Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
– Milli Virtual Kitabxana 654
baxdı, o lənətə gəlmiş burmacları qurdaladı, tənəkə qıfın yerini dəyişdi. Gülə-gülə eybəcər, ölü, zəhərli musiqini damcı-damcı otağa çilətdi və elə gülə-gülə də mənə cavab verdi: – Özünüzdən çıxmayın, əziz qonşu! Yeri gəlmişkən, bu ritardandoya fikir verdiniz? Əsl tapıntıdır, hə? Elədir ki, var! Ay səbirsiz insan, gəlin bir dəfə də bu ritardandonun sehrini duymağa çalışın. Hə, o bas səsləri eşidirsiniz? Lap allahlar kimi təntənəlidir! İndi qoyun qoca Hendelin bu tapıntısı narahat qəlbinizə işləyib, onu sakitləşdirsin! Qulaq asın, ey insancığaz, bir dəfə də pafossuz, kinayəsiz qulaq asın. Görün, bu gülünc cihazın səfehdən də səfeh pərdəsi altında o ilahi musiqinin dumanlı obrazı necə də seçilir! Yadınızda saxlayın ki, ondan nəsə öyrənmək olar. Fikir verin: bu dəli gücləndiricilər dünyanın üzdən çox səfeh, lazımsız, yasaqlı görünən işlərini görür, onun harasındasa çalınan musiqiləri ağına-bozuna baxmadan, həm də çox səfeh, kobud, eybəcər halda, özünə yaraşmayan yad bir yerdə səsləndirir, ancaq bununla belə onun ulu ruhunu öldürə bilmir və səsləndirə-səsləndirə də öz texniki imkanlarının acizliyini, mənasız hay-küyçülüyünü nümayiş etdirir. Yaxşı qulaq asın, ey insancığaz, bu sizə çox lazımdır. Deməli, qulağınızı geniş açın! Bax belə! Görürsünüzmü, əzizim, siz indi radionun çıxardığı bu iyrənc səslərdə belə, yalnız öz ilahiliyini qoruyub saxlayan Hendel musiqisinə qulaq asır, həm də yer üzündəki həyatın çox gözəl, ibrətli bir hekayətini dinləyir və şahidi olursunuz. Siz radioya qulaq asan zaman hələ də ideya ilə varlığın, əbədiyyətlə zamanın, ilahiliklə insaniliyin arasında gedən ulu mübarizəni dinləyir və görürsünüz. Radio dünyanın ən gözəl musiqisini onca dəqiqənin içində ağlasığmaz yerlərə gətirir, onu meşşan salonlarında, çardaqlarda laqqırtı vuran, fikri-zikri yeməyin yanında olan, əsnəyən, yatan abunəçilərə çatdırır, onun bütün gözəlliyini itirir, ancaq yenə də ruhunu öldürə bilmir. Həyat da, adına gerçəklik deyilən şey də dünyanın ən gözəl şəkillərini, bax beləcə hara gəldi səpələyir. Hendelin konsertindən sonra orta səviyyəli sənaye müəssisələrində balansı tənzimləmək yolları barədə məruzə oxutdurur, orkestrin sehrli səsini seliyə döndərir, hər yerdə öz texnikasını, işbazlığını, azğın ehtiyacını, gəldi-gedərliyini ideya ilə gerçəkliyin, orkestrlə onu dinləyən qulaqların arasına qoyur. Bütün həyat belədir, körpə bala və bizim də əlimizdən heç nə gəlmir, yalnız eşşək olmayanlarımız buna gülür. Həyatı, radionu tənqid etmək sizin kimi adamların yemi deyil. Yaxşısı budur, əvvəlcə qulaq asmağı öyrənin! Ciddiliyə layiq olan şeyləri ciddi qəbul etməyi öyrənin və qalanlarına da gülün! Yoxsa siz bunları daha yaxşı, daha nəcib, daha ağıllı, daha zövqlə eləmisiniz? Yox, müsyö Harri, elə deyil, siz öz həyatınızdan iyrənc bir xəstəlik tarixi, istedadınızdan isə bədbəxtlik yaratmısınız. Görürəm ki, belə qəşəng, cazibədar qızla da nəedəcəyinizi bilməyib, bıçağı qarnına soxmusunuz, öldürmüsünüz! Doğrudanmı, bunu düzgün yol hesab edirsiniz? – Düzgün? Ah, xeyr! – Ümidsizlik içində dilləndim. – Aman Allah, nə danışırsınız, hamısı səhvdir, dəhşətli bir axmaqlıqdır, pisdir! Mən heyvanam, Motsart, axmaq, qəzəbli bir heyvan! Burada lap yüz dəfə, min dəfə haqlısınız, mən, doğrudan da, xəstəyəm, pozğunam. Ancaq bu qız... özü belə istəmişdi, mən yalnız onun arzusunu yerinə yetirmişəm. Motsart səssizcə güldü və axır ki, insafa gəlib radionu söndürdü. Bayaq sidq ürəkdən inandığım bəraət cəhdi özümə də hədsiz dərəcədə səfeh görundü. Qəflətən xatırladım ki, nə vaxtsa Hermine zəmanədən, əbədiyyətdən danışanda, onun fikirlərini o dəqiqə öz fikirlərimin eyni hesab eləmişdim. Mənim əlimlə ölmək fikrini isə onun öz fikri, öz arzusu saymış, zərrə qədər də mənim təsirimdən irəli gəlməyən təbii bir şey kimi baxmışdım. Bəs onda nə üçün bu qəribə, dəhşətli fikri yalnız qəbul etməmiş, inanmamış, həm də nə olduğunu əvvəlcədən duymuşdum? Bəs nə üçün Hermineni məhz bir başqasının qucağında çılpaq gördüyüm anda öldürdüm? – Harri, – deyən Motsartın səssiz gülüşündən müdriklik, kinayə yağırdı, – başdan-ayağa
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 655
lağlağısınız. Doğrudanmı, bu qəşəng qız sizdən bıçaq yarasından başqa heç nə istəmirdi? Daha mənə də yox! Ancaq, hər halda, yan getməyib. Yazıq uşaq həmin dəqiqə də keçinib. Deyəsən, bu xanıma qarşı göstərdiyiniz lütfkarlığın nəticəsini özünüz üçün aydınlaşdırmaq vaxtı gəlib çatıb. Yoxsa aradan çıxmaq istəyirsinnz? – Xeyr! – deyə qışqırdım. – Məgər özünüz görmürsünüz? Aradan çıxmağa bax! İndi mənim yeganə arzum günahımı yumaq, yumaq, yumaq, başımı edam kürsüsünə qoymaq, cəzamı çəkmək, məhv olmaqdır! Motsart dözülməz bir kinayə ilə məni süzdü: – Yamanca coşqunsunuz! Ancaq yumoru da öyrənəcəksiniz, Harri. Yumor həmişə kədərli olur və lazım gəlsə, onu elə dar ağacında öyrənəcəksiniz. Buna hazırsınızmı? Bəli? Yaxşı, elə isə prokurorun yanına gedin, hansı türməninsə həyətində bir səhər çağı boynunuz vurulan ana qədər yumordan xəbəri olmayan hakimlər dəstəsinin boşboğazlığına səbirlə dözün. Deməli, buna hazırsınız? Qəflətən gözlərim önündə bir lövhə canlandı: Harrinin edamı və başımı tərpədərək razılığımı bildirdim. Balaca pəncərələrinə dəmir tor çəkilmiş dörd divarın arasında çılpaq bir həyət, ortasında qurulmuş tərtəmiz edam kürsüsü, əynində mantiya, sürtuk olan bir düjün cənab... Mən də onların arasındaydım və bomboz səhərin soyuğunda üşüyürdüm, qüssə dolu bir qorxu da ürəyimi sıxırdı. Ancaq taleyimlə barışmışdım, hər şeyə hazırdım. Əmrə görə irəli çıxdım, əmrə görə diz çökdüm. Prokuror papağını çıxarıb boğazını arıtladı, qalan cənablar da onu təkrar etdilər. Prokuror əlindəki dürməklənmiş kağızı açıb oxumağa başladı: – Cənablar, qarşınızda dayanan cənab Haller bizim sehrli teatrdan sui-istifadə etməkdə ittiham olunaraq təqsirli bilinir. Haller bizim gözəl şəkil qalereyasını gerçəklik adlanan şeylə dəyişik salıb, güzgüdəki qızı güzgüdəki bıçaqla öldürməklə yalnız yüksək sənəti təhqir etməyib, eyni zamanda, yumor hissini unudaraq teatrdan intihar vasitəsi kimi istifadə etməyə cəhd göstərmişdir. Buna görə də Haller ömürlük həyat cəzasına məhkum olunur və ona on iki saat müddətində bu teatra girməyə icazəverilmir. Müttəhim, eyni zamanda, bir dəfə ələ salınmaq cəzasından da azad edilmir. Cənablar, başlayın: bir... iki... üç! Üç sayında həmin adamların hamısı bir nəfər kimi ucadan xorla güldü. Bu o dünyadan gələn dəhşətli bir gülüş idi, insan buna dözə bilməzdi. Özümə gələndə gördüm ki, Motsart bayaqkı kimi yanımda oturub. Əlini çiynimə vura-vura dedi: – Haqqınızda çıxarılan hökmü eşitdiniz. Deməli, həyatın radiomusiqisinə qulaq asmağı da öyrənməli olacaqsınız. Xeyrini görəcəksiniz. Bu sahədə istedadınız həddən artıq zəifdir, əziz dost, ancaq sizdən nə tələb olunduğunu tədricən başa düşdünüz. Gülməyi öyrənməlisiniz – sizdən tələb olunan bax budur! Həyatın yumorunu – bu həyatın kədərli yumorunu anlamalısınız! Siz isə tələb olunan şeydən başqa dünyanın hər işinə hazırsınız! Qızı öldürməyə hazırsınız! Təntənəli edama hazırsınız! Yəqin ki, hələ yüz il də özünüzü döyməyə, qamçılamağa hazır olacaqsınız... Elə deyil? – Bəs necə! Sidq-ürəkdən hazıram! – deyə kədər içində dilləndim.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 656
– Əlbəttə, hazır olarsınız! Siz dünyanın ən səfeh, yumordan uzaq, hay-küylü, şit işlərinə qadirsiniz, ey alicənab insan! Mən isə bunlardan uzağam və sizin romantik peşmançılığınıza bir qara qəpik də vermərəm. Siz edam olunmaq, boynunuzu vurdurmaq istəyirsiniz, ey qəddar insan! Bu səfeh ideal yolunda hələ on adam da öldürərsiniz! Ancaq, lənət şeytana, elə ona görə də yaşamalısınız. Ən ağır cəza da sizin üçün azdır. – Ah, görəsən, hansı cəzadır o? – Məsələn, bu qızı dirildib, sizinlə evləndirmək. – Yox, mən buna hazır deyiləm. Bədbəxtlik olar... – Guya, indiyəcən elədikləriniz bədbəxtlik deyil! İndi isə coşqunluğa, qatilliyə son qoymaq lazımdır. Ağlınızı başınıza yığın! Siz yaşamalısınız, gülməyi öyrənməlisiniz! Siz həyatın lənətə gəlmiş radio musiqisinə qulaq asmağı, onda gizlənən ruha hörmət etməyi, ondakı hay-küyə gülməyi öyrənməlisiniz! Vəssalam, sizdən özgə heç nə tələb olunmur. Dişlərimi bir-birinə sıxaraq pıçıltı ilə soruşdum: – Bəs mən istəməsəm, necə? Bəs sizə Yalquzağa əmr etmək, onun taleyinə qarışmaq ixtiyarı verməsəm necə olar, cənab Motsart? – Onda sizə bu gözəl siqaretlərdən birini də çəkməyi təklif edərdim, – deyə halını pozmayan Motsart sehrkar kimi qoltuq cibindən çıxardığı siqareti mənə uzatdı və birdən gördüm ki, daha Motsart deyil, qeyri-adi qara gözlərindən hərarətlə baxan dostum Pablodur, özü də əkiz qardaşı kimi bayaq mənə balaca fiqurlarla şahmat oynamağı öyrədən kişiyə oxşayır. – Pablo! – diksinərək qışqırdım. – Haradayıq, Pablo? Pablo verdiyi siqareti yandırdı: – Mənim sehrli teatrımda, – deyə gülümsədi. – Əgər tanqo öyrənmək, general olmaq, Makedoniyalı İskəndərlə söhbət etmək istəyirsənsə, gələn dəfə hamısı qulluğunda olar. Ancaq onu da deyim ki, məni bir az kədərləndirdin, Harri. Özünü tamam unutdun, balaca teatrın yumor aləmini dağıtdın, ədəbsizlik elədin, bıçağa əl atdın, bizim bu gözəl xəyali dünyamızı gerçəklik ləkəsi iləkorladın. Heç yaxşı iş tutmadın. Çox güman ki, yanaşı uzandığımızı görüb, qısqanclıqdan elədin. Heyif ki, bu fiqurla oynamağı bacarmadın, ancaq mən elə bilirdim yaxşı öyrənibsən. Eybi yox, düzələr. Hermineni qaldırdı, qız onun barmaqları arasında balaca bir şahmat fiquruna döndü. Onu bayaq siqaret çıxartdığı cibinə qoydu. Qatı şirin tüstünün xoş bir ətri vardı və birdən-birə özümü elə yorğun hiss elədim ki, düz bir il yatardım. Ah, hər şeyi anladım, Pablonu da, Motsartı da başa düşdüm, haradansa arxa tərəfdən qorxunc bir gülüş səsi eşitdim və bildim ki, həyat adlı oyunun yüz min fiquru yenə də cibimdədir. Sarsıla- sarsıla həmin oyunun mənasını duydum. Onu bir də başlamağa, əzablarını bir də dadmağa, mənasızlığından bir də dəhşətə gəlməyə, içimdəki cəhənnəm alovundan bir də – özü də lap tez- tez keçməyə hazır idim. Haçansa bu fiqurlarla yaxşı oynayacam. Haçansa gülməyi öyrənəcəm. Pablo məni gözləyirdi. Motsart məni gözləyirdi... Yüklə 7,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|