Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
4.2. Beynəlxalq təcrübədə fiskal alətlərdən istifadə
  Beynəlxalq təcrübədə aşağıdakı fiskal alətlərdən istifadə edilir:
1. “Enerji vergiləri”. Bir qayda olaraq enerji vergilərinin tətbiqi 
bu və ya digər enerji resursunun qiymətinin bahalaşmasına səbəb olur. 
Nəticədə həmin vəsait bir tərəfdən, büdcə gəlirlərinin həcminin ar-
tımını şərtləndirirsə digər tərəfdən, həmin ödənişlər eynilədə ener-
ji səmərəliliyinin artmasına xidmət etmiş olur. Yəni vergi bu halda iki 
cür enerji səmərəliliyini stimullaşdırır. Misal üçün, bu vergilər ener-
ji səmərəliliyinin təmin edilməsinə yönəldilmiş qrantların alınması 
yönəldilə bilər. 
Bu şəraitdə bir məqama xüsusilə diqqət yetirmək lazımdır ki, enerji 
vergisi yaranan ekoloji fəsadların aradan qaldırılmasına xidmət etmir. 
Sadəcə o xərclərin bir hissəsini qarşılayır. Beynəlxalq təcrübədə Avropa 
Birliyi ölkələri tərəfindən minimal enerji vergisinin tətbiq edilməsi ilə 
bağlı saziş imzalanmışdır. Bu sazişə əsasən 2004-cü ildən başlayaraq AB-
yə üzv dövlətlər ölkə ərazisində (kömür, qaz və elektrik enerjisi) mini-
mal enerji vergi dərəcələri tətbiq etməlidirlər. 
Beynəlxalq təcrübədə ekoloji vergilərin tətbiqi çərçivəsində “ver-
gi dəyişmələri” konsepsiyasından istifadə edilir. Konsepsiyanını 
mahiyyəti ekoloji vergilərin tətbiq edilməsi hesabına digər vergilər üzrə 
vətəndaşların yükünün azaldılmasıdır. Misal üçün, Niderlandda 1996-
cı ildən tənzimləyici enerji vergiləri tətbiq edilir ki, əsas məqsəd bir 
tərəfdən, enerjiyə qənaət və ekoloji fəsadların aradan qaldırılmasıdır-
sa, digər tərəfdən, birbaşa vergilərin üzərindən yükün dolayı vergilərin 
köçürülməsidir. İsveçdə 1989-cu ildən elektrik enerjisindən və yanacaq 
növlərindən tutulan (bioyanacaq və torf istisna olmaqla) ümumi enerji 
vergisi tətbiq edilmişdir . 1991-ci ildən İsveçdə aparılan vergi islahatları 
ekoloji hədəflərə uyğun reallaşdırılır. 2001-ci ildən isə hökumət 2001-
2010-cu illəri əhatə edən (ekoloji hədəfləri) “vergi dəyişmələri” strategi-
yasını qəbul etmişdir.Başqa sözlə desək, vətəndaşın vergi yükü azalmır, 
sadəcə vergi yükünün strukturunda dəyişiklik baş verir.

---

- 108 -