h u q u q sh u n o slik , tilsh u n o slik va ilo h iy o t so h a sid a a m a liy -ta tb iq iy
m asalalar yoritib berilgan. Ju ijo n iy n in g bu xizm atlari tufayli m an tiq
ilmiga islom aqidalariga xos b o ‘lm agan „begona ta ’lim o t11, deb g'araz
b ilan q a ra sh b a rh a m to p d i va shu d a v rd a n b o sh la b , m a d ra sa la rd a
m a n tiq ilm ini o ‘qitish h u q u q sh u n o slik va tilsh u n o slik fanlari bilan
b o g 'liq h o ld a olib b o rilad ig an b o ‘ldi.
Amir Temur va temuriylar davrida tabiiy-ilmiy va ijtimoiy
fikrlarning rivojlanishida M irzo U lu g ‘bek va uning maktabi
vakillarining tarixiy-ilmiy va falsafiy qarashlari muhim o ‘rin tutadi.
A m ir T e m u r n in g n a b ir a s i M ir z o U lu g 'b e k f a q a t o d d iy
h u k m d o r b o 'lib q o lm a sd a n , balk i b u y u k o lim b o ‘lgan. Asli ism i
M uhamm ad T arag‘ay M irzo U lu g ‘bek
( 1 3 9 4 — 1 4 4 9 -y illa r)
te m u riy la r x o n a d o n in in g suyukli farz a n d i sifa tid a y o sh lig id an o q
saroy m u h itid a saroy a ’y o n lari, o lim la r, sh o irla r t a ’siri, t a ’lim va
tarb iy asid a u lg 'ay g a n . M irz o U lu g ‘b e k o ‘z d a v rid a saro yd agi eng
yirik olim lar: M av lo n o A h m a d , Q o z iz o d a R u m iy va b o sh q a la rd an
saboq oladi. U qad im g i y u n o n m u tafak k irlari va
IX—XII
asarlard a
y etish ib c h iq q a n , y a q in va o 'r ta S h a rq h a m d a 0 ‘rta O siyo o lim -
larin in g asarlarin i q u n t b ilan o ‘rg an g an. M irzo U lu g ‘b ek , ayn iqsa,
ta b ia tsh u n o slik fa n la rin i — m a te m a tik a , g e o m e triy a , geografiya,
k im y o , a stro n o m iy a g a o id b ilim la m i c h u q u r egallaydi. N a tija d a ,
yigirm a yoshlarida o ‘z davrining yirik olim laridan biri b o ‘lib yetishdi.
M irzo U lu g ‘b ek 1411 -y ild a M o v a ro u n n a h r va T u rk isto n n in g
h o k im i qilib tay in la n g a n . U h o k im lik q ilg an d a v rla rd a , m a m la k a t
tash q i va ichk i m u d o fa a sin i m u sta h k a m la s h b ila n b ir q a to rd a ,
S a m a rq a n d , G 'ijd u v o n , B u x o ro s h a h a rla rid a k o ‘p lab m ad rasalar,
m asjid lar, tu rli ilm o ‘c h o q la ri q u rd irib , ilm -fa n n in g rivojlanishiga
k a tta e ’tib o r b e rd i. 1425— 1 42 8 -y illard a M irz o U lu g ‘bek S a m a r-
q a n d d a , k e y in c h a lik u n in g n o m in i j a h o n g a m a s h h u r q ilg a n
rasadx o na — o b servatoriyani q urd irib, o ‘zin ing falakiyot m ak tab in i
yaratdi va bu m aktabiga o ‘z z a m o n in in g bu y uk o lim larin i jalb qilib,
u larga o ‘zi b o sh c h ilik qilgan h o ld a , ilm iy ta d q iq o tla r olib b o rd i. U
o ‘zining b u tu n qobiliyati va iq tid o rin i, salo h iy atin i h u k m d o rlik d a n
k o ‘ra ilm iy faoliyatga k o ‘p ro q qaratad i. N a tija d a, 1428— 1438-yillar
d avom ida o ‘z ustozlari va shogirdlari bilan h a m k o rlik d a olib borgan
ilm iy k u z a tish la rin in g y ak u n i sifatid a, u n in g sh o x asari —
Dostları ilə paylaş: 
