Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

Cədvəl 3.1. Enerji Subsidiyalarının əsas növləri
Dövlət müdaxiləsi
Nümunə
Subsidiyalar adətən necə həyata keçir?
İstehsal 
xərclərini 
azaldaraq
İstehsalçıya 
qiymətləri 
artıraraq
İstehlakçılar 
üçün qiymətləri 
aşağı salaraq
Birbaşa maliyyə 
transferi
Istehsalçılara verilən qrantlar
İstehlakçılara verilən qrantlar
Aşağı faiz və ya güzəştli borclar
Güzəştli vergi
Satış vergilərində, istehsalçı rüsum 
və tariflərində endirim və ya istisnalar
Vergi endirimi 
Enerji avadanlıqlarına 
sürətləndirilmiş amortizasiya tətbiqi
Ticarət 
məhdudiyyətləri
Kvotalar, texniki məhdudiyyətlər və 
ticarət embarqoları 
Enerjiyə bağlı 
xidmətlərin dövlət 
tərəfindən birbaşa  
tam təminatı 
Enerji infrastrukturuna birbaşa 
investisiyalar
İctimai araşdırma və inkişaf
Sığorta öhdəlikləri və s.
Enerji sektorunun 
tənzimlənməsi 
Tələb təminatı və mandat yayılma 
dərəcəsi
Qiymətlərə nəzarət 
Bazara giriş məhdudiyyətləri
Mənbə: Morgan, T., (2007), Energy Subsidies: Their Magnitute, How They Affect 
energy Investment and Greenhouse Gas Emissions, and Prospects for Reform, səh:6

---

- 78 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
Subsidiyalaşdırmanın ən mənfi cəhəti resursların bölüşdürülməsində 
ədalətsizlik və qeyri şəffaflıqdır. Bu “neqativ subsidiyalar” adətən müəyən 
qruplara xidmət edir. Bu da büdcə prosesinə, fiskal səmərəliliyə və da-
vamlılığa ziyan vurur. Kvazifiskal fəaliyyətin iki tərəfi arasındakı fərqi 
müəyyənləşdirmək vacibdir. 
1.  Özəl sektorun (əhali də buraya daxildir) qeyri-şəffaf subsidiyalaşması 
mexanizmi (resurslar necə transfer olunur?). 
2.  Bu subsidiyaların maliyyələşdirilməsi (bu resusrsların transferini kim 
ödəyir və necə?) 
Cədvəldən də göründüyü kimi subsidiyalaşma dövlətin müxtəlif 
fəaliyyətlərini özündə birləşdirir. İstehsal xərclərini azaldaraq, istehlakçı 
qiymətlərini azaldaraq, istehsalçı üçün qiymətlərini artıraraq və ya bunla-
rı eyni zamanda həyata keçirməklə subsidiyalaşmanın əsas məqsədlərini 
müəyyənləşdirmək mümkündür. Cədvəldən də göründüyü kimi subsidi-
yalaşma əsasən istehsal xərclərini azaldan və ya azad rəqabəti zəiflədərək 
müəyyən istehsalçıların fəaliyyətini dəstəkləyən, dolayısıyla daha çox is-
tehsalçıya xidmət edən iqtisadi-siyasi fəaliyyət olmaqla istehsalda daha 
geniş tətbiq olunur. İstehsalçı subsidiyalarıının hesablanmasının konk-
ret üsulunun müəyyənləşdirilə bilinməməsi, artan ekoloji problemlər 
fikirlərin istehlakçı subsidiyaları üzərində cəmlənməsinin təkan vericisi 
ola bilər.