Yardılamaq, kömək ləmək

 
Güvənsiz
: ayavsız, gözü kor, qədir bilməz, nankor.
 
Güzey 
: kölgli təpər.
 
Güzəran
: çarqmaq, yaşam.
 
Gəliniş 
: gülləniş, gülləb, yaşnaş.
 
Gərərində
: < qarayında, görüşə uyğun.
 
Ğabırdamaq
:
 
ğabır ğubır
 
etmək
, 
düşnüksüz söz 
aytmaq
 
Ğak
 : 
qarqaşa, yayqara.
 
Ğalağuy
: incəliksiz, başağay.
 
Ğalayançι
: kozğalançı, qozqalançι, asav.  
 
Ğalayı
 : 
alahı.
 
Ğalbanq
: tummurub duran, şişik.
 
Qucur  
: güc, qurbat, quvvə . 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
sözün özü 
 
 
82
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
     
H, h 
 
 
 
 
 
 
Hacı leylək
: çillə
10
, çillayaq
10. 
Haça 
: < aça.
 
Haçalamak
: hasalamaq, yιrtmak.
 
Haçan 
: kaçan
5
, çağ\ nə vaxda can, nə ölçüdə < 
çən. müçür, ölçü, həds.
 
Haçavarı
: çapraz, çarpaz, çatras, haçvarı
 
 hakda deyilir 
Burnu yelli
: hizli, hisli, yeyin, tüd. 
Haklamak
: anqtamak, avlamaq, izləmək, sonlamak, 
ayaklamak, axtarmaq, saklamaq 
(h = s) 
Haklamak
14
: çaklamaq, paylamaq.
 
Hal  
: görüm, durum\ orta hal: orta görüm.
 
Halamaq
: qalamaq, istəmək, isləmək\  allah qalasa: 
allah qoysa - istəsə .
 
Halət  
: biçim, duruş, vəziyyət\ haləti yaxcıdı: 
duruşu yaxcıdı .
 
Halqa  
: aylav
8
, dayrə, dolay, bucra, döngələk, 
baldak, yιğιrιk, şιğιrsιk, qurşav, yarpak, budak, 
uşak, sap
 
Halta halta
: çin - çin, yığrık - yığrık, əpləm - əpləm, 
buruşuk - buruş.
 
Hamı 
: barı, varı. barlık, varlık, yurtçuluk
4
, yalpı
6
, 
ortak, imumiyyət, tamam millət.
 
Hamısı  
: büsbütün,  başbütün, başgötər
8,
 bütüniylə, 
bütün - bütün, bütünüylə
,
 tümüylə, tamamiylə, 
 
Hançı 
: kay.
 
Hanqsat
8
: < anğ. anğsat: enli, açık, geniş, rahat asat.
 
Hansι     :
 kanday, kansay, kansι.
 
Harasat 
: tufan.
 
Harda 
: kayda.
 
Harmoni
: ündəş, ündəş zanğı: hamoni qanuni.
 
Hasalamaq
: haçalamak, yιrtmak.
 
Hasat : 
ərnək
14
\ 
Hasatlıq
:  ərnəklük
14
 
Haşıralık
: boynamaq, yoldan çıkmaq, boyuna 
qalxmaq, həşərlənmək, diklənmək, aşırılanmaq, 
aşıralık, xuysuzluk .
 
Haşıralık
: boynamaq, yoldan çıkmaq, boyuna 
qalxmaq, həşərlənmək, diklənmək aşırılanmaq, 
aşıralık, xuysuzluk
 
Havırlı 
: iti, çaprap.
 
Havlanmak
: tavlanmak, tikilmək, tüklənmək, 
qabarmak.
 
Havlı  
: aymança, üstü açık otaq, tövlə, duvar, çit, 
barmaqlıq, ayman, gərmi, aylav.
 
Havlıqmac
: tələsik.
 
Havlıqmaq
: hövl etmək, əcələ etmək, qιssaqlı 
yağdaya düşmək.
 

 
sözün özü 
 
 
83
Havlιqmazlιq:
 səbirsizlik, qιsğanmazlıq.
 
Hayana
 : < hanğ + yana.
 
Hayasız
: gözüyırtıq, alagöz, yırtıqgöz, bula göz.
 
Haydan - sandan
: çəndən - yarım
8. 
Haydanhay
: badabad, çalılıkilən, həsir hüsür.
 
Hazır     
: bələn
5\
 bələnlə: hazırla\ bələnlən 
= 
hazərlan.
 
Hazırlamak
: çənəmək, çənləmək, çəmrəmək
1
, 
cəmləmək, sanlamaq, sınamaq, sanamaq, 
nişanlamaq, dənəmək, izərləmək, təxminləmək, 
qiyaslamaq, yerini göstərmək, ayağlamak (işlər 
ayağlanır ; ayağ tutur), atlamak, yola salmaq. 
çırmalamaq, tuddurmaq, yığmaq, bitiştirmək, 
dənəmək.
 
Hazırlanmaq: 
çənənmək,  çəmrənmək
1
, cəmlənmək, 
sanlanmaq, dənənmək, sınanmaq, izərlənmək, 
çırmanmaq, tutunmaq, yığınmaq, bitişirmək.
 
Hazırlık 
: alış, təyərlik.
 
Heç 
: anq  , ənq, bolmağanda.
 
Heybət 
: uluqvarlık
6
, kuramιn.
 
Heykəl  
: görüm, qabara  
 
Heyran qaldırıcı
: geng, genger, gendirçi, daşqar, 
şaşqır, tanqır 
 
Heyran
 : şaşkın, şaşa, daşkın, tanq, genğ
 
Heyvan
: anq
3
.
 
Hələlik  
: əcalətən, aşılın . 
 
Həlqə  
: çəmbər, çevrə, dönğgə
9
,
 
 gürçə
13
, ayşık
 
Həmən  
: baya ,  dəmin, dəssinə
8
, tələsik, 
dayanmadan, toxdasız
5
, asığış
3
, tez
 
Həmişə  
: kaşanda
4
.
 
Həmişə bahar
: arça
8
   
 
Həmlə  
: batırım, topulum, saldırım. 
 
Həng 
: ahəng\ həngli: ahəngli.
 
Həngəmək
: həng basmaq, bağlamaq, əmələ gəlmək.
 
Hənuz  
: < yenüz (henuz: yenğıyüz, yenğizə, taza, 
indilikdə, yenir, yeni olarak, son zaman\ hənuz 
çıkdi: indi çıkdı, entek, indik, endik, daha, hələ, 
indi. 
 
Hənuz
 : 
tazalıkda, yenə, yenidən, çox taza\ hənuz 
gəldi: yenğilə (taza) gəldi\ hənuz doğdu: yenicə 
doğdu\ hənuz söylədi: yeni söylədi: indi söylədi\ 
hənuz evlənməmişdi: hələ o anda.
 
Hənuz
 : 
tazalıkda: yenə, yenidən, çox taza\ hənuz 
gəldi: yenğilə (taza ) gəldi\ hənuz doğdu: yenicə 
doğdu\ hənuz söylədi: yeni söylədi\ indi söylədi\ 
hənuz evlənməmişdi: hələ o anda, tazalıkda, 
yenə, yenidən, çox taza\ hənuz gəldi: yenğilə (taza 
) gəldi\ hənuz doğdu: yenicə doğdu\ hənuz 
söylədi: yeni söylədi\ indi söylədi\ hənuz 
evlənməmişdi: hələ o anda 
 
Həp 
: barça, varça, varısı, bütün, tamam, 
kamilən.
 
Hər bir başa:
 baş aşa, başdan ayağa, adam başına.
 
Hərdən: ara sıra kimərdə:, bə’zən. 
Hər gün:
 gündən günə, gün sayab, günsayın, gün 
təyin. 
 
Hər 
: düşüm, görən, kay, hər nə, ələ düşən, ras 
gələ\ düşüm tərəfdən: hər   tərəfdən.
 
Hərəkət etmək
: qollanmaq, yollanmaq.
 
Hərəkət
: ağnak, ivədəmək, dəbətmək.
 
Hərəm 
: < hörüm: hörülmü, qorulmu.
 
Hərgələ 
: bayağı, aşağ.
 
Hərkihərki
: qara düzən, düzənsizlik, gəlişi  gözəl.
 
Hərrənmək
: dolanmak, gicəlmək\ başım hərrənir: 
gicəlr.
 
Həsir hüsür: 
badabad, çalılıkilən, haydanhay .
 
Həsrət çəkmək
: küysəmək, arzu etmək, istəmək, 
özləmək.
 
Həssas 
: duyar, duyarlı, sızqır
3.7, 
duyğur, duşbi
8
, 
toyuşan
3
, sərgək
4.5
, sezimtal
5
.
 
Həşərlənmək 
: < aş. aşırlanmaq. boynamaq, yoldan 
çıkmaq, boyuna qalxmaq, haşıralık, diklənmək, 
aşırılanmaq, aşıralık, xuysuzluk.
 
Həvəh 
: < kovang. 
Həvəs 
: dartı, güvən, qızık.
 
Həvic 
: kök, yer kök, kişir
3
, kaşιr
8
.
 
Həvirtək
: kətək, yuva  , öycik.
 
Hicum
 : 
sabıvıl, çabıl
 
Hidyə 
: sana, ağı hüdü, 
qoltğa
14,
 istək 
\ 
hüdüləmək: təqdim etmək.
 
Hikayət
: ertək
4,
 ertəki
8, 
bəy, boy, ertəki nağıl, hikayət.
 
Himayə  :
 qoruq.
 
Hin
8 
: kəvək, kovaq, oyuq, oymaq, deşik.
 
Hinç 
: uğdə, öc\ 
quyruq acısı: hinç, alıncaq öc. 
Hirs 
: hıs, his, hırs, öykə
8
, aşıv
4
, acığ, acıx, 
götürüş
7
, yarşıv
3.7
, kıcır
5, 
qızqı, tutqu, darık.
 
Hirslənmək:
 darılmaq.
 
Hirslənmək
: irgənmək, hərəkətə gəlmək, coşmak, 
qalxmak.
 
His  
: is, qalıt, tortoqlox
12
, utax
12
, quraq, qurama, 
düd\ is, xatirə\ isə almaq: xatirə salmaq. 
Hislənmək
: aşlanmak .
 
Hisli  
: cicikli, çəkçək
9
, kin dolu .
 
Hiss  
: duyu  , sezim
 
Hiss etmək
: duymaq, eşitmək, ukumək, anlamaq   
 
Hissələmək
: qatımlamaq, təkrarlamaq. 
 
Hız 
: ivinti
 
Hiz 
: kösnü, şəhvət.  
 
Hızlı  
: çalık
at
, qızqın 
 
Hızlıca 
: etkili, bat, çabük, ün, şöhrət, qudrət. 
 
Hizlilik 
: yeyinlik, şiddət, azış\ hizlənmək: azışmaq.
 
Hovuz
  : < kov, kovza, kovuz, qopsa, qapuz.
 
Hovzək 
: manqal yerinə işlənən kovaq, çukur.
 
Hoy 
: hura, ura.
 
Hödür 
: silağ, hörmət, tərif\ hödürləmək: tərifləmək.
 
Hökmənlik
8
: gərəklik, kalavray
4
, yüklətiv
3.7
.
 
Hörgən 
: dolama.
 
Hörgü
13
 
: saray, tapınaq.
 
Hörgüt 
: hörülmüş saç bölgüsü, belik
 
Hörmə
9
  : sarmaq\ hörmə gül: samaşık gül.
 
Hörmək
: çitmək, kitməkləmək, bir araya gətirmək, 
birləştirmək, yapamaq, yamamaq, dikətmək, 
tikmək, tutmaq (dəlik - deşiyi), örtmək , çevirmək, 
çulqamaq, çevrəmək, çevrələmək, devrələmək, 
aylamaq
8
, yerləşdirmək, üst üsdə düzmək\ yığmaq, 
dəmətləmək səbət ; saç ; kərpiç hörmək\ bitmək, 
göyərmək, çıkmaq, oluşmaq, sərilmək, toxunmaq: 
otlar hörüb güllər açıb\ üzündə hörən tüklər\ 

 
sözün özü 
 
 
84
tökmək: bədəni səpgi hörüb(töküb)\ durmaq, ayağa 
qalkmaq: hör ayağa: dur ayağa. dikəl ayağa.
 
Hörügə
13
: avlu
 
Hörük 
: bağ\ hörükləmək: bağlamaq\ çevrik, sarık, 
bükük, qıvrım meydan(atın dolancak yeri), örük, 
otlaq.
 
Hörükləmək: 
bağlamaq 
 
Hörülmək
: yüksəlmək\ gün hörüldi.
 
Hörülüşcanğ
13
: aldığın ; geri verməyən
 
Hörümçək
: möy
8
, ömçük
9
, cörgömüş .
 
Hörüş 
: kova, hörülmüş yer.
 
Hövlülə  
: dalaşιk, tələsik, aşιğιş, aşaç, hövlükmaç.
 
Hövütgə
8
: yuva\ quş hövütgəsi
8
.
 
Höyük 
: yaylan təpə.
 
Huş
 
: < uz, us.  
Huş 
: hiss, is, uş, ağıl, sana, sezim, anık, bilinc.
 
Hüdi 
: lay - lay.
 
Hüdü 
: hidyə, sunuş, hüdüləmək: təqdim etmək.
 
Hünər  : 
bacarıq, yetərlik 
uzluq
, yararul
15
.
   
Hünərçi:
 önərtanış
4
 
 
Hürkmək
: qorkmək, geri qayıdıv, qaçu, çöçimək, 
şaşımək, qayıtmək, yılmaq
1
 
Hüsürli  :  çalılık
ilən.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
       
X, x 
 
 
 
 
X(k)arar 
: qıldan toxunmuş böyük çuval.
 
Xaç  
: ataknak
8
, atanaklamaq
8
\ xaç çəkmək: 
atanak çəkmək: göz yummaq, əl çəkmək 
 
Xal 
: bənək, mənək, beng , mənq, minğ, menğ, 
dak, tağ, dak, timqil.
 
Xalis 
: çin, arassa, ağ, tüys
8
.
 
Xalq  
: el - ulus, ulut
5
, ult
4
, ulıs
4, 
 
Xalqara
 : elara.
 
Xallamaq
: gözəmək, yamamaq\ ipəkdən xallamaq.
 
Xam tama
: tamahkar.
 
Xam
 
: göy, yetişməmiş, pişməqən, şiyki, körpə.
 
Xamlık  
: görməmişlik, qabaklık, naşılık
 
Xamlık  
: görməmişlik, qabaklık, naşılık.
 
Xamuş
  : < qapış < qap.
 
Xana 
: lana, qana, su yolı, arna
4
, yol, yırğa yolu, 

 
sözün özü 
 
 
85
yırza, say, çay, özən
6
.
 
Xanəndə
: aytçı , ırçı, ozan, söyləyən  
 
Xanım 
: bayan, ayım, xoca bikə, bəy bikə.
 
Xaniman
: < qonaman.
 
Xarab 
: çürük.
 
Xaral
 
: xarar, karar < qaral: böyük çuval: qıldan 
toxunmuş böyük çuval.
 
Xaric 
: çatal
9
, çət, çet\ xaric mal: çatal
9
 mal.
 
Xas
 : 
kas, 
kəs, özəllik, kəsiklik, kəslik, xususiyyət
 
Xaşlamaq
: qaynatιb pişirmək, bir şeyin üstünə ; issi 
su ya yağ tökmək.
 
Xayallanmaq:
 küylənmək, fikirləşmək, düşünmək, 
qarar vermək, niyyətlənmək
 
Xayallanmaq:
 qarar vermək, küylənmək, fikirləşmək, 
düşünmək, niyyətlənmək
 
Xazinə  
: gömü
8
, qazan   
 
Xetam
  : qutam, qutar.
 
Xeyirlik
: dinclik, tinişlik.
 
Xeyləh 
: baytak
3
, talay
6
, saklı
3 
Xeyli
 : 
- 1)
 < key
tarama
. ker. kər
12:
 böyük, çok - 
2) 
< 
 met
 
(xey <> yığ)
 
< yığ, yığım, yığılı\ bir yığılı: bir xeyli.
 
Xəbər  
: gəngəş, öyüd, övüt, öğüd, salık, xəbər, 
tosiyə
 
Xəbərçi  
: ayğakçı
9
, casus, sağımkor qovak
 
Xəfif
 
: dinc, qolay, uyanık, diqqətli
 
Xəkə  
: < xəşəl, alışqar, yandırmaya yarayan quru 
çörçöp. 
 
Xəlfəçin
: kərtəriz.
 
Xəlic 
: dəniz qulağı, körfəz.
 
Xəm - çəm
: dəng - döş, ged - gəl, barιş - gəliş 
edişyən.
 
Xər qah 
: qara ev, böyük çadır, şah evi
 
Xərəki
  : < qaraçav, qaraçıv
 
Xəstə : 
otruq
14
: yatalaq. 
Xəsis
  : < qıs. saqmır, sak, sıkmır, qısqanc, 
saran
3
.
4.5.7
. böhül, paxıl.
 
Xəsiyət 
: kişilik.
 
Xəstəlik: ig
14,
 ağrı.
 
Xəşləmək 
: yoklamaq, sərf etmək: var yok pulunu 
yoklaladı 
 
Xət  
: cığır, çəkirə
9
, çək
8
, çəki, kəsit, cızığ 
 
Xətib 
: çeçen
9
, seçən 
 
Xətkeş
  : < xət + çək. cızqış, cızqış.
 
Xəzinə  
: < qazan. gömü
8
, qazan   
 
Xıdırmaq
: qatı çalım, çalasın tələsik yerimək.
 
Xırdalama
: ufalama, unlama
3
, ovmak, uşaklamak
9
.
 
Xiştək
  : < kov. kovştək: iki şeyin açılan yeri
 
Xiyavan
 :  dalğıl.
 
Xoca bikə: 
bayan, xanım, ayım,  bəy bikə 
 
Xocayın
: bayar, hökmdar.
 
Xofdurmaq
: üşəndirmək,  qorkutmaq.
 
Xoxucu
: mətərsək.
 
Xoldə
12
  : dondurma, xör: soğuq. xöşi: qurumaq, 
yığışmaq..
 
Xoleer
12
: ayaqla
 
Xor 
: dəyərsiz, bayağı, önəmsiz, aşağı.
 
Xora 
: xaral, böyük xurcun.
 
Xoruz 
: kəkəçli toyuq. 
aplaq
14.
 
Xoş 
: çağ
 ,
 çək
8
, iyi, gözəl, simpatik, batqın, 
batnıq
8
, sevimli, ruhlu, yaxımlı, calib, uyqun, 
yaraşıklı\ 
Xoş ahəng
: aytımlı
5
\ 
Xoşamaylıq: 
yakımlılıq, xoş əxlaq\ 
Xoşbəxlik:
 qaraçoxalιk, 
kuyanιş   
 
Xoşbəxlik
: qaraçoxalιk, kuyanιş   
 
Xotdan
  : < qorkudan
 
Xovf
 
: < qorkmaq
 
Xud
 : 
met
 < tez
 
Xudək 
: (şayıd) < güdə.
 
Xulasə   
: aytoru
5
, imumiyyətdə, olağandan, qıssa3, 
yumak3, sıqımta3, cəm
8
, tüyin4
 
Xumar  
: çala yukulu, amrak
9
, əmrək
9
, düşgün, 
kuştar
5
(< düştər?), verilgən
6,
 düşləmək.
 
Xunsa
  : saqlanan, cıdanan, yatuqka, tənbəl.
 
Xuruş 
: üzlük
9
, aş qara, görüş, üz göz, üz, qaplama, 
dışlama, örtüm, örtük, örtmə, 
tuzluq
14, 
əkmək 
qatığı 
Xusuf
 : 
qısıp
 
Xuşə 
: < xışım < 
met  
(xış 
=
 sıx) 
sıkım. 
Xutbəsət
: kasalak
 
Xuy 
: cürüm - türüm
5
, qιlιk - yoruk
5
, yeriş - duruş, 
qılık.
 
Xuysuz 
: (oynaq at), boynaq  , asav, ası, coşqun, 
oynaq  
Xuysuzlanma
q: aşırılanmaq, diklənmək, boynamaq, 
boyuna qalxmaq, yoldan çıkmaq , haşıralık, 
həşərlənmək, aşıralık.
 
Xərrə 
: bulanιq.
 
 
 
 
 
 
 
 
   
 
 
 
   İ, i 
 

 
sözün özü 
 
 
86
 
 
 
 
İbərmək
4
: göndərmək
 
İcəşmək
: < ərgəşmək, peşinə(dalına) düşmək, 
taxılmaq, (bir şeyi ; bir adami) təhrik etmək.
 
İcik
4
 
: vərəm.
 
İclas 
: don , yığılma, cəmlənmə, cəm  
 
İcra etmək
: atqırmaq, atqarmaq, başarmaq, 
arındalamaq, qutarmaq.
 
İcra
(et) 
: atqı
9
, bəcər, başar, dart, çal, oyna, yırt, cırt
 
İç ötüş
4 
: isal.
 
İç
12 
     :
 ruh < uruq.
 
İç
4
  
: mə'də
 
İçaldıru  
: içketiv
10
, kurtaj.
 
İçaldıru  
: saldırma, salma(uşaq), dışlamaq
10
, 
daşlau
10
, düşürmə, içketiv
10
, kurtaj.
 
İçdən 
: çin ürəkdən\ göbək, içəqir\ içək
4: