Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

Şəkil 5.15. Energetika sektorunun daxili istehlakı 2009 (ÜET-nin faizi ilə)
 Energetika sektorunun daxili istehlakı transformasiya proseslərindən 
əlavə olaraq elektrik və istilik enerjisi istehsal etmək üçün istifadə olunan 
enerji miqdarıdır. Buna elektrik və istilik enerjisi istehsalı üçün lazım olan 
avadanlıqların istehlak etdikləri enerjini aid etmək olar. Diaqram 1-də 
Azərbaycanda bu göstəricinin 2007-2011-ci illər üzrə dinamikası verilib. 
2009-cu ildə energetika sektorunun daxili istehlakına görə Azərbaycan 
Fransa, Almaniya, Yaponiya və İtaliya kimi inkişaf etmiş ölkələrdən daha çox 
enerji istifadə edir. Bu ölkələrlə müqayisədə deyə bilərik ki, Azərbaycan bu 
sahədə 40-50% enerjiyə qənaət edə bilər, bu da ÜET-nın 4-5%-i deməkdir.
Enerjinin istehsalı və əhaliyə çatdırılması proseslərində baş verən itkilər 
də Diaqram 1-də öz əksini tapıb. 2011-ci ildə Azərbaycanda energetika sek-
torunda itkilər ümumi enerji təhcizatının 9,1%-ni təşkil edib. Bu itkilərin 
əsas səbəbi elektrik enerjisi paylanmasında texniki itkilər, qaz paylanmasın-
da borulardan sızmalar və əhalinin elektrik və qaz paylayıcı sistemlərə qa-
nunsuz qoşulmalarıdır. 2009-cu ildə OECD ölkələri üzrə itkilər ÜET-nin 
1,2-1,3%-ə bərabər olmuşdu. Bu sahədə Azərbaycanda 80-90% enerjiyə 
qənaət potensialı var. Məsələn Azəriqazdan alınan məlumatlara görə Hacı-
qabul rayonunda qaz paylayıcı sistemdə aparılan yenidənqurma işlərindən 
sonra bu rayon üzrə itkilər 26,3%-dən 1%-ə qədər enmişdir.

---

- 135 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
İtkiləri minimuma endirmək üçün enerji payılayıcı sistemlərin 
müasirləşdirilməsi və paylayıcı sistemlər üzrə monitorinqlərin aparılması 
və qanunsuz qoşulan abonentlərin cəzalandırılması kimi tədbirlər həyata 
keçirilməlidir. Azərbaycanda elektrik enerjisi ötürülməsində itkilərin 
əsas səbəblərindən biri də əsas elektrik enerjisi istehsal edən stansiyala-
rın daha çox elektrik istehlak edən Bakı və ətrafı rayonlardan xeyli uzaqda 
yerləşməsidir. Son ilərdə ölkənin şərqində tikilən yeni elektrik stansiyaları 
bu problemin həllini sürətləndirir.
Ümumilikdə energetika sahəsində aparılacaq islahatlar nəticəsində 
ümumi enerji təhcizatının 15-20%-i həcmində enerjiyə qənaət etmək müm-
kündür. Bu da 2000-2500 min tne enerjiyə bərabərdir.