Yorqinoy mirzayeva tut ipak qurti
O‘tilgan mavzuni mustahkamlash uchun savollar
Yüklə 7,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
O‘tilgan mavzuni mustahkamlash uchun savollar.
1. Tut ipak qurtini urg‘ochisini tuxumdonining tashqi tuzilishi qanday bo‘ladi? 2.Tut ipak qurtining tuxumdoni qurtlik stadiyasidan kapalaklik bosqichi- gacha qanday rivojlanadi? 3.Tuxumdon ichida tuxumlar qanday rivojlanadi? 4.Tuxumning ichki tuzilishini tavsiflab bering. 5.Tuxumning yetilib bo‘linish jarayoni qanday boradi? 5.2. Tut ipak qurti urug‘donining tuzilishi va rivojlanishi Erkak ipak qurtlarining ham jinsiy bezlari boshlang‘ich holatda bo‘ladi va xuddi urg‘ochi ipak qurtlarining tuxumdoni singari qorin qismining beshinchi bo‘g‘imiga joylashgandir. Urug‘donlar tuxumdonlarga qaraganda birmuncha yirikroq, buyrak shaklida, sarg‘ish rangli bo‘ladi. Urug‘donlarning jinsiy paylari, tuxum donlarnikidan farqli ravishda, urug‘donning tashqi tomonida emas, balki ichki tomonidan (bel naychasiga yaqin joydan) chiqadi. Har ikkala urug‘donning paylari qorin kismining sakkizinchi bo‘g‘imidagi Gerold organi deb ataluvchi maxsus yo‘g‘onlashgan joyda bir-biri bilan qo‘shiladi. Har qaysi urug‘donning ichki bo‘shlig‘i to‘rtta kameraga bo‘lingan, bu kameralar jinsiy pay boshlangan joyda bir- biri bilan tutashadi. Kameralar suyuq sekret bilan to‘lgan bo‘lib, unda dastlabki urug‘ hujayralari - spermiogoniylar harakatlanib yuradi. Kapalaklik bosqichida urug‘donlarning tuzilishida o‘zgarish bo‘lmaydi, faqat jinsiy payning orqa qismidan erkak kapalakning qo‘shimcha jinsiy organlari rivojlanadi. Bu organlar urug‘ chiqaruvchi yo‘llardan, bir juft urug‘ pufakchalaridan, ikkita qo‘shimcha jinsiy bezdan va kopulyativ organ bilan tugaydigan urug‘ chiqaruvchi naychadan iborat. Bu naychaerold organidan rivojlanadi. Birinchi yoshdagi qurtlarning boshlang‘ich urug‘doni kameralarida dastlabki jinsiy hujayralar - spermiogoniylar oddiy kariokinetik bo‘linish yo‘li bilan juda tez ko‘payadi. Urug‘donning har qaysi kamerasida, uning berk uchida Versonov hujayrasi deb ataladigan bittadan katta hujayra bor. Bu hujayra o‘zini zich halqa shaklida o‘rab olgan, ko‘payuvchi spermiogoniylarni oziqlantirish vazifasini bajaradi. Spermiogoniylarning miqdori ko‘payib borgan sari Versonov hujayrasi uzun, nursimon protoplazmatik paylar hosil qiladi, bu naylar Versonov hujayrasiga taqalib turmaydigaya jinsiy hujayralarga oziq yetkazib beradi, Uchinchi yoshning boshlaridayoq protoplazmatik paylarning bir qismi Versonov hujayrasidan kurtaklanib chiqqan yadrolar bilan birlashib, urug‘ pufakchalarini hosil qiladi. Xar bir urug‘ pufakchasining ichida bir oz miqdor spermiogoniylar bo‘ladi, ular shu yerda rivojlanishda davom etadi. 102-rasm. Ipak qurtining urug‘donlari.1-traxeyalar 2-bel naychasi.3-jinsiy payi. 103 -rasm. Ipak qurtining kesib ko‘rsatilgan urug‘doni. 1-tuxum bog‘lamlari 2 -tuxum pufakchalari. (tutamlari). 3-spermagoniylari . 4-yuqorigi hujayrasi 5-urug‘donning biriktiruvchi pardasi Urug‘ bo’g’lamlarida rivojlanayotgan spermatozoidlar boshchalarini bir tomonga, dumchalarini esa qarama-qarshi tomonga qaratgan holda bir tutam bo‘lib joylashadilar. Bo‘lajak spermatozoidlarning dum qismi iplari o‘sishi bilan urug‘ pufakchasining qobig‘i asta-sekin cho‘zila boshlaydi, buningnatijasida pufakchalar nok shakliga kirib qoladi: g‘umbaklik bosqichining oxirlariga kelib esa, ular tut ipak qurtining spermatozoidlariga xos bo‘lgan shaklga kiradi, ammo ulardan bir necha marta yo‘g‘on bo‘ladi. Cho‘ziq urug‘ pufakchalari urug‘ tutamlari deb ataladi. Har qaysi urug‘ tutamida 250 tagacha spermatozoid bo‘ladi. Spermatozoidlar faqat urg‘ochi kapalakning kopulyativ xaltasida kopulyasiya jarayoni bo‘lib o‘tgandan keyingina 2-Tut ipak qurtining ayrim spermatozoidi 1-2 urug‘ bog‘lami. ya-spermatozoid yadrosi.. 104 rasm. 1-2. Tut ipak qurtining urug‘ bog‘lami. 1-yuqori hujayra yadrosi.2-spermatozoidlarning boshchalari. 3- tuxum pardasi yadrosi |