Xxvii bob. Nafosaò Òarbiyasi badiiy did va go‘zallikka muhabbatni tarbiyalash

Gimnastika. Gimnastika o‘rta maktab o‘quvchilarini jismoniy
jihatdan tarbiyalashning asosiy vositalaridan biridir. Badantarbiya-
ning bu turi quyidagilarga bo‘linadi:
a) asosiy gimnastika va uning turi — gigiyenik gimnastika;
b) sport gimnastikasi va uning turlari: akrobatika va badiiy gim-
nastika;
d) gimnastikaning yordamchi turlari (davolash gimnastikasi,
dars boshlanishidan oldingi gimnastika).

---

427
Asosiy gimnastika yuqorida aytib o‘tilgan vazifalarni amalga
oshiradi. U saflanishlar, barcha muskullarni o‘stiradigan mashq-
lar, yurish, yugurish, muvozanat saqlash, tirmashib chiqish va
oshib o‘tish kabilardan iboratdir. Quyi sinflarda gimnastika va
harakatli o‘yinlar asosiy o‘rinni egallaydi. III sinfdan boshlab
gimnastika, akrobatika mashqlari, tayanib sakrashlar, oddiy va
aralash osilishlar, yengil atletika mashqlari, harakatli o‘yinlar va
sport o‘yinlariga tayyorlaydigan o‘yinlarni mashq qilish kiritiladi.
Odatda, o‘yinlar harakatlarning erkinligi bilan ajralib turadi.
Gimnastika mashqlari esa chegaralangan, aniq harakatlarni talab
etadi, bosh miya po‘stlog‘ida tormozlanish jarayonini hosil qilish
va ularning qo‘zg‘alish jarayonlariga to‘g‘ri mutanosiblikni
ta’minlash bilan bog‘liqdir. Faol tormozlanish hosil qilish vazifasini
hal etish uchun gimnastik mashqlardan foydalanganda, ba’zan
gimnastika mashqlari quyi sinf o‘quvchilariga qiyin, uncha qizig‘i
yo‘qdek va yoqimsizdek bo‘lib tuyulishini nazarda tutmoq lozim.
Shuning uchun gimnastika mashqlarini doim milliy o‘yinlar bilan
almashtirib turish hamda ularni o‘quvchilarga qiziqarli shakllarda
bajarib ko‘rsatish tavsiya qilinadi. Gimnastika darslariga bunday
o‘yinlarning doimo kiritilishi shuning uchun ham muhimki, bular
o‘rganilgan gimnastika mashqlarini mustahkamlash va takomillash-
tirishga yordam beradi.
Gimnastika mashqlarini bajarish jarayonida faqat sog‘lomlash-
tirish vazifasigina emas, balki ilm berish vazifasi ham hal qilinadi.
O‘quvchilarni o‘z harakatlarini ongli ravishda boshqarishga, o‘z
tana a’zolarini boshqarishni o‘rganishga odatlantirish kerak.