Ironie.Kinayə. Kim haqlıdır və kim günahkardır? Emma Bovari dözülməzdir, yaxud cəsur və riqqətlidir? Bəs Verter? Hissiyatlı və qədirbiləndir? Yaxud sentimental tərzdə təcavüzkar və özünəvurğundur? Romanı nə qədər diqqətlə oxuyursan, o qədər də bu suallara cavab vermək mümkünsüz olur, belə ki, roman təyinatına görə kinayəli sənətdir: onun “həqiqəti” gizlədilib, deyilməyib, ifadə olunan deyil. “Yadda saxlayın, Razumov: qadınların, uşaqların və inqilabçıların bütün əsas instinktləri hər cür əqidəni, hər cür qurbanı, hər cür fəaliyyəti inkar eləməkdi”, – bu kinayə rus inqilabçı qadını Cozef Konradın1 (əsl adı Yuzef Teodor Konrad Kojenevski (1857-1924), polyak mənşəli ingilis yazıçısı; neoromantik məzmunlu “Olmeyerin şıltaqlığı” (1885), “Lord Cim” (1900) və s. romanların müəllifi) “Şərqin gözləriylə” romanındandır. Kinayə əsəbləşdirir. Ona görə yox ki, insanı ələ salır, ona görə ki, dünyanın çoxçalarlığını kəşf eləyib, bizim inamımızı əlimizdən alır. Leonardo Şaşa2 (1921-1989), İtaliya yazıçısı, “Siciliyalı əmilər” (1958), “Kontekst” (1971) və s. romanların müəllifi): “Kinayə qədər anlaşılması çətin, izahı mümkünsüz bir şey yoxdu”. Üslubun affektasiya3 (süni həyəcan yaratma, qızışdırma) hesabına “mürəkkəb” roman yaratmaq faydasız işdi; roman adlanmağa layiq olan hər bir əsər nə qədər aydın olsa da, mətndən ayrılması mümkün olmayan kinayə sayəsində yetərincə mürəkkəbdi.
