‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

13.7. Uzgichlarni ta’mirga chiqarish va ta’mirdan so‘ng
ishga tushirishda uzib-ulashlar
Uzgichlarning ta ’mirini ular o‘rnatilgan elektr zanjirlarining 
uzilgan holatida amalga oshirish maqsadga muvofiqdir (13.2-rasm). 
Bu ta ’mir ishlarini yaxshiroq tashkil qilish va uzib-ulashlarda amal­
lar sonini kamaytirish imkonini beradi. Biroq elektr zanjirini uzoq 
muddatga uzish har doim ham mumkin emas. Shu sababli 110 kV
186

---

va undan yuqori kuchlanishli uzgichlarni ta ’mirlash elektr zanjir- 
larini ishda saqlagan holda amalga oshirilib, uzgichlar quyidagi 
usullardan birini qo‘llash asosida ta ’mirga chiqariladi:
© zanjirda bitta uzgich va ikkita shinalar tizimi bo‘lgan sxemalarda 
uzgich sirtmoqlanadi va u SHBUga almashtiriladi;
© zanjirda bitta uzgich, bitta yoki ikkita asosiy va aylanib o‘tuvchi 
shinalar tizimi bo‘lgan sxemalarda zanjir aylanib o ‘tuvchi shinalar 
tizimiga o ‘tkaziladi va uning uzgichi aylanib o ‘tuvchi uzgichga 
almashtiriladi;
о ulanishda ikkita uzgich va ikkita shinalar tizimi bolg an sxe­
malarda (13.2-rasm) ta ’mirga chiqariluvchi uzgich va uning aj­
ratkichlari uziladi;
® ko‘pburchak (13.3-rasm) va biryarimtalik (13.4-rasm) sxe­
malarida ta ’mirga chiqariluvchi uzgich va uning ajratkichlari har 
ikkala tom ondan uziladi.
Uzgichni sirtmoqlash uchun zanjirni ikki m arta qisqa vaqtga 
uzish talab etiladi: bittasi — uzgichning o‘rniga sirtmoqni (ay­
lanib o ‘tish yo‘lini) qo‘yish, ikkinchisi — uni olish uchun. Shu- 
ningdek, bunda shinalar tizimining bittasini unga sirtmoqlangan 
uzgich zanjirini ulash uchun bo‘shatish lozim.
Zanjirning uzgichi aylanib o ‘tuvchi uzgichga almashtirilgan 
holatda barcha uzib-ulashlar zanjirni uzmasdan va ishchi shinalar 
tizim ini b o ‘shatmasdan amalga oshiriladi. Bu ushbu usulning 
afzalligidir.
Zanjirda ikkita uzgich bo£lgan, biryarimtalik va ko‘pburchakli 
sxemalar har uzgichni zanjirni uzmasdan ta ’mirga chiqarish va 
ta ’mirdan so‘ng ishga tushirish imkonini beradi, biroq sxemada 
u z g ich lard a n b ittasi m avjud b o ‘lm agan v aq td a u n in g ish 
ishonchliligi pasayadi.
Keltirilgan usullarning m a’nosini yaxshiroq tasaw u r qilish 
uchun personal tom onidan bajariluvchi barcha amallarni may- 
dalab ko‘rib chiqishdan atayin voz kechamiz va ularni umumiy 
holda ko‘rib o ‘tamiz.
Uzgichni sirtmoqlashdagi amallarning asosiy guruhlari: 
о agar releli himoya va avtomatika qurilmalarini sirtmoqla- 
nuvchi uzgichdan SHBUga o ‘tkazish kerak bo‘lsa, u holda avvalo 
birlamchi tutashuv sxemasi tayyorlanadi: sirtmoqlanuvchi uz- 
gichli zanjirdan tashqari barcha zanjirlar shinalar tizimining bit- 
tasiga o ‘tkazilib, boshqa shinalar tizimida sirtmoqlanuvchi uzgichli 
zanjir qoldiriladi (13.5-я rasm);
187

---

13.2-rasm.
Zanjirda ikkita uzgichga ega bo'lgan tutashmali 
220 kV TQning sxemasi.
h
N
hi
*
h
N
o
-J|
i
|
h
^ - Q ~ " M 1----1**Q—
Q=r a M