Xxvii bob. Nafosaò Òarbiyasi badiiy did va go‘zallikka muhabbatni tarbiyalash
Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning
maqsadi va vazifalari Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar maktabdagi tarbiyaviy ishlarning tarkibiy qismi bo‘lgani sababli, u tarbiyaning umumiy maqsadga erishishga — bolaning jamiyatda yashashi uchun zarur bo‘lgan sotsial tajribani o‘zlashtirib olishga va jamiyat tomonidan qabul qilinadigan qadriyatlar tizimining shakllanishiga qaratil- gandir. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishning o‘ziga xos xususiyati quyidagi vazifalarga muvofiq holda namoyon bo‘ladi: 1. Bolada ijobiy „men“ konsepsiyasini tarkib toptirish. U uchta omillar: a) boshqa kishilarning unga nisbatan xayrixohlik bilan munosabatda bo‘lishiga ishonch; b) o‘zining u yoki bu faoliyat turini muvaffaqiyatli o‘zlashtirib olishiga astoydil ishonganlik; d) o‘zining muhim o‘rnini his etish bilan xarakterlanadi. Ijobiy „men“ konsep- siyasi bolaning o‘z-o‘ziga nisbatan va o‘ziga o‘zi baho berishining obyektivligiga pozitiv munosabatini ifodalaydi. U boladagi o‘ziga xos xususiyatlarning kelgusida rivojlanishi uchun asos hisoblanadi. Òarbiyasi „qiyin“ bolalar, odatda, o‘zlari haqida salbiy tasavvurlarga ega bo‘ladilar. Pedagog bu tasavvurlarni kuchaytirishi yoki o‘zini va o‘z qobiliyatlarini ijobiy idrok qilishi tomon o‘zgartirishi mumkin. O‘quv faoliyatida ko‘pgina sabablarga ko‘ra (o‘quv faoliyatini bola uchun murakkabligi, sinfda bolalar sonining ko‘pligi, o‘qituvchining kasbiy mahorati kamligi va boshqalar) har bir bolada ijobiy „men“ konsepsiyasini shakllantirishga muvaffaq bo‘linmaydi. Sinfdan tashqari ishlar o‘quv jarayoni cheklanishlarini bartaraf etish va bolaning o‘zini pozitiv idrok qilishiga imkon beradi. 2. Bolalarda hamkorlik, jamoada bir-biriga yordam berish ko‘nikmalarini shakllantirish. Òezroq ijtimoiy moslashish uchun bola faqat o‘ziga emas, balki boshqa kishilarga ham ijobiy munosabatda bo‘lishi kerak. Agar bolada ijobiy „men“ konsepsiyasi bo‘lgan holda o‘rtoqlari bilan kelisha olish, vazifalarni taqsimlash, boshqa kishilarning qiziqishi va istaklarini hisobga olish, birgalikdagi ishlarni bajarish, kerakli yordam ko‘rsatish, mojarolarni haqqoniy hal etish, boshqalarning fikrini hurmat qilish malakalari shakllan- gan bo‘lsa, uning katta bo‘lgandagi mehnat faoliyati muvaffaqiyatli kechadi. Jamoa o‘zaro hamkor bo‘lgandagina ijobiy „men“ konsep- siyasi to‘liq shakllanadi. 3. Bolalarda xilma-xil faoliyat turlari bilan tanishish orqali 456 samarali, ijtimoiy qo‘llab-quvvatlanadigan faoliyatga ehtiyoj uyg‘o- tish, bolaning individual xususiyatlariga muvofiq ularda qiziqish, zarur ko‘nikma va malakalarni tarkib toptirish. Boshqacha so‘zlar bilan aytganda, sinfdan tashqari ishlarda bola foydali ishlar bilan shug‘ullanishni o‘rganishi, bunday faoliyatga kirishishi va uni mustaqil ravishda tashkil etishi kerak. 4. Bolalar dunyoqarashining axloqiy, emotsional, irodaviy komponentlarini tarkib toptirish. Sinfdan tashqari ishlarda bolalar axloqiy tushunchalarni o‘zlashtirish orqali xulq-atvorning axloqiy normalarini ham bilib oladilar. Emotsional soha esa ijodiy faoliyat- dagi estetik tasavvurlar orqali shakllanadi. 5. Bilishga bo‘lgan qiziqishni oshirish. Sinfdan tashqari ishning mazkur vazifasida o‘quv ishlari bilan sinfdan tashqari ishlarning vorisligi aks etadi. Chunki sinfdan tashqari ishlar darslardagi tar- biyaviy ish bilan bog‘langan va pirovard natijada o‘quv jarayoni samaradorligini oshirishga qaratilgan. Sinfdan tashqari ishning yo‘nalishlaridan biri sifatida bolalardagi bilishga bo‘lgan qiziqishni oshirish, bir tomondan, o‘quv jarayoniga „ishlaydi“, boshqa tomondan bolaga tarbiyaviy ta’sirni kuchaytiradi. Yuqorida aytib o‘tilgan vazifalar sinfdan tashqari ishlarning asosiy maqsadiga erishishda uning asosiy yo‘nalishlarini aks ettiradi. Real tarbiyaviy ishda ular sinfning, pedagogning, umummaktab o‘qishdan tashqari ishlarning xususiyatlariga muvofiq konkret- lashtirilishi kerak. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning vazifasi. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishning maqsadi va vazifalari bir-butun pedagogik jara- yonning ta’lim berish, tarbiyalash va rivojlantirish jarayonlari- ning vazifalariga o‘ziga xos xarakter kasb etadi. Masalan, ta’lim berish funksiyasi o‘quv faoliyatidagi kabi birinchi darajali ahamiyatga ega emas. Sinfdan tashqari ishda u ta’limning tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi vazifalarini samarali amalga oshirish uchun yordamchilik rolini bajaradi. Sinfdan tashqari ishning ta’lim berish vazifasi ilmiy bilimlar sistemasini, o‘quv ko‘nikma va malakalarni shakllantirishdangina iborat emas, balki bolalarni muayyan xulq-atvor malakalariga, jamoaviy hayotga, muomala ko‘nikmalariga o‘rgatishdan ham iborat. Sinfdan tashqari ishlarning rivojlantiruvchi vazifasi katta ahamiyatga ega. U o‘quvchining psixik jarayonlarini rivojlantirishga qaratilgandir. Bundan tashqari, sinfdan tashqari ishning rivoj- lantirish vazifasi o‘quvchilarni tegishli faoliyatga jalb qilish orqali ularning individual qobiliyatlarini rivojlantirishdan ham iboratdir. 457 Masalan, artistlik qobiliyati bor bo‘lgan bolani spektakl, bayram va hokazolarda ishtirok etishga jalb qilish mumkin. Matematik qobiliyati bor bolaga matematika olimpiadasida ishtirok etishni, muayyan vaqt ichida shahar bo‘ylab sayr qilishning eng qiziqarli va xavfsiz yo‘nalishini hisoblab chiqishni taklif etish mumkin. Shu bola bilan individual ishlashda pedagog unga bolalar uchun misol va masalalar tuzishni taklif etsa ham bo‘ladi. Sinfdan tashqari ishning rivojlantiruvchi funksiyasi bolaning yashirin qobiliyatlarini aniqlash, mayllari, qiziqishlarini rivojlanti- rishdan iborat. Pedagog bolaning biron-bir narsaga qiziqayotgan- ligini sezsa, unga mana shu masalaga doir qo‘shimcha qiziqarli axborotni aytishi, adabiyotlarni taklif etishi, o‘quvchining qiziqish- lari sohasidan topshiriqlar berishi, biror masala yuzasidan o‘zining bilimdonligi uchun bolalar jamoasining tahsiniga sazovor bo‘ladigan sharoit yaratishi mumkin. Bu bilan pedagog bolaga yangi imkoniyat- lar ochib beradi va shu yo‘l bilan uning qiziqishlarini mustah- kamlaydi. Konkret faoliyatga tayyorlanishda sinfdan tashqari ishning funksiyasi haqidagi axborotdan qanday foydalanish mumkin? Ijobiy natijalarga erishish uchun maqsadni ifodalash zarur. Aytaylik, siz bolalar bilan mehmonda o‘zini tutish qoidalari haqida suhbat o‘tkazmoqchisiz. Siz shunday maqsad qo‘yasiz: bolalarga axloq qoidalari haqida bilim berish. Bu maqsad ta’lim berish funksiyasini amalga oshirishga qaratilgan va sinfdan tashqari ishda birinchi (asosiy) emas. Shuning uchun bolalar bilan bo‘ladigan suhbatning maqsadini shunday ifodalash kerakki, u birinchilik funksiyalarini sinfdan tashqari ishning vazifalariga mos holda aks ettirsin, meh- monda o‘zini tutish qoidalari haqidagi yangi bilimlarni ma’lum qilish esa shu suhbatning vazifalaridan biri bo‘lsin. Bular quyida- gilardan iborat bo‘lishi mumkin: bolalarda mehmonga borganda muayyan qoidalarga rivoya qilish istagini uyg‘otish; odob-axloq qoidalariga bo‘lgan qiziqishni oshirish; „axloq normasi“ tushun- chasini shakllantirish va hokazo. Sinfdan tashqari ishning maqsadi, vazifasi, funksiyalari uning mazmunini tanlashga ta’sir etadi. Sinfdan tashqari ishning mazmuni bolaning shaxsiy tajribasida his-hayajon bilan boshdan kechirgan va amalga oshirilgan inson hayotining xilma-xil jihatlari: fan, san’at, adabiyot, texnika, kishilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabat, axloq va hokazolarning soddalashtirilgan ijtimoiy tajribasidan iborat. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar mazmunining o‘ziga xos xususiyati quyidagilar bilan ajralib turadi: 458 — birinchidan, emotsional tomonlarning ma’lumot tariqa- sidagi axborotdan ustunligi bilan (samarali tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish uchun bolaning aql-idrokiga emas, balki uning his- tuyg‘ulariga, kechinmalariga, to‘g‘rirog‘i, his-tuyg‘u orqali aql- idrokiga e’tibor berish talab etiladi); — ikkinchidan, sinfdan tashqari ishlarning mazmunida bilim- larning amaliy jihati belgilovchi ahamiyatga ega, ya’ni sinfdan tashqari ishning mazmuni xilma-xil malaka va ko‘nikmalarni takomillashtirishga qaratilishi kerak. Sinfdan tashqari ishlarda o‘quv malakalari takomillashadi, axborot izlash, turli xil sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda mustaqil ishlash ko‘nikmalari, kommunikativ malakalar, ham- korlik, axloq normalariga rioya qilish malakalari mashq qilinadi. Sinfdan tashqari ishlarning mazmunida nazariy jihatlarga qaraganda amaliy jihatlarga ko‘proq ahamiyat berilar ekan, ularning maz- muniga bolalar faoliyati nuqtayi nazaridan qarash kerak. Bolalarning sinfdan tashqari ishlardagi bilish faoliyati ularda bilishga qiziqishning ta’limda ijobiy motivatsiyalarni shakllantirish, o‘quv malakalarini takomillashtirish uchun mo‘ljallangan. U o‘quv faoliyatining davomi hisoblanadi. Lekin unda boshqa shakl- larda foydalaniladi. Bular „Nimachilar klubi“, „Qiziquvchilar turniri“, „Nima? Qayerda? Qachon?“, politexnika muzeyiga, ishlab chiqarishga ekskursiyalar, turli ko‘rgazmalarga borish va hokazolar bo‘lishi mumkin. Ko‘ngilochar ishlar bolalarning to‘laqonli dam olishini tashkil etish, ijobiy emotsiyalar yaratish, jamoada iliq, do‘stona muhit hosil qilish, asabiy zo‘riqish holatini yo‘qotish uchun zarurdir. Uning „O‘yin shaharchasi“, „Ogonyok“, „Qiziqchilik“, diskoteka kabi shakllari samaralidir. Sinfdan tashqari ishda ko‘pincha ana shu ikki jihat — bilish va ko‘ngil ochish jihatlari birlashtiriladi. Masalan, „Mo‘jizalar maydoni“, „Qiziqarli ¾ (matematika, tarix, geogra- fiya va h.k.), fantaziyachilar konkursi, viktorinalar, topishmoqlar kechasi va boshqalar. Bu jihatlarning qaysi biri ustunligini aniqlash uchun pedagogning muayyan bir shaklda amalga oshirayotgan tarbiyaviy ishining maqsadi, vazifalarini tahlil qilish kerak. Bolalarning sinfdan tashqari ishdagi sog‘lomlashtirish-sport faoliyati ularning to‘laqonli rivojlanishi uchun zarur. Chunki kichik maktab yoshidagi bolalarda, bir tomondan, harakatga ehtiyoj juda yuqoriligi kuzatilsa, boshqa tomondan, o‘smirlik yoshida organizm ishidagi o‘zgarishlar xarakteri kichik yoshdagi o‘quvchi sog‘lig‘ining 459 holatiga bog‘liq. Sport-sog‘lomlashtirish faoliyati tabiatga uyush- tiriladigan ekskursiyalarda, sport o‘yinlari va harakatli o‘yinlarda, spartakiadalarda, yurishlarda va hokazolarda amalga oshiriladi. Sinfdan tashqari ishlardagi mehnat faoliyati xilma-xil mehnat turlari: uy-ro‘zg‘or mehnati, qo‘l mehnati, ijtimoiy foydali mehnat, xizmat ko‘rsatish mehnati mazmunini aks ettiradi. Sinfdan tashqari ishlarda mehnat faoliyatini tashkil etish pedagog uchun muayyan qiyinchiliklar tug‘diradi. Ammo uning sa’y- harakatlari o‘quvchilarning sistemali mehnat faoliyati beradigan tarbiyaviy natijalar uchun arziydi. Mazkur natijalar mehnat qilish ehtiyojining shakllanganligida, o‘zini biror narsa bilan mashg‘ul qila olishida namoyon bo‘ladi. Mehnatsevarlik, mehnat ko‘nikma va malakalari „Qorbobo usta- xonasida“ „Nina va ið“, „Shpuntik va vintik“, „Kitob kasalxo- nasi“ to‘garaklarida, sinfning ta’mirlash ustaxonasida, muntazam ravishda ozodalik kunlarini o‘tkazishda shakllanib boradi. Sinfdan tashqari ishlarda darsga, o‘yinlarga ko‘rgazmali qurollar tayyor- lashni, otaliq ishlarini, o‘z shahrini obodonlashtirish ishlarini tashkil etish mumkin. Ijodiy faoliyat bolalarning qobiliyatlarini, qiziqishlarini rivojlantirishni, ularning ijodiy imkoniyatlarini ochilishini nazarda tutadi. Ijodiy faoliyat ommaviy tadbirkorlarning konsert, qo‘shiq, badiiy o‘qish, rasm konkurslari, teatr, dizayn-klub kabi shakllarida aks etadi. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan faoliyat turlari oldida o‘quvchi dunyoqarashining axloqiy, emotsional va irodaviy komponentlarini shakllantirish vazifasi turadi. Axloqiy soha axloqiy tushunchalar bilan tanishish hamda suhbat, munozara, o‘yin mashg‘ulotlari va boshqa shakllarda axloq- odob me’yorlarini o‘zlashtirish orqali shakllanadi. Iqtisodiy, ekologik qarashlar va e’tiqod o‘quvchilar dunyo- qarashining muhim tarkibiy qismlari sifatida namoyon bo‘ladi. Ular: „Iqtisodiyot maktabi“, „Iqtisodiyot nima?“, „Shahardagi daraxt“ operatsiyasi“ mavzularidagi suhbatlarda, „O‘rmon xodimi huzuriga mehmonga“ ekologik ekspeditsiyasida, „Uyda biz yaxshi ko‘radigan jonivorlar“ suhbatida, teatrlarga borish, kinofilm va multfilmlarni muhokama qilish kabi shakllardan foydalanishda tarkib topadi. Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni hamma maktablarda ham bir xilda emas. Unga quyidagi omillar ta’sir ko‘rsatadi: 1. Maktabning an’analari va o‘ziga xos xususiyati. Masalan, agar 460 maktabda ta’lim birinchi o‘rinda tursa, sinfdan tashqari tarbiyaviy ishda bilishga qaratilgan tadbirlarga ko‘proq o‘rin beriladi. Diniy muassasa (idora) homiyligidagi maktabda sinfdan tashqari ishlar tegishlicha diniy-axloqiy tushunchalarni o‘z ichiga oladi. Ekologik tarbiya tegishli yo‘nalishdagi maktabda ustuvorlik qiladi va hokazo. 2. Bolalar yoshining, sinfning o‘ziga xos xususiyatlari. 3. O‘qituvchining, uning qiziqishlari, mayllari, ko‘rsatma- larining o‘ziga xosligi. Agar o‘qituvchi bolalarni o‘qitishda yuqori natijalarga erishishga harakat qilsa, u sinfdan tashqari ishlarda ham shu maqsadga erishishga yordam beradigan ishlarni tanlaydi. Boshqa pedagog uchun ta’lim jarayonida o‘quvchi shaxsini tarkib toptirish muhimroq, shuning uchun u sinfdan tashqari ishlarda o‘quvchi- larning mehnat va ijodiy faoliyatini afzal ko‘radi. Sportni sevadigan pedagog esa sog‘lomlashtirish-sport ishlarini tashkil etish orqali o‘quvchilarga ta’sir ko‘rsatishga harakat qiladi. Sinfdan tashqari ishning shakllari — bu uning mazmuni amalga oshiriladigan sharoitlardir. Sinfdan tashqari ishlarning shakllari juda ham rang-barang. Bu rang-baranglik ularni tasniflashda qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. Shu sababli yagona tasnif yo‘q. Ularni ta’sir ko‘rsatish obyekti bo‘yicha (individual, guruhiy, ommaviy shakllar) hamda tarbiyaning yo‘nalishi, vazifalari (estetik, jismoniy, axloqiy, aqliy tarbiya, mehnat tarbiyasi, ekologik va iqtisodiy tarbiya) bo‘yicha tasniflash taklif etilgan. Maktabda olib boriladigan sinfdan tashqari ishlarning ba’zi shakllari, o‘z xususiyatiga ko‘ra, bolalar orasida ommalashib ketgan, adabiyotlardan olingan. Masalan, „Òemurchilar, otaliq ishlari“, KVN, „Nima? Qayerda? Qachon?“, „Kuyini top“, „Mo‘jizalar maydoni“, „Ogonyok“ va boshqalar. Sinfdan tashqari ishlar shaklini tanlaganda uning tarbiyaviy ahamiyatini shu ishning maqsadi, vazifalari nuqtayi nazaridan baholash kerak. Sinfdan tashqari ishlarning metodlari va vositalari tarbiya metodlari hamda vositalaridan iboratdir. Ularni tanlash sinfdan tashqari ishning mazmuni, shakli bilan belgilanadi. Masalan, pedagog bolalarning bilishga bo‘lgan qiziqishlarini, ong-bilim doirasini kengaytirishga qaratilgan va „Inson va fazo“ deb nom- langan sinf mashg‘ulotini tanladi deylik. Shunda u quyidagi metod- lardan foydalanishi mumkin: bolalar bilan suhbat (ularning qiziqishlari, mazkur masala yuzasidan xabardorligini aniqlash maqsadida); bolalarga axborot tayyorlash bo‘yicha topshiriq (o‘ziga xos hikoya metodi); o‘yin metodi turli variantlarda qo‘llaniladi 461 (sujetli rollarga bo‘lib o‘ynaladigan o‘yin elementlari — bunda maxsus o‘yin anjomlari yordamida bolalardan biri „kosmos“ga yuboriladi va undan ko‘rayotganlarini tavsiflash so‘raladi); „parvoz rejasi“ni tuzish — bunda bolalar kosmonavtlar bajaradigan ish turlarini aytib o‘tadilar; uzoq sayyoralarda qoldirilgan sirli xatlarni rasshifrovka qilish va hokazo. Quyidagilar esa bu sinf mashg‘ulotining vositalari sifatida namoyon bo‘ladi: sinfning bezatilishi (yulduzli osmon xaritasi, kosmonavtlarning portretlari, kosmosdan olingan fotosuratlar); musiqiy bezak („kosmik musiqa“); kosmonavtlarning bir-birlari bilan gaplashgani yozilgan lentalar, kosmik kemaning uchirilishi; o‘yin anjomlari, Quyosh sistemasi sxemasi, videomateriallar, „begona sayyoraning nomalari“, bolalarga tavsiya qilinadigan kosmos haqidagi kitoblar. Shunday qilib, sinfdan tashqari ishning mohiyatini uning imkoniyatlari, maqsadi, vazifasi, mazmuni, shakllari, metodlari hamda vositalari orqali qarab chiqilgandan keyin bu ishning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash mumkin: 1. Sinfdan tashqari ishlar bolalar faoliyatining xilma-xil turlari majmuyidan iborat. Bu ishlarni o‘qitish davomida amalga oshiri- ladigan tarbiyaviy ta’sirlar bilan birgalikda tashkil etilishi bolaning shaxsiy sifatlarini tarkib toptiradi. 2. Vaqt jihatidan orqaga surilganlik. Sinfdan tashqari ish — bu avval katta va kichik ishlar majmuyidan iborat bo‘lib, uning natijalari vaqt jihatidan orqaga surilgan bo‘ladi, har doim ham pedagog tomonidan kuzatilmaydi. 3. Qat’iy reglamentga solishning iloji yo‘qligi. Pedagog sinfdan tashqari ishning mazmuni, shakli, vositalari, metodlarini tanlashda dars o‘tish paytidagiga qaraganda keng tanlash imkoniyatiga ega. Bir tomondan, bu pedagogga shaxsiy qarashlari va e’tiqodiga muvofiq ish ko‘rish imkonini beradi. Ikkinchi tomondan, pedagogning tanlagan usuli uchun shaxsiy mas’uliyati ortadi. Bundan tashqari, qat’iy reglamentning yo‘qligi o‘qituvchidan tashabbuskorlikni talab etadi. 4. Sinfdan tashqari ishning natijalari uchun nazoratning yo‘q- ligi. Agar o‘quvchining o‘quv materialini o‘zlashtirib olish jara- yonini nazorat qilish darsning asosiy elementi bo‘lsa, sinfdan tashqari ishda bunday nazorat yo‘q. U (ya’ni nazorat) natijalarning keyinga qoldirilishi mumkin bo‘lgani uchun ham bo‘lmaydi. Òarbiyaviy ish natijalari o‘quvchilarni turli vaziyatlarda kuzatish orqali tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. Mazkur ishning natijalarini 462 maktab psixologi maxsus vositalar yordamida ancha obyektiv baholashi mumkin. Odatda, umumiy natijalar, shaxsiy sifatlarning rivojlanganlik darajasi bilan baholanadi. Aniq bir shaklning samaradorligini aniqlash juda qiyin va ba’zan mumkin ham emas. Ana shu xususiyat pedagogga afzalliklar beradi: ancha tabiiy sharoit, muomalaning norasmiyligi hamda natijalarning baholanishi bilan bog‘liq bo‘lgan o‘quvchilardagi zo‘riqishning yo‘qligi. 5. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar tanaffus vaqtida, darslar- dan keyin, bayram va yakshanba kunlari, ta’tillarda, ya’ni o‘qishdan tashqari vaqtda o‘tkaziladi. 6. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar ota-onalar va katta yosh- dagi kishilarning sotsial tajribalarini jalb qilish uchun keng imko- niyatlarga ega. Sinfdan tashqari ishlarga qo‘yiladigan talablar. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, ular oldiga qo‘yiladigan belgilovchi talablarni aytib o‘tamiz. 1. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish va o‘tkazishda albatta maqsad qo‘yilishi kerak. Maqsadning bo‘lmasligi rasmiyatchilikni keltirib chiqaradi. Bu esa pedagog bilan bolalar o‘rtasidagi munosabatni buzadi. Buning natijasida tarbiyaning samaradorligi nolga tenglashib qolishi yoki salbiy natijalarga ega bo‘lishi mumkin. 2. Òarbiyaviy ishlar boshlanishidan oldin kutilayotgan natijalarni aniqlash zarur. Bu vazifalarni shunday ifodalashga yordam beradiki, natijada ular umumiy maqsadga erishishga — bolaning ijtimoiy tajribani o‘zlashtirib olishi va qadriyatlarning ijobiy tizimi shakllanishiga yordam beradi. 3. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarga optimistik yondashuv, har bir boladagi yaxshi jihatlarga tayanish zarur. Òarbiyaviy ishlarning natijasi keyinga qoldirilar ekan, pedagogda doimo ijobiy umumiy natijaga erishish imkoniyati bo‘ladi. Agar bunda bola pedagogning yordamida o‘z kuchiga ishonsa va yaxshi bo‘lishni istasagina bo‘lishi mumkin. 4. Òashkilotchi-pedagog yuksak shaxsiy sifatlarga ega bo‘lishi kerak. Sinfdan tashqari ishda pedagogning bolalar bilan aloqasi katta rol o‘ynaydi. Agar pedagogda muayyan darajadagi shaxsiy fazilatlar bo‘lmasa, bunday aloqani o‘rnatib bo‘lmaydi. Sinfdan tashqari ishda bolalar avvalo pedagogni shaxs sifatida baholaydilar va munofiqlik, ikkiyuzlamachilik, kishilarga beg‘araz qiziqishning yo‘qligini hech qachon kechirmaydilar. 5. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil etishda pedagog 463 doimo ijodiy izlanishda bo‘lishi, sinfda yuzaga kelgan vaziyatlarga javob beradigan shakllar tanlashi va yaratishi lozim. Pedagogning ijodkorligi sinfdan tashqari ishlarning samarali bo‘lishi uchun zaruriy shartdir. Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|