklərin inkişafındakı naliyyətlər. 
1983-cü ildə original IBM XT kompüterində işlədilən sərt diskdə verilənlərin 
ötürülmə sürəti 100 Kbayt/s olub. Bu gün isə sərt disklərin əksəriyyəti Serial 
ATA interfeysi ilə işləyir. Bu interfeysdə verilənlərin ötürülmə sürəti xeyli 
artıb. Sərt maqnit disklərdə onların tutumu kimi, interfeysin sürəti də, 
həmçinin daim artır, hər şey isə MFM və RLL interfeyslərindən başlanıb. Onlar 
1980-cı illərdə geniş yayılmışdılar. Hal-hazırda Parallel ATA (133 Mbayt/s-a 
qədər), Serial ATA (150 və ya 300 Mbayt/s), SAS (600 Mbayt/s-a qədər) və SCSI 
(320 Mbayt/s-a qədər) interfeysləri geniş yayılıb. İnterfeyslərin hamısı onları 
dəstəkləyən daşıyıcılardan daha sürətlidirlər. Bu, o deməkdir ki, verilənlərin 
ötürülmə sürəti interfeys tərəfindən deyil, həmişə daşıyıcı tərəfindən 
məhdudlaşdırılır. 
Sərt disklərdə verilənlər oxuma/yazma başlıqları vasitəsilə oxunur və yazılır. 
Verilənlər lövhələrdə konsentrik çevrələr şəklində yazılır ki, bu da cığır 
adlanır. Hər bir cığır isə öz növbəsində sektordan ibarət olur. Sərt diskdə
adətən bir neçə lövhə (platters) olur və verilənlər onların hər 2 tərəfinə
yazılır.
Bir çox daşıyıcılarda 2 və ya 3 lövhə var, lakin 12 lövhəyə malik
PC daşıyıcıları (Seagate Barracuda 180) da olur. 
Tipik sərt disklərin əsas komponentləri aşağıdakılardır: 

Disk lövhələri; 

Oxuma/yazma başlıqları; 

---

3 

Başlıqların mövqeyini dəyişən mexanizm; I Şpindel mühərriki; 

Elektron lövhə; 

Kabel və konnektorlar; 

Konfiqurasiya elementləri (məsələn, çeviricilər – jumpers). 
Sərt disklər üzərində məlumatlar sector (sector) və cığır (track) adı verilən 
bölmələrdə saxlanılır. Məlumatlar bu sahələrə görə təşkil olunur. Sərt disk 
üzərində cığır və sektorların yerləşməsi aşağıdakı şəkildə verilmişdir. 
Sektorlar disk üzərində ünvanlaşdırıla bilən ən kiçik hissələrdir. 256 və ya 
512 bayt kimi sabit genişliklərdə informasiya saxlayırlar. Əsasən 512 bayt 
olaraq istifadə edilir. 
Aşağı səviyyəli formatlaşdırma (Low-Level formatting) ilə cığır və sektorlar 
təşkil olunur. Hər sektorun başlama və bitmə nöqtəsi diskdəki səthlər üzərinə 
yazılır. Yüksək səviyyəli formatlaşdırma (High-Level formatting) ilə 
sektorlarda Fayl Yerləşdirmə Cədvəli (File Allocation Table – FAT ) yaradılır. 
Format bölmələrin faylları və məlumatları saxlamaq üçün onları, əməliyyat 
sisteminin anlayacağı və istifadə edə biləcəyi şəkilə(formaya) salmasıdır . 
Çoxları format etməyi silmək kimi anlayır, amma bu əslində tam da belə 
deyil. Format fayl sistemini yaradıb ,onun oturacağı kataloqu əmələ gətirir. 
Format məntiqi olaraq fayl depolama cərgəsini əmələ gətirir . Bu fayl sistemi 
adlanır. Bir çox fayl sistemləri vardır və bu sistemlərin məqsədi disk
üzərindəki faylların orqanizə etməkdir. Yəni Əməliyyat sisteminin disk 
üzərində faylların izlərini tapmaq üçün istifadə etdiyi bir üsuldur. Windowsa 
aid olan fayl sistemləri bunlardır. NTFS, FAT12, FAT16, FAT32, CDFS,