Xələfli A. A

 Süxurların mineral tərkibinin elektrik müqavimətinə 
təsiri.
Süxurların elektrik keçiriciliyinin mexanizminin müxtəlif 
amillərin təsirinin öyrənilməsi böyük zəhmət tələb edən məsələlər-
dəndir. Hal-hazırda süxurların müxtəlif üsullarla ölçülən elektrik 
keçiriliciyinin mineral tərkibdən, maye fazanın tərkibindən və onun 
elektrik keçiriciliyindən, mineral dənələrin forma və ölçülərindən və 
teksturasından asılılığı müəyyən edilmişdir. 
Süxurların müqaviməti hər şeydən əvvəl keçirici mühitin süxuru 
təşkil etməsindən, həm də onun daxilində yerləşmiş mineralın 
olmasından asılıdır. Bununla əlaqədar olaraq elektrik müqavimətində 
keçirici mineralın həcmdəki miqdarından asılı olaraq iki xarakterik 
asılılıq müşahidə olunur. 3-cü şəkildə hər iki hal göstərilir. Şəkildə 
üst əyri kiçik müqavimətə malik olan birləşmənin, aşağıdakı isə 
böyük müqavimətə malik olan birləşmənin müqavimətini əks etdirir. 
Buradan görünür ki, az zənginliyə malik olan böyük müqavimətli 
mühitdə keçirici komponentin az olması mühitin ümumi 
müqavimətinin az dəyişməsinə səbəb olur. tərəfdən kiçik müqavi-
mətli keçirici komponentin birləşmədə cüzi artması ümumi 
müqavimətin kəskin azalmasına səbəb olur. 
Əgər kiçik müqavimətli aşqar bərk yastılaşmış ellipsoid, 
iynəvari formada olsa mühitdə kəskin anizotropiya müşahidə olunur. 
Ən az müqavimət aşqarın ən böyük ölçüsü istiqamətində müşahidə 
olunur. Bu halda keçiriciliyin zənginliyindən asılı olaraq mühitin 
elektrik müqaviməti müxtəlif istiqamətlərdə müxtəlif olacaqdır. 
Yaxşı keçiricilikli sementləyici aqreqatlarda xüsusi müqavimət 
aşqarın bircinsliyindən az asılı olur. Pis keçiricilikli sementləyici 
mühitdə xüsusi müqavimət aşqarın bircinsliyindən və formasından 
çox asılı olur. Uzunsov aşqarlı süxurların xüsusi müqaviməti girdə 
formalı aşqarlar olan süxurların xüsusi müqavimətindən kiçik 
olacaqdır. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

28 
Göstərilən işlər sənaye əhəmiyyətinə malik olan filizlərin mü-
qavimətinin süxurun maddi tərkibindən, struktur və tekstur 
xüsusiyyətlərindən asılı olduğunu aşkar etməyə imkan verir. 
Böyük müqavimətli süxurlara maqmatik, metamorfik, bir neçə 
çökmə süxurları aid etmək olar. Bu süxurlar əsasən minerallardan, 
dielektriklərdən və az miqdarda nəmlikdən ibarət olur. Mineralların 
böyük müqavimətə və az nəmliyə malik olması səbəbindən bu süx-
urların müqaviməti filiz və böyük miqdarda nəmliyə malik olan çök-
mə süxurlarındna çoxdur. Bu mineralların elektrik müqaviməti 
praktiki olaraq nə mineral tərkibdən, nə də genezisdən asılıdır. Bu 
aşağıdakı səbəblərdən irəli gəlir. Süxur əmələ gətirən mineralların 
böyük çoxluğu təxminən eyni xüsusi müqavimətə malikdir. Bununla 
əlaqədar olaraq çökmə süxurlar çox hallarda qneys, kvars, diabaz 
kimi müqavi mətə malikdir. Cüzi miqdarda nəmliyin olması böyük 
müqavimətə malik olan süxurun müqavimətini kəskin azaldır və çox 
hallarda süxurları müqavimətinə görə fərqləndirmək çox çətin olur. 
Süni yolla nəmliyin azaldılması zamanı müqavimətin azalması 
müşahidə olunur (mütləq quru). Bunlar turşdan əsasiyə və 
ultraəsasiyə keçməklə fərqlənirlər. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

29