Y a y g a L l e r y

Reza Hazare 

Reza Hazare

---

Years of civil wars and schisms have pushed the Afghan 

society into a crisis that was only made worse by religious 

fundamentalism and radical tribal values.  The once 

prosperous society fell into darkness and chaos.  Ultimately, 

this situation affected three generations of Afghan people.  

Unavoidable emigration was one of the results of this crisis.  

My generation has grown up - without any relief - in 

countries to which we do not belong.  For example, even 

those of us born in Iran have never had any rights in that 

country.  On the other hand, no one accepts us in 

Afghanistan either, because we grew up in different 

societies and were exposed to different cultural attitudes.  

For us, life has become a nightmare: we do not know where 

we belong.

People who find themselves in post-war circumstances 

often remain refugees for years and are forced to start over, 

find new professions, and struggle with external pressures.  

Lack of human values, absence of basic rights and the 

disintegration of the family create chaos.  When faced with 

political and social pressure, a wandering human in a post-

war environment eventually gets to a point where he or she 

becomes indifferent towards feelings of sadness or 

happiness.  Disappointed with life and utterly apathetic, this 

individual does not see any incentives to change.  

Furthermore, paradoxes in human thought and the 

unpredictable ways in which people react to different 

situations often contribute to disaster.  Sometimes people 

try to exchange reality for their dreams.  However, all they 

do is go in circles. 

Such socio-economic pressures and humiliation have had a 

tremendous impact on the Afghan psyche.  Lack of self-

esteem and the destruction of national identity penetrated 

deeply throughout different layers of the Afghan psyche, 

changing it and shaping it in the most basic ways.  It is 

important to note that this situation was further 

exacerbated by the fanaticism, prejudices and the dogma of 

the victims themselves.  As time passes, the Afghan 

refugees, too, have become indifferent to outside events, 

losing the basic sense of being human.  Unfortunately, this 

lethargy is also present in people who manage to overcome 

the worst situations.  In other words, their journey from 

darkness sometimes leads them to darkness again.  

Uzun illərdir ki, ölkədə baş verən vətəndaş müharibəsi və ixtilaf 

Əfqanıstan cəmiyyətini dini ənənəçilik və tayfa təfəkkürü 

fonunda kəskinləşən böhrana qərq etdi. Bir zaman çiçəklənən 

ölkə sayılan bu məmləkət, hazırda zülmət və hərc-mərcliyin 

qurbanı oldu. Belə bir vəziyyət Əfqanıstan cəmiyyətinin üç 

nəslinə mənfi təsir göstərməkdədir.  

Bu böhranın nəticələrindən biri qaçılmaz mühacirət idi. Mənim 

mənsub olduğum nəsil bizim aid olmadığımız qürbət ölkələrdə 

doğulub boya-başa çatıb və həmin ölkələrlə heç bir əlaqəyə 

malik deyildi. Misal üçün, İranda dünyaya göz açan əfqanlar bu 

ölkədə heç bir vətəndaş hüquqlarına sahib deyil. Həmçinin, bu 

insanlar öz Vətənində-Əfqanıstanda da qəbul olunmur, çünki 

onlar fərqli bir cəmiyyətdə böyüyüb, fərqli mədəni dəyərlərə 

malik olan insanlar sayılır. Bizim üçün dəhşətli yuxu kimidir: 

hansı cəmiyyətə mənsub olduğumuzu bilmirik.

Müharibədən sonrakı dövrdə yaşayan insanlar illərdir ki, qaçqın 

statusu ilə həyat sürürlər, çox zaman həyatlarını yenidən, 

sıfırdan başlamağa məcbur olurlar, yeni ixtisaslara yiyələnməli və 

kənar təzyiqlərə tab gətirməlidirlər. Yaşadıqları ölkələrdə əsas 

vətəndaş hüquqlarına malik olmamaları və ailələrindən ayrılmaq 

məcburiyyəti həmin insanları xaos vəziyyətinə sürükləyir. Siyasi 

və sosial çətinliklərlə rastlaşdığı zaman, bu insanlar özlərini 

yalnız və təcrid olunmuş hiss edir və ətraflarında cərəyan edən 

hadisələrə biganə yanaşırlar. Həyat ilə məyus olmuş apatik 

insan, həyatında dəyişikliklər etmək üçün stimul görmür. 

Bundan əlavə, insan fikrində olan paradokslarda və gözlənilməz 

hadisələrdə  insanların müxtəlif situasiyalara reaksiyaları 

fəlakətlərə gətirib çıxardır. Bəzən insanlar reallığı öz arzuları ilə 

əvəz edirlər. Lakin bütün bunlar sikl effektinə malikdir. 

Belə sosial – iqtisadi təzyiq və təhqirlər Əfqan psixikasına böyük 

təsir göstərmiş oldu. Özünə hörmətin olmaması və milli 

identikliyin pozulması  Əfqan psixikasının müxtəlif qatlarına daxil 

olaraq onun ümumi şəkildə formalaşmasına təsir göstərib. 

Qeyd etmək vacibdir ki, bu situasiya qurbanların özlərinin 

fanatizmi, xurafat və ehkamları nəticəsində mürəkkəbləşir. 

Zaman keçdikcə, Əfqan qaçqınları da özlərini ətraf mühitə qarşı 

laqeyd aparır, eyni zamanda doğma ölkələri viran olduğundan 

və oraya qayıtmaq imkanları olmadığından mənlik hisslərini 

tədricən itirir. Əfsuslar olsun ki, belə bir biganəlik həyatlarında 

ağır vəziyyətlərin öhdəsindən gələn insanlarda da müşahidə 

olunmaqdadır. Zülmət qaranlıqdan qaçış son nəticədə bəzən 

onları yenidən zülmətə düçar edir. 

4