Yardılamaq, kömək ləmək

 
Təpsəmək
: titrəmək.
 
Təpsən qılma
q: təpsimək
9
, çeynəmək, aşağlamaq, 
ayaqları altında əzmək.
 
Təpsərmək
: təprəşmək, titrəmək.
 
Təpsimək
9
: çeynəmək, aşağlamaq, ayaqları altında 
əzmək, təpsən qılmaq ş
 
Təpşələmək
 : 
əzmək, çeynəmək, şəmatət.
 
Təptəkiz:
 düpdüz, yılmanak, endikən.
 
Tər
14
 : (< tərləmək: vermək, ödəmək) damıc, ödək, 
müzd, ücrət. 
Tərbiyə 
: alış, asıra, baxım, eğitim\ tərbiyə etmək: 
asıramak, bəsləmək, yedirmək\ asıranlı: bəsili, 
tərbiyəli, asıranmış 
 
Tərcirəmək
8
: tərləmək.
 
Tərə 
: təzə, tərcə, təzəcə.
 
Tərəf
: < tapı. dilək, islək, tapmaq, doğrulmaq, 
yönəlmək: evə tapa: evə tərəf
 
Tərəf
: 
1
< təpər, qaray
5 
\ 
2
< tapa
14
, təpə, yönə, ona 
doğru, üzə
 \ Tərəfə: baqa, sarı\ 
iki tərəfə
:  iki baqa.
 
Tərək
: < tər. yumuşak şey, tər.
 
Tərək
10
: təhər. mod.
 

 
sözün özü 
 
 
165
Tərəkə
: < törəgə
 
Tərəqqi :
 üsiş, ötiş, ösüş, ösü, önügü.
 
Tərəngə
: daranqa
10,
 təhər.
 
Tərəzən
: pencərə.
 
Tərgəmək
15
: gözətləmək, gözətmək, riayət etmək. 
dikkət vermək.
 
Tərgəmək
14
: tərləmək, damıtmaq, vermək. 
Tərxan 
: 
1)
 əmir, başçı, azad, sərbəst, özərk,            
öz başına 
-
 
2)
 (?<) türkxan:  turxan.
 
Tərk etmək
: bırakmaq, tökmək, atmaq
 
Tərki  
: gının dalısı. 
 
Tərkiləşmək
: ata qoşa minmək, tərkinə almak.
 
Tərincək
14
: tərlik, örtü, bürüncək. 
Tərkişmək
: boşanğlaşmaq, boşaşmaq.
 
Tərqivçi
15
: diqqətli, oyanık
 
Tərqu  
: dərqu, tərkeş.
 
Tərləmək
: buğcarmaq.
 
Tərmək  
: dərmək, yığmək. 
 
Tərpənmək
: 
talbınmaq. 
Tərpətmək
: çaykamaq, çalkamaq, sallamaq, 
yırqamaq, dəbrətmək, tərmətmək.
 
Tərs 
: kor düyün, girifdarlık, işgil\ pehin, gübrə.
 
Tərsək  
: kəssək, kərsək, kəsək
 
Tərsəygən
15
: tərs, əlverişsiz
 
Tərsiçi
 : geriçi, əsgiçi, əsgiyətçi, mürtəci
 
Tərtib
 : 
dərləb
 
Tərtibləmək
 : 
dəribləmək
 
Tərzə 
: (>) təzə.
 
Təsək
9
 
: kəsək\ dəmir - təsək: xırda dəmir.
 
Təsfiyə
 : durlanış.
 
Təskərisinə:
 gerisinə, qaytarı.
 
Təskin  :
 toktak.
 
Təslim etmək
: qovşurmaq, vermək, yetirmək.
 
Təsmə  
: boyunçaq, boyunbağ.
 
Təsmim 
: ürəgə dövmək\ vurmak\ qoymak
 
Təşviş
  : < tovış
ka
, tokış: qımıltə, savaş. 
 
Tətabüq
 :  östələmək
 
Tə'til 
: dinlənc, dinəş, dəmalış
 
Tətli     :
 təkin, misil, şəbih.
 
Təvatür
 : (<) tay va tay: tay ba tay paya pay, tabaq - 
tabaq, taba - taba.  
Təvinmək
9
: tapınmaq, çokunmaq
8
, baş əyu
3
.
7.
 
Təyərləmə
8
: tıyırlık
5
, amadalık, dərərlık.
 
Təyərli  
: qurallı, yarağlı, mücəhhəz.
 
Təyəsiz
4
: bağımız.
 
Təyin 
(gün+)
 
: hər gün, gün sayın.
 
Təzə       
: alaca, yanğı
3
, yeni, yaş
3
, yanğa
4
, canğı
5
, tər. 
 
Təzə
 
: < düzəmək, təzəmək, tərəmək, türcəmək. 
dirçəmək, dirsəmək, dikətmək, başlamaq
 
Təzmək 
: pısmaq, gizmək, tizmək
8
.
 
Tıxıl
 : 
boğul\ basıl, dol\ 
tıxılmaq
: dolmaq, bitmək. 
Tıxıl
14
  : zəhmət, əziyət, incik. 
Tıxılışdırmaq: incitmək, zəhmətə salmaq. 
Tıka basa
: basa bas, dop dolu, sιkıştıraraq,  
doldurmaq.
 
Tıkınıv  
: bikitüv, tükətüv.
 
Tıkışık 
: tünnük, bıkıtış, tükətüş, birikib sıkışmaq, 
sıkışık, sığışık, yığışık.
 
Tıkıvlı
4
 
: saklı , gizli, sinsi, gizlin, kasırılğan
3
, qatılğan, 
astιrtιn, assırınlayın, astan  astırın, yaşırılğan
3,
 
yaşırınlı, yaşırun, yuşιrιn, yaşırın, bildirməy, bükük, 
oğrun, duymadan, örtülü, daldax, darab< dar, 
çolav
8
.
 
Tıkız 
: sık\ tıkız xəmir.
 
Tıkızlık 
: sıkışlık.
 
Tıklım - tıklım
: dolu - dolu.
 
Tıkmaq 
: itərək(itələyərək) zorla sokmaq. 
tikmək, 
boğmaq, sıkmaq, basmaq. 
Tıknaz 
: < tık. şişmanca, qısa boylu.
 
Tıqırık
15
 : yol 
 
Tınaz  
: güdə
8
, kümə, yığın, dəmət.
 
Tınğak
14
: dırnak 
Tıng 
(nəfəs)
: tık nəfəs.
 
Tını: burnunda danışan 
Tınqğarmak
: bıkmaq, küsmək, doymak, doldurmak.
 
Tınqırqarmak 
: bıkmak, küsmək, doymak, doldurmak.
 
Tınlık : 
nəfəsli, dirik, diril , adamların, canlı 
 
Tınlıklar
: məxluklar 
Tınsırmaq
14
 : aksırmaq, asqırmaq 
Tıpış
3 
: nəbz
7
, soxum
4
, urquş
8
, qaqış
5
 
Tırafik 
: qatnav
8
 
Tıraş 
: qazmaq
 
Tırlan   : 
fırlan, girlən, girdən.   
 
Tırmamaq
: tırmaşmaq, çırmamaq, dırmaşmaq, 
dikətmək, qoğzamaq, çımramaq, burmaq, 
çərmətmək
ka
, çəmrəmək
1
, qaldırmaq
 
Tırmık 
: dımırık, dırnak bərəsi
 
Tırmıklamaq
: dımırıklamaq, dırnaklamaq, tırmalamaq.
 
Tırnamaq
15
 : 
tırmamaq
 
Tırnav
: novdan, şıratan, damın dırnağına qoyulan 
yarım torba
 
Tırp
 
: < tupka: dib, kök, bu yemişin kökü ilə 
adlanmışdır.
 
Tırpan:
1) 
çalğa, uzun saplı oraq. trpançı, çalğıçı           
2) 
oraq, kəsən, dağıdan, zalim, öldürücü< 
tırpmaq (t <> ç)< çırpmaq \ necəki türkdə : 
taqmaq : çaqmaq, və avrupa dillərində: 
derma
yunan
 : çerm. 
Tırpançı
: çalğıçı, oraqçı.
 
Tısbağa:
 kaplambağa, topsbağa, tasbağa, daşbağa.   
 
Tızatmak
8
: qorxuzmak
 
Tızmaq 
: tizmək, tısmaq, ülkmək
5,
 qoğzanmak, ürküb 
qaçmak genişlənmək, böyümək, qalkmak,   
 
Tifil  
: gənc, cavan, yilkinsək
3
,
  
uşak, arısda
                          
 
Tiftik
 
: keçinin kök tükləri.
 
Tikan 
: təkənək
15, 
tetik, dik, dikkilqan, çevik, atık, 
atılqan, ərsəl.  
 
Tikə   
: qanat, qol, üzüm
13
, bölük, kültə, bəstə, 
dəstə, parça, qab,  baydaq, buta, fürsət.
 
Tikənlənmək
14
: qıllanmaq. 
Tikələmək
: budamak, butamak, bölük - bölük etmək, 
qanatlamak, qol - qol etmək, bala - bala etmək, 
balacamak.
 
Tikilmək
: tavlanmak, tüklənmək, havlanmak, 
qabarmak.
 
Tikmə
3
  
: çıtmə, tokuma, qəfəs, tor, kəpəz, pəncərə
9
 
Tikmədaş
: abidə, anıt, tiksiriv.
 

 
sözün özü 
 
 
166
Tikmək
: < dik 
=
 dikmək, qaldırmaq, bir biri üstünə 
yığmaq, dikətmək, diritmək. qəddəmək. çıtlamaq, 
yoğunlaşdırmək,çatmaq, çitləmə, çıtlamaq, 
bağlamaq, düğünləmək, ərmək, yoğunlaşdırmaq, 
artlamaq, artıqlama, summaltıp, cummaltıp. tə’yin 
etmək.
 
Tikrar
 : 
qaytalama
 
Tikrarlamak: t
utturmak
1
, qaytarmak
4
, qat - qat etmək, 
kabatlamak.
 
Tiksiriv  
: abidə, anıt, tikmədaş 
 
Tikşirmək
7
:
 
qaramak, baxmak, sormak, gözləmək, 
aramaq. 
Tikyə     
: tikənək, dikənək, dirsənək. 
Tilaşar
4
: mukalimə
 
Tilə 
: yeyin, sırtık. 
 
Tiləmək
: ititmək.
 
Tiləv 
: tələv, kələv, kalö.
 
Tilişə   : < til-til. dil-dil. dilçə. 
Tilmək  
: til, dil, dilim 
 
Tim
5
 
: dinc.
 
Timac 
: tüksüz dəri
 
Timən 
: dəymə
 
Timqil  
: bənək, xal, dak, tağ.
 
Tin  
: din. dinləmək, eşitmək 
 
Tin 
: qəpik, quruş, tanqa.
 
Tincetmək
10
: uyqunlatmaq, öyrətmək, 
adaptasyalamaq.
 
Tinciş
10 
: uyduruş, öyrətiş, adapta
 
Tinclik  
: dinclik, teclik, barış, dişlik
 
Tingəş  
: tinqdəş
7, 
dənqdəş, dəngəş, atandaş
5
,
 
atnaş, 
qaraş, qarşıdaş, bəsdəş
8
, bəsəş, bəsiş, yarıştaş, 
yaraş, rəqib.
 
Tiniş
15
 : 
=
 tənəffüs, dinc?
 
Tinq
3
 
: dəng, tinq
9
, tay 
2
, əş
1
iş
3
, tenq
4
, sinqar
4
.
 
Tinqdəş
7
: tingəş, dənqdəş, dəngəş, qarşıdaş, qaraş, 
atandaş
5,
 atnaş, bəsdəş
8
, bəsəş, bəsiş, yarıştaş, 
yaraş, rəqib.
 
Tinsəl   : 
ruhani 
 
Tip 
: dip 
Tipa
 
: < təpik
 
Tir qatar
: dal ba dal.
 
Tir
 
: tiz, tez
 
Tiren 
: odlu
8
 
Tirə
 : 
dirəy, təbar, no', topar
 
Tirəmək
15
: dayanmaq.
 
Tirən
 : 
dərin
 
Ti(ə)rk
14 
: yeyin, iti, tez, çabık. 
Tirkkəştirmək
14
: dal ba dallamaq, ard arda 
gətirmək. 
Tirikə
 : 
dayamaq.
 
Tiril - tiril
: titrəy kimi dalqalanan, tir – tir.
 
Tirkəmək
8
: qoşunka almaq, izinkə almaq.
 
Tirmən
15:
 dəğirmən
 
Titrək
 : 
qavşat, irğıdap.
 
Titrəmək
: əsmək, dəbəşmək, silkəlmək, ırğıldamaq, 
qımıldamaq.
 
Tiyiş
3
  
: gərək, karet
4.
 
Tiz
 
: tez, tir
 
Tizətmək
8
: qorxutmaq, tızıtmaq.
 
Tizqin
4
 
: en n
 
Tizmək  
: tızmak , tısmaq, ülkmək
5,
 qoğzanmak, ürküb 
qaçmak genişlənmək, böyümək, qalkmak,   
 
Tobu
4
 
: baş, təpə.
 
Toburcak
: at.
 
Toğalak
:  tonğarak, girdə, fındıq kimi.
 
Toğan
6.9
 :
 bükət
4
, səd, sak, bəd, susaklağı, saktağıç
5
, 
götürmə
5
, tosma
9
  
 
Toğay 
: çay qırağında olan sıx meşə.
 
Toğqay
9
 : sığırın aşık gəmiyi.
 
Tox  
: tok, bağlı, dolu, yoğun.
 
Toxdanmaq
: istirahat eləmək.
 
Toxdasız
5
: dəssinə
8,
 asığış
3
, tələsik, dayanmadan, 
həmən, asığış
3
, tez
 
Toxtamaq
: bəkləmək
 
Toxu
 : 
bulçuğ
5
 
Toxuç 
: çörək.
 
Toxuçu
 : yalançı
 
Toxumaq
: eşmək, qoşamaq, bağlamak, cüddəmak, 
yanaşdırmak.
 
Toxunak
: pürüz, əngəl.
 
Toxunmaq
: batınmaq, sokulmaq, takınmaq, itəmək, 
dəymək.
 
Tok  
: (
=
 tuq, döq) qalın, qırmızı, koyu\ zəncir, bağ, 
xalta.
 
Toka  
: bələk, iznək
5.9
, əlamət  
Tokalac
 : təkərlənmiş , başlıq 
Tokalkşmaq
15
: dalaşmaq, dövüşmək
 
Tokatmak
5
: əğərləmək, yəhərləmək.
 
Tokçılık
6
: bəylik
3
, bəxtyarlık, bolçılik
8
, molçilik
9
, 
dövlətlik.
 
Toxmaq:
 
1) 
< döğ. döğməç, döymək, ağac çəkic, 
döyməç, töğmək, tokmaq 
2) 
tumaq. tıkmaq: tıkılı, 
yumru , kopul, gombul, 
 
Tokta ! :
 dayan !
 
Toktak 
: duracak
 
Toktamaq:
 bitişmək, aralaşmaq (bir araya gəlmək), 
düzəlmək, yavaşlamak.
 
Toktarmak
11
: durdurmak, tə'tilləmək.
 
Toktatmaq
: kəsmək.
 
Toktosuz
4
:
 qıssağlı
8,
 tez, aşıqıs, ivədi
1
, çapçanğ
4
, 
aldıraşlık
9
.
 
Tokuluş:
 takılış, təsadüf.
 
Tokuma:
 çitmə, tikmə.
 
Tokumaq
: çalmaq, vurmaq, çırpmaq, batırınmaq. 
Tolanı 
: yuvarlaq. 
Tokuşdurmaq
: çalışdırmaq.
 
Toqaç  
: toxaç: qapının sürməsi.
 
Toqalamaq
 : 
düyürmək, yığıb almaq
 
Toqanaq
 : 
sürgü 
 
Toqaraq
6
: girdə, tuqaraqça.
 
Toqaslamaq
15
: qarşılamaq
 
Toqay
 : 
dərə
 
Toqqa
 : 
toğalaq, loqğa, tumaq, girdə.tokuka, 
tokunan yer, birləşdirən şey, tokunmaq işini görən 
alət.
 
Toqunun
12
: dağılsın.
 
Tola
: bol, aldan
10
, çok, mul, mol, dol, gen, dərin, uzaq, 
bağız: saysız, arbın
 

 
sözün özü 
 
 
167
Tolamaq
15
: ödəmək
 
Tolık
15
 : 
odük
 
Tolqa
 : 
savaş börkü.
 
Tolqun
15
: dalqa, qum
8
 
Toluk
9
 
: dolu, dolqun, tompak
4.9
, tomaq, dölməç, 
kök, pökki, səmiz, oklu, oplu. 
Toluk
  : çiy, > tulip
latin
\ tolunay : dolu ay. 
Tomaq
 : qısa qunçulu ökcəsiz ayaqqabı, çizmə , 
çətük , məst, tomaq, sokmaq , edik. 
Tom - tom
: koma - koma, tum - tum, tüm - tüm.
 
Tom  
: tum: tüm: bütün, bir dəstə.
 
Tom
 : 
girdə. 
Tom
 : 
qalın, yoğun, tıknaz.
 
Tomaq 
:
 
toluk
9
, dolu, dolqun, tompak
4.9
, dölməç, kök, 
pökki, səmiz, oklu, oplu. 
Tomanlık
: cəhalət, toğşarlık, topastık, keşşəlik.
 
Tombul 
: şişmanca, toraman\ tombullaşmaq: şişmək, 
tombulluk.
 
Tompak
4.9
: tümsük, çıkıntı, dışbükey, dolu, kök, 
toluk
9
, dolqun, pökki, dölməç, səmiz, oklu, oplu.
 
Tompaklık
9
: tümsəklik, dəşbükəlik.
 
Tompu - tuğrı
9
: tam, düz, doğru, əşit.
 
Tomruk
1
: ağacın girdə ; uzun bölümü. gövdəsi  
yonulmamış kütlə. tomurcük, tutukevi
qə.
 zindan.
 
Tomur
9
 
: tomruk, kök, tamır
3
. tübir
4
, unğqu, neqiz
5
, 
özək
6
. 
Tomruq: kündə< kümdə, tümdə, tümrə, tomruq.
 
Tomuruk
: kütük, ağac kötüyü, kündə, yağrıq, bukağu, 
tomrum.tomrum tomrum: qopam qopam. 
Tomurmaq
: dik, şiş, girdə.
 
Tomurmaq
: domurmak, qabarmaq, qabarık olmaq.
 
Tonağçı
15
: qurşun.
 
Tonqko
15
: kambır. 
Tonqal 
: hər bir şeyin topluğu\ ocaq ; tonqal qurmaq. 
çöldə ot xəşəl yığıb, yandırmaq , tanqa
8. 
Top - doğrı
9
: dümdüz. 
Top otu
: barıt. 
Top - top
: kütlənən, küt-küt, kültəm - kültəm, kültüm - 
kültüm, çoğdam - çoğdam, dəstə - bəstə, bukca - 
bukca, dəngi-dəngi, qucaq-qucaq, taıxm - taxım, 
topar - topar, tapqır - tapqır, öbək - öbək: kümə - 
kümə, yığın - yığın. 
 
Top
 
: < toplanmış, tolup, topul, düyün, ilmək, 
yumruk, birik, tup, yığıq
 
Topa - tozan:
 toz.
 
Topa
9
  : toprak, toz\  topa çıkarmaq: toz çıkarmaq.
 
Topak
9
  : dana, buzağı\ topak göz: dana göz.
 
Topal 
: < təpmək. təpik çalan. təpiyini təpiyə vuran. 
                                                            
Topan
9
  : < tufan. daşqın.
 
Topan
9
 : başaq qalıntısı.
 
Topar - topar
: top - top, kütlənən, küt - küt, kültəm - 
kültəm, kültüm - kültüm, çoğdam - çoğdam, dəstə - 
bəstə, bukca - bukca, dəngi - dəngi, qucaq - qucaq, 
taıxm - taxım,  tapqır - tapqır, öbək - öbək: kümə - 
kümə, yığın - yığın. 
 
Topar 
: top: girdə. yüksəklik, yığın, öbür, qurup, 
taxım, kümə, bölək, tapqır\ öbək - öbək: kümə - 
kümə, ylğın - yığın: taıxm - taxım: topar - topar, 
tapqır - tapqır.
 
Topbaz 
: topaz, dananın aşığı.
 
Topçə
  : quruplu haldə.
 
Topçu 
: düğmə 
Topdan götürü
: qabal, bütün.
 
Toplaç 
: ana boru.
 
Toplaq 
: çatı.
 
Toplam  
: karma, kərmə, yığma, 
aralaş
3.4.5,7.9.
(mütəmərkiz), qarşık
2.8
, qurma
4
. 
 
Toplamaq:
 dərləmək, qurnamaq, curlamaq, 
aralamak, bir araya gətirmək, tamamlamaq.
 
Toplanmak
: topbarmak
8,
 topbaqmak, üyşmək, 
tummarmak.
 
Toplantı
 : toplarqa, tosun: aşırı böyük olum, güclü, 
tosuncuk: güclügə
 
Toplantı
: çağrılış.
 
Toplu
3
 
: ağras, üsdü - başlı: üslü - başlı > eslü - 
başlu
5,
 ayıq  hissili ağıllı adam, ağır
  
başlı.
 
Toplu
3
 
: ağras, üsdü-başlı: üslü-başlı > eslü- başlu
5 
 
ayıq  hissili ağıllı adam, ağır
, 
başlı 
 
Toplum 
: cəm, quruluş, topluluk, toplanma, toplama, 
dərnək, birlik. köm, kömə, camiə
 
Toprağı sürm
ək: dəpmək, belləmək, çapalamaq, at 
araba sürmək.
 
Toprak 
quylamaq
 
: topraq doldurmaq, örtmək. 
Toprak  
: qara, qurukluk.
 
Toprak bastı
: ayakbastı.
 
Toprak 
: girdə.
 
Topsbağa
: kaplambağa, tasbağa, daşbağa, tısbağa.
 
Toptın
14
 : (< top). hamısı, bütün. 
Topu - topu
: varı - yoxu, barı - yoku
8
, qalsın - 
qalmasın, qala - qalmıya.
 
Topu - topu
: varı-yoxu, barı-yoku
8
, qalsın- qalmasın, 
qala- qalmıya
 
Topuk çalma
q: basınmaq, axsamaq.
 
Topuk
9,15
: ayak biləyi. diz
 
Topulamaq
9
: topraqa gömmək, üstünə topraq 
tökmək. quylamaq.
 
Topulanqçı
9
: üsyançı, baş qaldıran.
 
Topulanmaq
9
: ayaqlanmaq, təpiklənmək, təpiyə 
qalkmaq. üsyan et .