form al, abstrakt va real im koniyatlarga ajratib
o ‘rganiladi. Q uruq, fikriy izchillik jih atid an g in a to ‘g ‘ri b o ‘lgan,
lekin real asosga ega bo 'lm ag an im koniyat form al im koniyatdir.
F orm al im koniyat obyektiv rivojlanish q o n u n iy a tlarid an kelib
chiqm aydi. Shuning u ch u n ham , u h ech q ach o n voqelikka aylan-
maydi.
A malga oshishi u ch u n hali sh art-sh aro itlar to ‘liq yetilm agan,
lekin amalga oshishi qonuniy b o ‘lgan, narsa va hodisaning o ‘zgarish
va rivojlanish m a n tiq id an kelib chiqu v ch i im k on iy at abstrakt
im koniyat deyiladi. A bstrakt im koniyat rivojlanish ja ra y o n id a
m a’lum obyektiv va subyektiv sh a rt-sh aro itlar yetilganda real
imkoniyatga aylanadi.
Real im koniyat — riv o jla n ish n in g asosiy te n d e n siy a sin i
ifo dalovchi hozirgi sh aro itd a u n in g ichki m o h iy a tid a n kelib
chiquvchi imkoniyatdir. Real imkoniyat konkret, ayni vaqtda amalga
oshishi m um kin b o'lgan im koniyatdir.
Ijtim oiy taraq qiy otd a im koniyatning voqelikka aylanishida
obyektiv shart-sh aro it hal qiluvchi rol o'ynaydi. Obyektiv shart-
sh aroitlar — inson ongidan tash q arid a m avjud b o 'lg an shart-
sharoitlardir. B iroq, jam iy atd agi real im k on iy atlarni voqelikka
aylantirishda ongli faoliyatning roli ham g ‘oyat kattadir. Buning
m a’nosi shuki, jam iyat im koniyatlarining voqelikka aylanishida
subyektiv om il m uhim aham iyatga ega. Subyektiv om il — bu xalq
om m asi, uning ongliligi va faol am aliy faoliyatidan iborat hodisa.
U m um an,dialektikada yuqoridagi determ inistik aloqadorliklami
ifodalaydigan kategoriyalar o 'zaro bir-birlari bilangina em as, balki
boshqa barcha kategoriyalar bilan ham cham b arch as bog'liqlikda
o'rg anish n i talab qiladi.
6 -§ . Borliqdagi harakat va rivojlanishning mohiyati,
