Xususiy kapitalning tarikibiy tuzilishi, uni tahlil etish,mazmuni va vazifalari

Taqsimlanmagan foyda summasining xususiy kapital
tarkibidagi salmog‘i koeffitsiyenti:
K tf - TF/XK ( 0 (MM)
Bu yerda:
Ktf - taqsimlanmagan foydaning xususiy kapital tarkibidagi
salmogi koeffitsiyenti;
TF - taqsimlanmagan foyda.
Taqsimlanmagan foyda summasining xususiy kapital tarkibidagi
salmogcini ifoda etadi.
Xususiy kapitalning kompleks tahlilida yuqoridagi tartibda rezerv
kapitali, qo‘shilgan kapital va o ‘z sarmoyasining boshqa tarkibiy
qismlari bo'yicha ham salmoq darajalari va ulaming o4zgarishlariga
baho beriladi.
Xususiy kapitalning o‘sish darajasi:
O‘xk =XKdo /XKdb x 100%
Bu yerda:
XKdo; XKdb - davr boshi va oxiriga xususiy kapital

Xususiy kapital va uning o‘zgarishi tahlili va rentabelligi.
Xususiy kapitalning dinamik tahlilida xususiy kapitalning yaqin va uzoq davriylikdagi mutlaq, nisbiy o‘zgarishlariga baho beriladi. Dinamik tahlilda xususiy kapitalning tarkibi, tuzilishi, holati va samaradorligi bo'yicha ko‘rsatkichlar tizimi yillar kesimida baholanadi. Tarkib bo‘yicha ustav, qo‘shilgan, rezerv kapitali va taqsimlanmagan foydaning o‘zgarishlari, tuzilishi bo‘yicha tarkib birliklarining salmoq bo'yicha o’zgarishlari; samaradorlik (daromadlik va rentabellik) ko‘rsatkichlarining o ‘tgan yillarga nisbatan o‘zgarishIariga baho beriladi.
Sof aktivlar. Bu tushuncha bilan aksionerlik tashkilotlari va mas’uliyati cheklangan jamiyatlar bilan hamkorlikda ishlayotgan buxgalter va auditorlar tez-tez to‘qnash kelishadi. “Sof aktivlar deganda xo‘jalik yurituvchi subyektning o‘z mablagiari bilan ta’minlangan uzoq muddatli va joriy aktivlarning qiymati, ya’ni xo’jalik yurituvchi subyektning qarz majburiyatlaridan ozod boigan mol-mulk qiymati tushuniladi”¹ .
Oddiy qilib aytganda:
Sof aktivlar = Aktivlar - Majburiyatlar
Demak:
Jamiyatning ustav kapitalini ko‘paytirishga qaratilgan molmulki = Sof aktivlar - Ustav kapitali (fondi) - Zaxira kapitali
Bugungi kunda korxonalaming aksariyat qismi mulkchilikning eng
keng shakli, mas’uliyati cheklangan jamiyatlar shaklida tashkil
etilmoqda. Ushbu jamiyatlarda ustav kapitali 3 xil tartibda
ko'paytirilishi mumkin:
a) jamiyatning mol-mulki hisobiga;
b) jamiyat ishtirokchilarining qo'shimcha hissalari hisobiga;
v) jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslaming hissalari
hisobiga.
Yuqoridagilardan kelib chiqsak, jamiyatning mol-mulki hisobiga ko'paytirish qo'shilgan kapital, taqsimlanmagan foyda, maqsadli tushumlar va kelgusi davr xarajatlari va to'lovlari uchun zaxiralardan sotib olingan xususiy ulushlami (aksiyalarni) ayirib tashlagan holdagi natijaga amalga oshirish kerakligi belgilangan.
Qo'shilgan kapital, maqsadli tushumlar va kelgusi davr xarajatlari va to'lovlari uchun zaxiralar hisobiga ustav kapitalini ko'paytirishning umuman iloji yo'q. Chunki, ushbu balans moddalari yoki buxgalteriya hisobi obyektlari foydalanish maqsadi aniq belgilangan. Sof aktivlami tahiil etish metodikasi ikkita bosqichda amalga oshiriladi:
1. Sof aktivlar dinamikasining tahlili. Buning uchun davr boshiga va
oxiriga sof aktivlar qiymati va ulaming o'rtacha ko'rsatkichi aniqlanadi.
Olingan natijada o'tgan yillar bilan taqqoslanish o'zgarishlari va
o'zgarish sabablari aniqlanadi.
2. Sof aktivlardan samarali foydalanish tahlili. Bunda sof
aktivlaming aylanuvchanligi, rentabelligi ko'rsatkichlari va ularning
o'zgarishlari omilli tahiil etiladi.
Sof aktivlardan foydalanish samaradorligini aniqlash quyidagi
formula asosida hisob-kitob qilinadi: