Xvi fəSİl azərbaycan sovet rejiMİ ŞƏRAİTİNDƏ

YİS  prinsiplərindən imtina etməyə başlandı və iqtisadiyyatda inzi-

bati amirlik metodlarının tətbiq edilməsinə keçildi. 

XX  əsrin 20-ci illərinin ikinci yarısından etibarən Azərbay-

canda da xalq təsərrüfatının bütün sahələrinin sosialistcəsinə yeni-

---

 

267 

dən qurulmasına başlanıldı. Onun əsas istiqamətləri: sosialist səna-

yeləşdirilməsi, kənd təsərrüfatlarının kollektivləşdirilməsi, bolşevik 

ideologiyasına xidmət edən mədəni quruculuq, kommunist parti-

yasının bölünməz və  şəriksiz ağalığının təmin olunması, planlaş-

mada və idarəçilikdə  sərt mərkəzləşmə  təşkil edirdi. 1925-ci ilin 

dekabrında ölkənin sosialist sənayeləşdirilməsi xətti irəli sürüldü. 

Azərbaycanda əsas üstünlük neft sənayesinin inkişafına və elektrik 

istehsalına yönəldilmişdi. Yüngül sənaye müəssisələrinin və ilkin 

xammal emalı (pambıqtəmizləmə, ipəkçilik və s.) obyektlərinin 

yaradılması da Azərbaycanda sənayeləşdirmənin tərkib hissələ-

rindən idi. Sənayeləşdirmə xalqın, xüsusən o zaman əhalinin əksə-

riyyətini təşkil edən kəndlilərin istismarı, ağır vergilər qoymaq, mü-

sadirələr, “sənayeləşdirmə istiqrazları” yolu ilə toplanan kapitalı 

hesabına aparılırdı. Sənayeləşdirmə illərində Bakıda neftayırma və 

neftmaşınqayırma zavodları  (İ.Şmidt, Suraxanı mexaniki zavodu), 

ilk krekinq qurğusu, sürtkü yağları, ağ neft, benzin, gəmi təmiri, 

karbid zavodları, Gəncədə  əyirici-toxuculuq kombinatı, Gəncə, 

Ucar və Yevlaxda pambıqtəmizləmə zavodları, Lənkəranda və Or-

dubadda konserv zavodları, Şəkidə, Xankəndində, Zaqatalada, Sal-

yanda və Füzulidə istilik və su-elektrik stansiyaları tikilib işə sa-

lındı. 1937-ci ildə SSRİ-də hasil edilən neftin 76%-ni Azərbaycan 

verirdi və dünyada 2-ci yerə çıxmışdı. Bu illərdə 822 km. Bakı-Ba-

tum neft kəmərinin,  Ələt-Culfa dəmiryol xəttinin çəkilməsi başa 

çatdırıldı.  İlk dəfə Azərbaycanda  elektrik dəmir yolu xətti istifa-

dəyə verildi. Sənayeləşdirmə öz çətinlikləri və  mənfi nəticələri ilə 

bərabər Azərbaycanın ümumi inkişafına xeyli təkan verdi. Onun 

həyata keçirilməsi sayəsində Azərbaycan aqrar-sənaye ölkəsinə 

çevrildi.