Xələfli A. A

 
§ 99. GEOLOJİ MƏSƏLƏLƏRİN HƏLLİNDƏ 
RADİOMETRİK ÜSULUN TƏTBİQİ
Süxurların radioaktivliyi haqda məlumat çoxlu geoloji 
məsələlərin həll edilməsinə imkan verir: Bunlar aşağıdakılardır: 
geoloji sərhədlərin xəritəyə alınması, tektonik pozulmaların 
izlənilməsi, süxurların litoloji tərkibinə görə tiplərə ayrılması və s. 
radioaktiv və qeyri-radioaktiv faydalı qazıntıların axtarışıdır. 
Radiometrik üsulun üstün cəhələri ondan ibarətdir ki, tədqiqat 
zamanı çox tez məlumat almaq olur, az xərc çəkilir, eyni zamanda 
üstü torpaqla örtülmüş ərazidə, su hövzələrində (çay, göl, dənizin 
sahillərində) planalma işləri aparmağa imkan verir. Radiometrik 
üsullara piyada və aeroqamma planalma süxurların radioaktiv 
elementlərin təbəqələri ilə təmasda olduğu yerləri təyin etməyə 
imkan verir. Məsələn, yüksək radioaktivliyə malik olan turş vulkanik 
süxurlar, gil, gilli şislər, kömürlü şislər və s. süxurlar, radioaktivliyi 
az olan süxurlar arasında yaxşı aşkar olunur və xəritəyə alınır. 
Tektonik pozulmuş sərhədlərdə (qırılıb dağılmış, çatlı qalxma və 
düşmə) karstın əmələ gələn yeri radonu yaxşı keçirir, çox hallarda 
yeraltı suların bu hissədə dövr etməsi müşahidə olunur, bu hissə ra-
dioaktiv izotoplarla zənginləşir. Belə ərazilər emanasyon planalma 
ilə yaxşı aşkar edilir. 
Radiometrik üsul eyni zamanda radioaktiv olmayan faydalı qazıntıların 
axtarışında istifadə olunur; bunlardan neft, qaz, fosforit, kalium duzu, 
səpələnmiş titan yataqları və s. göstərmək olar. Bunların başqa süxurlar 
içərisində yayılmasını aşkar etmək üçün bunlar üzərində radioaktiv fonun 
azalıb çoxalmasını müəyyən etməklə öyrənirlər. Məsələn, nadir torpaq 
elementlərinin peqmatitlə əlaqədar olması qamma üsulla və emanasyon 
planalma ilə aşkar edilir. Çünki hematilərdə həmişə radioaktiv lər olur. 
Nəhayət, radiometrik üsul uran və tori filizlərinin axtarışında ən 
əsaslarındandır. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

295