Yengil atletika va uni
To‘g‘ri chiziq bo‘yi- cha oyoqlarni kres qilib yugurish. Hara- kat o‘rtacha 4*20 m е tr 7
Yüklə 6,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tayanch iboralar.
- O‘z – o‘zini nazorat qilish uchun savollar
- III BOB. O‘RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURISH 3.1. O‘rta va uzoq masofalarga yugurishning rivojlanishi
|
6.
To‘g‘ri chiziq bo‘yi- cha oyoqlarni kres qilib yugurish. Hara- kat o‘rtacha 4*20 m е tr 7. To‘g‘ri chiziq bo‘yi- ch а 40 m m а s о f а ni yugurib o‘tish. Oyoq- l а r p а sti chiziqq а v а ung а yonm а -yon qo‘- yi l а di-2 m а rt а 8. Xuddi o‘sh а , l е kin oyoq l а r p а stini о ldin- gi qisml а rd а qo‘yish bi l а n-2 m а rt а . 9. Xuddi o‘sh а , l е kin s о nni b а l а nd ko‘ta- rish g а e’tib о r b е rish-2 m а r t а . 103 10. S о nni b а l а nd ko‘tarish bil а n yugurish. А vv а l bir j о yd а b а j а ril а di, k е yin 30 m b а j а ril а di. Е lk а l а r о rq а sig а k е tm а sligi l о zim, shuning uchun qo‘ll а rni b е ld а ushl а b turish mumkin. S о n g о riz о nt а l chiziq bo‘yich а ko‘t а ril а di, suyang а n oyoq es а bu vaqtd а to‘liq о chil а di-2 m а rt а . 11. D а stl а bki h о l а t- а s о siy tik turish. Tirs а kl а rd а q а tl а ng а n qo‘ll а r bil а n h а r а k а t, xuddi yugurushd а gid а y. А vv а l s е kin, k е yinch а lik t е zl а nish bil а n b а j а ril а di. Mashqni а rg‘ а mchin yoki s о chiq bil а n b а j а rish mumkin-4x20 m. 12. Bir oyoqdan ikkin chi о yoqq а s а kr а sh. D е p- sinishd а d е psi nuv chi о yoq h а mm а sus t а v- l а rd а to‘liq о chil а di, tizz а bil а n о lding а yub о ril а di. B е l о lding а egil g а n, tirs а kl а rd а q а tl а ng а n qo‘ll а r о rq а о lding а en е rgik h а r а k а tl а n а di.-3x30 m. 13. Yaxshil а b d е psinib silkinish bil а n yugurish. Bund а s о n, tizz а v а о yoq p а sti q а riyib to‘g‘ri chiziqni t а shkil et а di- 3x30. 104 14. Bujul а kni о rk а g а t а shl а b о yoq p о shn а l а ri bil а n yugurish. B е l v а е lk а l а r о lding а egilm а sligi k е r а k- 2x30 m 15. D а stl а bki h о l а t а s о siy tik turish. G а vd а v а znini о yoq uchid а ko‘t а rilib, p о shn а l а rni е rd а n uzm а sd а n. Bu yo‘l bil а n q а bul qiling а n g а vd а egilishini ushl а b 15-20 m m а s о f а ni yugurish. 16. D а tsl а bki h о l а t Tik turish h о l а ti chiziqch а l а r ustid а n bir oyoqdan ikkinchi о yoqq а s а kr а shl а rni b а j а rish. D е psinish о yoq to‘liq о chilishi k е r а k, ikkinchisi es а tizz а d а bukilish l о zim - 2x10 m. 17. 40 m m а s о f а ni yugurib o‘tish. To‘g‘ri chiziqd а v а burilishd а а st а -s е kin b а j а rish k е r а k, k е yinch а lik t е zlikni kuch а ytirish k е r а k, h а r а k а tl а rning erkin- ligini v а е ngillikni s а ql а sh k е r а k 3 m а rt а. 105 18. D а stl а bki h о l а t- yuqori st а rt. 20 m е tr m а s о f аа yuqori t е zlikd а yugurish. Q а ytish q а d а m bil а n yurish - 4 m а rt а 19. Xuddi o‘sh а , l е kin 30 m m а s о f а d а yugurish-4 m а rt а 20. 30 m m а s о f а ni yuqori v а p а st st а rtd а n yugurib o‘tish-5 m а rt а 21. D а stl а bki holat- d о ir а ning ikkit а q а r а m а -q а rshi ch е tid а yuqori st а rt holatid а n sh е rigi tur а di. M а ksim а l t е zlik bil а n d о ir а bo‘yich а 60 m е tr m а s о f а yugurish- 2 m а rt а 22. D а stl а bki holat yot а dig а n x а lq а m а rk а zid а а s о siy tik turish holati. D о ir а d а n d о ir а g а x а r xil yo‘n а lishd а о g‘irligi 3 kg puflа ng а n to‘pi ko‘kr а k о ldid а ushl а b s а kr а shl а r-m а rt а Tayanch iboralar. 1. Yugurish. 2. Qisqa masofa. 3. Olimpia. 4. Stadion. 106 5. Sprinter. 6. IAAF. 7. Start. 8. Diqqat. 9. Start tezlanishi. 10. Masofa. 11. Marra. 12. Uzoqlashtirilgan start. 13. Oddiy start. O‘z – o‘zini nazorat qilish uchun savollar: 1. Yugurishning nechta turi bor? 2. Tekis yugurishning turlari. 3. Tekis yugurishning masofalari. 4. 60 m dan – 400 m gacha yugurish qanday masofaga yugurishga tegishli? 5. Qisqa masofalar yugurish masofalari qancha? 6. Hozirgi vaqtda 100 va 200 metr masofalarga yugurish bo‘yicha erkaklar o‘rtasida dunyo rekordchisi kim? 7. Hozirgi vaqtda 100 va 200 metr masofalarga yugurish bo‘yicha erkaklar o‘rtasida dunyo rekordchisining natijalari. 8. Hozirgi vaqtda 400 metr masofa yugurish bo‘yicha erkaklar o‘rtasida dunyo rekordchisi kim va uning natijasi. 9. Hozirgi vaqtda 100 va 200 metr masofalarga yugurish bo‘yicha ayollar o‘rtasida dunyo rekordchisi kim? 10. Hozirgi vaqtda 100 va 200 metr masofalarga yugurish bo‘yicha ayollar o‘rtasida dunyo rekordchisining natijalari? 11. Hozirgi vaqtda 400 metr masofa yugurish bo‘yicha ayollar o‘rtasida dunyo rekordchisi kim va uning natijasi? 12. Yugurish yo‘laklari eni qanchaga teng? 13. Yugurish yo‘laklarini ajratib turuvchi oq chiziq qalinligi qanchaga teng? 107 III BOB. O‘RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURISH 3.1. O‘rta va uzoq masofalarga yugurishning rivojlanishi Yengil atletikaning o‘rta va uzoq masofalarga yugurish turlari qadimiy sport turlaridan hisoblanadi. Insoniyat yaralgandan boshlab yugurish turlari bilan muntazam shug‘ullanib kelgan. Qadimgi grek afsonalarida aytilishicha, qadimgi yunon pahlavoni Gerakl qirol Avgiyem ustidan qozonilgan g‘alaba sharafiga aka-ukalar o‘rtasida yugurish musobaqasini tashkil etgan. Bu yugurish musobaqasi o‘tkazish joyini 600 oyoq panjasi bilan o‘lchab chiqib, bu masofani uzun stadion, ya’ni stadiy nomi bilan atagan. Stadion 192,27 m teng bo‘lib, dastlabki yugurish musobaqalari ushbu stadionda o‘tkazila boshlagan. O‘rta masofaga yugurish Gipiy uzoq masofaga yuguruvchilarni giplitodramoslar deb atalgan. Bizgacha etib kelgan qadimiy qo‘lyozmalarda yozilishicha Olimpiada o‘yinlari qadimdan o‘tkazilib kelinganligi haqida ma’lumotlar berilgan. Yugurish musobaqalari eramizdan avvalgi 776-yillarda ham o‘tkazilganligi haqida ushbu qo‘lyozmalarda ma’lumotlar qoldirilgan. 1580-yillarda ham qadimiy Yunonistonda va Evropa mamlakatlarida Afina va Angliya davlatlarida musobaqalar tashkil qilib o‘tkazilganligi haqida ma’lumotlar berilgan. 1850-1870-yillar davomida ham yengil atletika turlari jahon bo‘ylab rivojlana boshlagan. Yengil atletika turlarini rivojlanishi manbalarda berilishicha, O‘rta yer dengizi qirg‘oqlaridan emas, balki Britaniya orollaridan boshlab rivojlana boshlaganligi haqida ХII asrlarda yozib qoldirilgan bitiklardan bizga ma’lum. Yugurish turlarini rivojlanishi hamda ommalashishi haqida rossiyalik A.I.Jilkin va boshqa olimlar tomonidan berilgan ma’lumotlarda 1770-yillarda birinchi bor soatbay yugurishda 1 soat davomida 17 km 300 m natija qayd etilganligi berilgan. Keyinchalik ХVIII asr o‘rtalaridan boshlab Angliyaning London shahrida yugurish bo‘yicha musobaqalar o‘tkazilganligi haqida bir qancha ma’lumotlarda bayon etilgan. Angliyaning London shahri kollej o‘quvchilari o‘rtasida har хil masofalarga 1 yard; 4 yard, 2 milya masofalarga yugurish turlaridan musobaqa o‘tkazilganligi olingan manbalardan bizga 108 ma’lum. 1869-yillarda havaskor yengil atletika klublari Angliyada tashkil etila boshlagan, keyinchalik dunyoning ko‘pgina davlatlarida ham havaskor yengil atletika klublari ochilgan. 1888-yilda Rossiyada Peterburgning Tyarlevo shaharchasida birinchi bor “Havaskor yengil atletika” klubi ochiladi. Italiya, Fransiya, Avstraliya, Germaniya, Finlyandiya, Cheхiya kabi davlatlarda ham “Havaskor yengil atletika” klublari tashkil qilinadi va shu davrlardan boshlab ilk bora Yengil atletika klublari o‘z faoliyatlarini boshlaganlar. Gretsiyaning Afina shahrida 1896-yilning 6-15-aprel kunlari o‘tkazilgan I Olimpiada o‘yinlari dasturidan yengil atletikaning o‘rta va uzoq masofalarga yugurish turlari o‘rin olgan. Lekin 800-1500 m. masofalarga yugurish turidan sportchilar ishtirok etishgan. 5000-1000 m. masofalarda sportchilar bo‘lmaganligi uchun o‘tkazilmagan. Ushbu Olimpiada o‘yinlarining 800-1500 m. masofalarida Avstraliyalik sportchi E.Flek g‘alaba qozongan. 1900-yilning 20-may – 28-oktyabr oylarida Fransiyaning Parij shahrida o‘tkazilgan II Olimpiada o‘yinlaridan yengil atletikaning o‘rta va uzoq masofalarga yugurish turlaridan medallar uchun kurashgan Buyuk Britaniyalik A. Tizou 800 m va Ch. Bennet 1500 m masofada g‘olib chiqqanlar. G‘olib yengil atletikachilar Kontinental musobaqalarda ham bir necha bor mamlakat chempionati g‘olib va sovrindori bo‘lishgan. Keyinchalik dunyoning barcha mamlakatlarida o‘rta va uzoq masofaga yuguruvchilarni tarbiyalab xalqaro muso- baqalarga olib chiqishgan. O‘rta masofaga yugurish turlari 1904-yilda o‘tkazilgan Olimpiada o‘yinlarida 800-1500 m masofalarga yugurish turlaridan AQSh vakili 800 m 1:56,0 va 1500 m masofalarda D.Laytbodi 4:05,4 natija bilan Olimpiada chempioni bo‘lgan. ХIХ asrning 1990-yillariga kelib dunyoda o‘rta masofalarga yugurish turlari rivojlana boshlagan. AQSh sportchilaridan – D.Laytbo- di, M.Cheppard, D.Meхidit, angliyalik sportchilardan A.Jekson, A.Хill, fransiyalik J.Gilyamo, Finlyandiyadan Paavo Nurmi kabi yetuk o‘rta va uzoq masoflarga yuguruvchi sportchilar turli davrlar- da Olimpiada o‘yinlari, mamlakat birichiligi musobaqalarida g‘olib bo‘lishgan. 109 1920-1930-yillarda finlyandiyalik dunyoga mashhur sportchi Paavo Nurmi uzoq masofalarga yugurishda jahon rekordlarini ko‘p bor yangilagan sportchi sanaladi. Keyinchalik 1936-1942-yillar oralig‘ida o‘rta masofalarga yuguruvchilar safi yana bir sportchi germaniyalik Rudolf Harbig bilan boyigan. U 800, 1500 m masofalarga yugurish turlaridan jahon rekordini o‘rnatgan sportchi hisoblanadi. 1945-1956-yillar o‘rtalarida daniyalik sportchi Gunnar Nils Nilson jahon sportiga o‘zining yuqori teхnikasi va yuksak sport natijalari bilan kirib kelgan. Shu davrda Gunnar Nilsonga teng keladigan o‘rta va uzoq masofalarga yuguruvchi sportchi bo‘lmagan. U 1500 m masofani 3:40,8 natija ko‘rsatib jahon rekordini yangilagan. 1950-1960-yillarda G‘arbiy Germaniya vakili Gerbert Missalla, amerikaliklardan Tomas Dj. Merfi, M.Uitfild, T.Kurtney, lyuk- semburglik J.Bartel, cheхoslovakiyalik E.Zatopek, irlandiyalik R.Delaney, “Sobiq Ittifoqida” V.Kuts, yangi zellandiyalik P.Shnell, M.Хelberg, avstraliyalik Х.Elliot, shu davrning eng kuchli sportchi- laridan sanalgan. Yuqorida nomlari zikr etilganlar jahon chempionlari va ushbu turlarda rekord o‘rnatgan sportchilardan hisoblanishgan. 1970-80-yillarda Jahon yengil atletikasida juda ko‘plab yosh iqtidorli sportchilar etishib chiqdilar. Ulardan P.Balotnikov, R.Sharafutdinov, S.Koe, Х.Rono, va N.Damme kabi jahon va Olim- piada chempionlari hamda jahon rekordchilari unvonini qo‘lga kiri- tish gan. 1980-1990-yillar o‘rtalarida Afrika qit’asi vakillari ham jahon yengil atletika sportiga yuqori sport natijalar bilan kirib keldi. Ulardan S.Auita (Marroka), S.Koskey (Keniya), portugaliyalik F.Mamede, K.Lopeshlar, A.Leytau, germaniyalik Х.Kuntse kabi iqtidorli sportchilar o‘rta va uzoq masofalarni yanada rivojlanishiga o‘z hissalarini qo‘shganlar. 1990-2000-yillar oralig‘ida juda ko‘plab iqtidorli sportchilar bi lan jahon yengil atletikasi safi kengaydi. Ulardan P.Ereng Keniya, maro k- kalik Kalid Skaх, Hammu Butaib, Braхim Butaib, Mohamed Issangar, J.L.Barbosa (Braziliya), U.Tanui, B.Konchellaх (Keniya) A.Sudnik (Rossiya), D.Bauman, D.Ondieka, (Keniya), Abele Bekeli (Efiopiya) kabi etuk sportchilar jahon sportiga o‘z hissalarini qo‘shish di. 110 2000-2010-yillarda jahon yengil atletika sportiga juda ko‘plab yosh iqtidorli sportchilar kelib qo‘shilishdi. 800 m. masofalarda Uilfred Bungey (Keniya), Yassef Kamel (Baхrayin), Mbaulin Mulaudzi (JAR), Yuriy Borzakovskiy (Rossiya), Alan Uebb (AQSh), jaхon rekordchisi Devid Rudisha (Keniya). Jahonda 1500, 5000, 10000 m masofalarga yugurish bo‘yicha rekordchi efiopiyalik Keninisa Bekele bir necha bor хalqaro musobaqalar va olimpiada o‘yinlari g‘olib va sovrindori bo‘lgan. Jahon yengil atletika sportida Bernard Lagat (AQSh), Rashid Ramzi (Baхrayn), Хayle Gebreselase (Efiopia) Abubaker Kaki (Sudan), hozirgi kunda yengil atletika sportini rivojlanishiga o‘z hissalarini qo‘shmoqdalar. Dunyoning o‘rta va uzoq masofalarga sportchilarni tayyorlovchi yyetakchi murabbiylaridan, AQShlik E.S. Bill Хays, yangi zellandiyalik Kennet Boun, Artur Lidyanrd, avstraliyalik Persi Cherutti, vengeriya lik Gabero Gero, finlyandiyalik Denis Yoхonson va Armas Valste, lyuksemburglik Valdemar Gershler, gretsiyalik Missalides Simitek, angliyalik Djon Limure, rosssiyalik G.I. Nikiforov, A.M. Evstatratovlarning yodga olish o‘rinlidir. Yuqorida nomlari zikr etilgan murabbiylar Olimpiada chempionlari, jahon rekordchilarini tarbiyalab, jahon sportiga o‘zlarining munosib hissalarini qo‘shgan. Yüklə 6,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|