Yardılamaq, kömək ləmək

 
Tapınmaq
: yakınmaq, tanrıya(idiyə, əkənə)  
yönəlmək, çalışmaq, dilənmək, sevinmək, müraciət 
eləmək, sığınmaq, yetmək, doymaq\ tap gəlmək: 
yetmək, görmək, kafi olmaq.
 
Tapış - tabış:
 uğurlar, müvəffəqiyyət.
 
Tapış 
: qazanc, aslam
14
, girim, girdəci
8
, girəşə
5
, 
düşüm
4, 
gəlir.  
 
Tapışmaq
4
: yoluğmak, ucraşmak, qavuşmak, 
yetişmək, buluşmaq, qarşılaşmaq, birləşmək
 
Tapqır - tapqır
: top - top, kütlənən, küt - küt, kültəm - 
kültəm, kültüm - kültüm, çoğdam - çoğdam, dəstə -  
bəstə, bukca - bukca, dəngi - dəngi, qucaq - qucaq, 
taıxm - taxım, topar - topar, öbək - öbək: kümə -  
kümə, yığın - yığın.
 
Tapqır 
: arta, bölək, mərtəbə, kəzək, kəz, kərə, səfər, 
sıra, dizi, yol, yolu, öbür, qurup, taxım, kümə, yığın,.
 
Tapqır
8
 
: öndər, yol göstərən .
 
Taplama
: somon, bəsmət, qalın təndir çörəgi.
 
Taplamaq
: bəyənmək, uyğun bilmək, onaylamaq, 
doğrulamaq
 
Taplamaq
: ititmək, biləmək, kəsginləmək\ çəliyi 
taplamaq, nacağı taplamaq.
 
Taplamaq
: saplamaq, sanlamaq, qəbul etmək, razı 
olmaq (könlü tapladı, o yeməyi çok tapladı), 
uğramaq, həds vurmaq, kəstirmək\ iyi taplamışım: 
dediyim çıktı\ nəhayət ağlı tapladı: razılaşdı, ağlına 
batdı
 
Taplaşmaq
14
: bəyənmək. 

 
sözün özü 
 
 
162
Tapmaca
: bilməcə, yumaq
3
, tabışmaq, buqmalca.
 
Tapmaq
11
: yapmak, etmək, qapmaq, tikmək. ələ 
salmaq; keçirmək; almaq. görmək (yol ; uğur ;  
güvən tapmaq)\ doğru tapmaq: görmək. işgörmək, 
yardım etmək, tanrıya(idiyə, əkənə) tapmaq.
 
Tapmaq:
 qaqmaq, taqmaq, təpmək, çırpmak, 
qınamak, təpmək.
 
Tapmaq
 :  təqdim etmək, sunmaq
 
Tapmaq
: istəmək, diləmək, yalvarıb yakarmaq, inanc 
yolunda çalışmaq, uğraşmaq, bir şeyə tutqun 
olmaq, düşgünlük göstərmək: ona elə tapdı ki hər 
şeyi unuddu
 
Tapmaq
: tə'zim etmək, tabe' olmaq, muvafiq olmaq, 
razılıq etmək: tapmayana ölüm: qul ola cümlə 
cihan onğa tapa.
 
Tappılamaq: 
öncədən sezmək: ürəgim tappıladı.
 
Tapsak
 : görəvli, yardımçı, hitmətçi
 
Tapşırıq 
: öyqə, görəv, borc 
, bors,  birouz, burıs
3
.
7
, 
ötnə
9
, alasa
5
, buıç
6
, börç
8
, ödəv, vəzifə, alğı
8
, alacı, 
alası, alacak, alasak\ əmanət\ əmanətxana: tapşırıq 
yeri.
 
Tapşırmaq
: vermək ösmarlamaq, təslim etmək\ bu 
kitabları ona tapşır: ver\ yetişdirmək, ulaşdırmaq: bu 
xəbəri ona tapışır\ olmaq: bular sizə tapşırılır.  iyid 
düşmənə tapşırılmaz  
Taptır
: sevər.
 
Tapu
: kötük, kütük.  
 
Tapu
: satış, itaat, qulluq, xidmət, uca tutmaq, təslim, 
yetərli, kafi, qulluq, iş\ işçilik, mənfəət.
 
Tapuğlı
  : yararlı\ tapuğsuz: dəyərsiz
 
Tapuğlamaq: 
rəfi ehtiyac etmək.
 
Tar
: <> dal:  tel, kiriş.
 
Taraca 
: taxca, düz çatıdan düzəlmiş qalarga, dam.
 
Taram - taram
: dal - dal, ayrı - ayrı, zolax - zolax.
 
Taramaq
9
: dağıtmaq, paylamaq, qarmaşdırmaq, 
pozmaq\ tarkaş
9
: dağılma\ yırtıcı heyvanların 
pəncəsi (yırtmaya yararlı olmaq nədəniylə).
 
Taramaq: cəmləmək, yığmaq   
Tarançı
: cütcü.
 
Taraş 
: tarama, gügüt.
 
Taraşlamaq
: daraklamaq, təmizləmək, arassalamaq, 
dağıtmaq.
 
Taraz 
: taraklık, darlıq, sıklık, dağınıq, üşüməkdən 
tühləri dikilmək.
 
Tarazlamaq
: dənəmək: qiymət vermək, imtahana 
qoymaq, sınamaq, dəngəmək, ölçmək, 
 
Tarazlıq 
: dəngə, dəngə - püng
9
.
 
Tarelka  
: dayirə, tabak, boşqab.
 
Tarğ
9 
: cizgi, tarğılı: cizgili\ tarğıl at: rəhli at\ qara 
tarğıl: qara cizgili.
 
Tarxan  
: öz başdaq, öz ərklik.
 
Tarı erdi
: mönqu verdi.
 
Tarı mar
: darağa ilişən hər bir şeyi götürmək ; 
yıkmaq.
 
Tarık
15
 : 
gərək, lazım\ yırqıça tarık bir saz bir söz 
 
Tarıq 
: əkin, bitgi, dana, toxum.
 
Tarıqçı 
: əkinçi, əkici. 
 
Tarıqçı 
: əkinçi, tarımçı. 
 
Tarıqlıq 
: ambar, əkin qonan yer.
 
Tarılış
9
 
: dağılma.
 
Tarilka  
: dayirə, tabak, boşqab
 
Tarılmaq
: yayılmaq, dağılmaq, əkilmək
 
Tarım
 : 
tarma. 
tarla.
 
Tarımaq 
: əkmək, daraklamak, torpağı əkmək üçün 
şənələyib daramak .
 
Tarımaq
15
: daralmaq
 
Tarımar et.
: < darıltmaq.
 
Tarımıç
9
: kiriş, sınır, damar.
 
Tarkak
9
: dağınak, tarkalmak: dağılmaq\ tarkaklık: 
dağınıklık, darğınlıq: yayraq. 
 
Tarkaklık
: dağınıklık, darğatmaq: yaymaq, dağıtmaq, 
gidərmək
1
, yok etmək, söz ; xəstəlik darğatmaq: 
dağıtmaq.
 
Tarkalmak: d
ağılmaq\ tarkaklık: dağınıklık.
 
Tarkalmak
: dağılmaq\ tarkılmaq: dağınmaq, 
gidərilmək
1
, yok olmaq\ söz ; xəstəlik tarğatmaq: 
dağıtmaq.
 
Tarkanmaq
: sιkışmaq, darlanmaq.
 
Tarkmaq
15
: üğütmək\ buğda tarkmaq
 
.
 
Tarqalmaq
: dağılmaq
 
Tarqιl
: üzdə çıkan ləkə, siğil, sis, kül rəngi.
 
Tarla
: əkincək yer.
 
Tarlamaq
: daralmaq
9
, dağılmaq, yayılmaq, sərilmək, 
pozulmaq.
 
Tarlık 
: qısqanma, imrəng, cicik\ darlığı gəlmək: 
qısqanmaq.
 
Tarmadağın
: qarqaşalık, altüst
 
Tarmağ
: dal, qol, budak: dəmir yol tarmağı: dəmir yol 
xətdi, dağ ; çay ; dənizin ön tarmağı:....qolu\ 
tarmaqlanma: dallı budaklanma, tarmaqlı: dallı.
 
Tarmağ
14
: dağıtmaq. 
Tarmaklamaq
: dırnaqlamaq, siyirmək, 
tarmar(ğ)lamaq (> tar - mar etmək): silmək, cırmaq, 
dağıdmaq.
 
Tarmaq
: yaymaq, dağıtmaq, ayırmaq.
 
Tarmaq
15
: ırmaq
 
Tarmaqlanma 
: dallı budaklanma.
 
Tarmaqlı
: dallı.  
Tarpatayın: 
< tap, tappıynan, tap diyə, 
 badabad, bir 
bada, birdən, qaraşılmadan, duydansız, xəbərsiz. 
Tarqıl
: çığıt, ləkə, sis\ kirli kül rəng, qaralıq, 
bozluk,\tarqıllıq: səsi boğuqluq, rəngi kirli, qarasağ 
boz. 
Tar
qamaq: dağılmaq. 
Tarmar
 : darğatmaq, dağıtmaq
 
Tartıcağlık
: üytancağlık, uyatcanlık.
 
Tartım
3.7
: çalımdaş
8
, okşaş, məngiziş
8
, çırpı.
 
Tartımlı 
: söykümlü, yakıçı, yaxşı, yakımlı, yaramlı. 
 
Tartmak 
: çəkmək
 
Tartucu
: çalar.
 
Tartuv - ıdırat
u
4
: dağıtmaq.
 
Tarιm 
: əkin
 
Tas 
: qayğı, tuqat. büküt. 
Tasmaq :  itmək, pısmaq, itmək. 
Tasamak
: ürkmək.
 
Tasar  
:  <
 
tisinqer
sumer.
        
 
Tasarlamaq
: düşünmək, düşləmək, niyyətləməq. 
Tasalaq
: 
çirknevis
8
, suduri
8.
 

 
sözün özü 
 
 
163
Tasbağa:
 kaplambağa, topsbağa, daşbağa, tısbağa
 
Tasdam :
  yaxın.
 
Tasımak:
 qaymaq, büdrəmək, endirikləmək, taymak, 
caymak, çovmaq, yıxılmax\ övünmək
4
 
Taşramaq
: uzaq qalmaq. yoksun qalmaq.
 
Tatap etmək
:
 
dəvə kimi basaraq yerimək.
 
Tavış
3
 : 
dalış, talış, vəlvələ, bolavay, şav-şuv.vanq-
çunq. 
Tavlam 
: tavlamaq sonucu olan burum 
Tavlamaq
: qızdırmaq\ dəmiri tazında döy, sok
9
).
 
Tavlancak:
 tavtar(saç),  qıvrım, qıvrıntı, dönəməç, 
dolama, dolayı, dalqa, çevirmə, sapma, yuvarlaq, 
büzük, burum, qatlama.  
 
Tavlanmak
: tikilmək, tüklənmək, havlanmak, 
qabarmak.
 
Tavlav  
: aylav, burlağ, burğuş, park, aylanıb tavanıb 
kəvlənib duran su.
 
Tavlı - tavlı
: burum - burum, buyra - buyra.
 
Tavlı  
: qıvrav, tovli, dartılı, burulı.
 
Tavsamaq
: atılmək\
 
Tavus
:
 atıl.
 
Tavsar 
: tavsaq: tovlanan, tullanan
 
Tavtar 
: tavlancak, tavlam, qıvrım, qıvrıntı, dönəməç, 
dolama, dolayı, dalqa, çevirmə, sapma, yuvarlaq, 
büzük, burum, qatlama. burum - burum, bağana, 
mücəəd, büyrə - büyrə (tavkar saç).
 
Tavus 
: tanrı(idi, əkə
(əkən)
) quşu, alaquş, gəlin quşu
 
Tavuşləmək
: tööşləmək: ağı, səs
 
Tay
2
  
: 
sınar, dəğər,
 day
8
, 
sınğar, 
misl, dəng, 
tinq
3.9
, tenq
4
, əş
1
, iş
3
,  tenq
4
, sinqar
4
. day: kimi, yal, 
təhər (ayday: ay kimi). tək (tayıdı. təkidi). yer, ortam 
bildirir
\ 
Tay
 
ba tay
: paya pay, tabaq - tabaq, taba - 
taba, (təvatür).
 
Tay
8
: dayça.
 
Taya
: < tay + a: tayı (a <> ı).
 
Taya
: ənəgə
6
 
Tayap
4
: ibadət.
 
Tayfa - tırık
: < tayfa - törük: tayfa - ırıq, törək, törəş, 
uruq, ırq.
 
Tayfa 
: aymak, yer, urın, məmləkət, ölkə 
 
Tayxar
: qodux.
 
Tayqa
: meşəyilə örtük dağ. 
Tayıq
14
: qayığan, qayıq, yumşaq,  
Taylamaq
: qarşılamaq, misl bi misl etmək, cütləmək
 
Taylaşmaq
: yanaşmaq, yanakmaq, cütləşmək, 
qaraşmaq, dəyişmək, tabax-tabaxlamaq,
 
Taylı
: cüft, taylamaq.
 
Taymak
: caymaq, çovmaq, qaymaq, büdrəmək, 
endirikləmək, yıxılmax
 
Taymaq
15
: gedmək, çəkip gedmək, ayrılmaq.
 
Taymaz 
: tanğsık, təkməz, taysız, tapılmayan, seyrək, 
endər.
 
Taysız  
: taymaz, tanğsık, təkməz, tapılmayan, 
seyrək, endər
 
Taytak 
: pərişan, qayğılı, aldıran, çaşğın.
 
Taza - tər
: yengi, yangı, yanqu,yeni, sulu, gənc
 
Taza
:  tər, yengi, yangı, yanqu, yeni, sulu, gənc\
 
Tazaca:
 yengilə.
 
Tazalam
: təmiz.
 
Tazı 
:  (< daz?) incə sümüklü, ala boyalı ; qıssa 
tüylü it.
 
Tazıkmaq
: ürküp qaçmaq 
Tazıkdırmak
:  tizətmək, qorxudub qaçırmak, 
ürkütmək, bezigdirmək, bezgəkləmək
.  
Teqenek
: tikan. 
 
Teqişli 
: mərbut, raci.
 
Teqzinib
: çevrənib.   
Tel
: dil
 
Tel
15
: xət
 
Tenq
4
: dəng, tinq
9
, tay 
2
, əş
1
, tinq
3
, iş
3
,  sinqar
4, 
bərabər, müsavi.
 
Tenqinqiri
15
: tanrı, 
idi
14, 
əktirən. 
Tenqiz 
: > çengiz.
 
Tentiqən
: başı boş, təntik.
 
Tetik    
: dik, tikan, dikkilqan, çevik, atik, atılqan, 
ərsəl. sivir, zirək. 
 
Tetik 
: Tetiz
, 
iti, çevik, dinc, oyanık, açıközlük, 
huşlu, anlayışlı, dəqiq, sofi, vasvas, ziyrək\ 
deklanşor, zamin(odlu araçlarda).
 
Teyeqiş
: dayanış: dayağış.
 
Teyxa 
: < təkçə.
 
Tez  
: tiz, təbiz,
 
iti, qıssağlı
8,
 asığış
3
, aşıqıs, 
şaşιlιnçaldıraşlık
9
, toxdasız
5
, dəssinə
8
, tələsik, 
hövlüqməç, darrov, aldıraşlık, dayanmadan, həmən, 
bətər,  basım, basım - çalasın, çalıt, çaqqan, çevik, 
ivədi
1
, çapçanğ
4
, çalan\ yartı - yurti, səthi, başdan 
sovma, müxtəsər
\ Tez - tez:
 bada - bad, padar, dal 
ba dal, haydanhay, həsir hüsür, çalılıkilən, 
 
 
tez,  yartı - yurti, səthi, başdan sovma, müxtəsər, 
 
Tezeldip
4
: tezlıkla.
 
Tez gec 
: er (ər ) gec.
 
Dəng  
: təadül
 
 
Təbəqə  
: 
met
 < qabat, qat.
 
Təbən  
: daban, töbən, dib.
 
Təbərmək
15
: itmək, qaqmaq, dürtmək.
 
Təbil
 
: davul, dövül
 
Təbiz 
: basım, çalt.
 
Təbliğləmək
: yeritmək.
 
Təbrik  
: qutlaq, qutluq, mutluq, onğur, onğun .
 
Təbsirəmək
8
: susamaq, qanqıramaq.
 
Tədirqin
: dartqın, rahatsız.
 
Təər 
: təhər: durum, xislət, sifət.
 
Təfərrüat
: ayrımlık, ayrıntı, ötrəklik(osrəklik)
3
, yentilik
3 
Təgək 
: üzüyün həlqəsi, təkər, Təvərək
 
Təğiş
15
 : düz, kayqan
 
Təhəvvül
: aykantu\ dəgişim\
 
Təxminləmək 
: çənəmək, çənləmək, sanlamaq, 
sınamaq, sanamaq, nişanlamaq, dənəmək, 
hazırlamaq, izərləmək, qiyaslamaq, yerini 
göstərmək.
 
Təımin  :
 kəmsizgılu, yabdıktav, kəmtamasız.
 
Tək
: < dənq. dənq çayı.
 
Tək
: təki, tak, qat, tam, kan, bütün, düz, kəsərli, yekə, 
yekkə, öz başına, yekə özi
8
.  
Tək
14  
: səssiz, sakin.
 
Təkapuy
: yeləkin,  yorqalık, yeririk, yügürük ???
 
Təkavər
 : < təkə + vər, yorqa
 
Təkərənb
5
: dönüb, dolanıb
 

 
sözün özü 
 
 
164
Təkərləmə
: qaytalama, yeniləmə.
 
Təkin 
: təki, sadəcə, yalnız, elə özüsü: təki (təkin) 
özüdü. bir gəl hələ: təkin(təki) gəl hələ
 
Təkin
15
  : badava, boşuna
 
Təkinmək
: doymaq, çəkinmək.
 
Təkiz olmaya
n: budur - sudur
8
, yılmanak olmayan.
 
Təkləmə
: ayιrmak.
 
Təkmə 
: cüt, təpik, şıllak.
 
Təkmələmək
: ayakla əzmək, cütə qalxmaq.
 
Təkrar 
: qatın - qat
9
, yanımı.
 
Təkrarlamaq
: qatımlamaq, hissələmək
 
Təksərüv
4
: bazrəsi, kontrol.
 
Təksin 
: tək (dip. lap. ayni. həmən) + sin.
 
Təqdim
: arnamak.
 
Təqərənb
5
: dönüb, dolanıb.
 
Tə'qib edən: 
aq deşqan.
 
Tə'qib
 : 
takılmaq.
 
Təqmə
14
: dəymə, hər\ dəymə yandan: hər yandan. 
Təqrə
14  
: təkər, çevrə. yövrə. 
Təqrülmək
14 
: dığılrlanmaq, təkərlənmək, 
çevrəlmək, ulaştırmaq\ dəyərlənmək. 
Təqvim  
:  tizbəq
 
Təlaş : 
< diləş,  tələs, şişmək, istəmək, tələsmək
 
Təlbə 
: sildən düzəlmiş ; silyığma qabı.
 
Tələ  
: düzən, duzax, kələk, tor, al, yasa, kapan
 
Tələkə  
: künti
8
, yaman, pis.
 
Tələmək
: diləmək, talamak, soymak. 
 
Tələsik  
: çalasın, çalasınğ
8,
 çapsan
9, 
çabuk, dalaşιk, 
dəssinə
8,
 dayanmadan, toxdasız
5
, aşιğιş, aşιqιç, 
aşaç, hövlükmaç, hövlülə, həmən, aldıraşlık, tez, tiz, 
şaşιlιnç, darrov\ çapsanrak: bir az hızlı, biraz çabık\ 
çapsanılmaq
: tələsmək\ çapsanlık: tələsik\ 
çapsanlatmaq: hızlandırmaq.
 
Tələv 
: < tiləv, kələv, kalö.
 
Təlim
8
 
:  çox, gop, kop.
 
Təlpək
8 
: börk, börik, təbətəy
5
, qalpak, papak.
 
Təlvasə
 : < talvasa\ talvasadan düşdü ) dalbasa, 
şaşkınlık + basamaq, sonsuz xəyallar, 
boş sözlər
 
Təmə
9
 
: təməngə
9
, yön, tərəf\ nə təmə geddi: hançı 
tərəfə.
 
Təmək   :
 damağ.
 
Təmək  
: uslu, huşlu.
 
Təməl  
: astın, kök, əsl, zat, dib. aşak, alçaq, u
l
14.
 
Təmən 
: bağıt
4.5
, yönəliş, betalış, istiqamət, tərəf 
 
Təmirləmək
: bərkitmək, tıkmaq
 
Təmiz 
: seçən, çeçen
9
.
 
Təmizcə
: arılap. 
 
Təmizləmək:
 tanğlamak, danlamak, açmak, 
daraklamaq, taraşlamaq, arassalamaq, arılamak, 
saylama seçmək, ayırmək\ tanqığış :  tənzif.
 
Təmizlənmək:
 ardıl
8
 
 
Təmtik
15
: budala, abdal
 
Təncə 
: torba, xurcun.
 
Təndik 
: yeyin, qıvrax.
 
Tənə
6
  : < don. gövdə.
 
Tənəbi  
: köğüş, böyük oda.
 
Tənək 
: üzüm\
 Tənəklik
: üzümlük.
 
Təng      :
 qın, işgil, ağır, sərt, sıx.
 
Təngə
5
 
: pul, bərabər.
 
Təngləmək
: ipi bərkitmək ; daratmaq
 
Tənglik
6
: dağdarış, böhran, sınılış
7
, yetməzçilik
8. 
Tənğgə
9
 
: dınqı, saçın ucuna bəzənmiş daş.
 
Tənik  
: yelpənək, püfənə, yumuşaq, kövrək, yüngül.
 
Tənikə 
: < tənik. yufak, nazik.
 
Tənqlə 
: çək, dart
 
Təntik  
: başı boş, tentiqən. 
 
Təpcəmək
: sıkmaq, tıkmaq, tikmək.
 
Təpə - təpə
: basa - basa, bata - bata.
 
Təpə  
: kərə,  pay, dənə, dəfə\ kütəl
8
\ doruk, burcun 
təpəsi, baş, qafa, yığın
 
Təpə   : tapa
14, 
tərəf, yönə, ona doğru. üzə. 
Təpəcik 
: tümşük, tümmək, tünqqək, dönq, dönqəs, 
dönqqök, dönqçük, tünqək, ör, qabarcık\ t
əpədən 
dırn
ağa: baştan ayaqa, boydan başa, baştan sona.
 
Təpələşmək
: kəllə kəlləyə gəlmək.
 
Təpələyici
: öldürücü.
 
Təpəli  
: kıya, koni, qabarıq, uçqur yer.
 
Təpər
 : 
obohət, gücli\ təpərsiz: buxarsız
 
Təpətəy
: kalpak < kaplak, börk, börik, təlpək
8
. 
 
Təpətəy
: təbətəy
5
, börk, börik, təlpək
8
, qalpak, papak.  
 
Təpgi
 : 
inikas.
 
Təpgigi govş
at: temponı düşür.
 
Təpgigi 
: tempo.
 
Təpi  
: qasırğa, izgirik.
 
Təpik    :
 təkmə
1
, təpiş
9
.
 
Təpiniş 
: qızışma\
 Təpinişmək: təpikləşmək, bir 
birinə təpik vurmaq.  
Təpki 
: inikas, yansı, refleks. 
 
Təpki 
: əksüləməl, təpkimə, riaksiyon.
 
Təpkin 
: təpgiyən.
 
Təpmə 
: keçələşdirilmiş yun.
 
Təpmək 
: basıb sıkışdırıb, geri çevirmək.
 
Təpmək 
: qaqmaq, taqmaq, tapmaq, çırpmak, 
qınamak.  
 
Təpmək
 :  sıçmaq\ təptik: pox\  yəptiq: təzək.