Yosh fiziologiyasi va gigienasi

Ayrim organlar va tizimlarning funksional fiziologiyasi. Turli organlardagi moddalar almashinuvi o’xshashlik tomonlaridan tashqari, ularning funksiyalarini xarakterli xususiyatlarini aniqlovchi jiddiy farqlari ham mavjud. Bundan tashqari organlarni tashkil qiluvchi turli to’qimalarning moddalar almashinuvida ham jiddiy farqlar mavjud.
Har bir organ ma’lum funksiyani bajaradi. Lekin organlarning mustaqilligi nisbiy, chunki u organlar tizimiga kiradi va uning faoliyati organizm tomonidan to’lig’icha boshqariladi. Organlar butun hayot davomida faoliyat ko’rsatuvchi doimiy va xususiy rivojlanishni ma’lum bosqichida hosil bo’lib, so’ngra ma’lum muddatdan keyin yo’qolib ketuvchi – vaqtinchalik organlarga farqlanadi. Organlar ma’lum funksiyalarni bajaruvchi tizimlarga birikishadi, masalan, asab, yurak-tomirlar, nafas, ovqat hazmi ajratuvchi va hakazo.
Hayvonlar organizmining tarixiy rivojlanish jarayonida, asab tizimi boshlovchi ahamiyatni kasb etdi, ya’ni bu tizim barcha tizimlar faoliyatini birlashtiradi va atrof dunyodagi organizmni xulq-atvorini, uning tashqi muhit ta’siriga qarshi kurashishini ta’minlab beradi.
Organizmni yaxlitligi va uning hayot sharoitlarini ta’minlanishi jarayonlarida bir necha organlar tizimining faoliyati tanlashib qo’shilishadi. Bunday vaqtinchalik organlar tizimining birikishi – funksional birikish deb ataladi. Masalan, xulq-atvor aktlarida asab tizimi, harakat apparatlari, yurak-tomirlar va nafas tizimlari funksiyalari birikishadi. Funksional tizimlar organlar tizimidan organizmning uning talab darajasiga qarab o’zgaruvchan turli-tuman funksiyalarni bajarilishida ishtirok etishi bilan farq qiladi.
Organizmning organlari va funksional tizimlari uning tinimsiz o’zgaruvchan atrof muhitdagi hayotini rivojlanishini ta’minlashda yagona funksiyani bajaruvchi yaxlit jonzot bu organizmdir. Bu funksiya tashqi sharoitni jiddiy o’zgarishiga qaramasdan, asosan asab tizimi ta’sirida ma’lum chegarada o’zgaruvchan, nisbatan doimiy o’rtacha darajaga qaytuvchi barcha organlar, organlar va funksional tizimlarning nisbatan mustaqil faoliyatidir. Organizm, ichki organlar funksiyalarini nisbatan dinamik doimiyligini va ichki muhitni tashkil qiluvchi suyuqliklarni biokimyoviy tarkibini bir xilda saqlashni ta’minlab turadi, va bu gomeostaz deb ataladi. (K.Bernar, U.Kennon).