‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

a) Siyosiy ong va uning xususiyatlari
Siyosiy ong ijtim oiy ong shakli sifatida jam iyatda siyosat va 
siyosiy m unosabatlarning davlat va davlat hokim iyatining qaror 
topishi bilan paydo bo ‘ladi. C hunki, jam iyat taraqqiyoti bilan paydo 
boMgan ijtim oiy g uruhlar o ‘rtasida ularning o ‘zaro va davlat hoki- 
m iyatiga oid siyosiy m unosabatlari shunga olib keladi. Siyosiy ong 
siyosat, siyosiy guruhlar, davlatlar, m illatlar, xalqlar o ‘rtasidagi, 
u la rn in g b ir-b irla rig a , fu q a ro la rn in g davlat h o k im iy atig a va 
ak sinch a, davlat h o k im iy a tin in g fuq aro larig a b o ‘lgan siyosiy 
m unosabatlari in ’ikosi sifatida paydo bo'ladi. Shu sababli siyosiy 
ongni qisqacha shunday ta ’riflash m um kin: 
Siyosiy ong — siyosiy
guruhlar, davlatlar, xalqlar, millatlar va elatlarning o ‘zaro bir-
birlariga bo‘lgan siyosiy munosabatlarini aks ettiruvchi siyosiy
tasawur va tushunchalar, g ‘oya!ar va qarashlarning umumlashgan
tizimidir. 
Siyosiy ongda, eng a w a lo , siyosiy guruhlar, kuchlar, 
davlatlar, xalqlar va m illatlarning siyosiy m anfaatlari, kishilam ing 
davlat tizim iga, davlatning boshqa davlatlarga va o ‘z fuqarolariga 
boMgan m unosabatlari ifodalanadi.
Shu jih a td a n , siyosiy ongning m uhim xususiyati — uning 
siyosiy guruhlar, partiyalar, davlatlar, xalqlar va m illatlarning 
siyosiy m anfaatlari bilan uzviy bog‘liq boMishidir. Siyosiy ong o ‘z
204

---

tabiatiga ko ‘ra, ikki bo sq ich d an iborat b o ‘lib, u ning birinchi 
bosqichi ijtim oiy ru h iy at k o ‘rin ish id a, ikkinchi b o sqichi esa, 
siyosiy m afkura k o ‘rinishida sodir b o ‘ladi. Siyosiy ongning ijtimoiy 
ruhiyat bosqichi stixiyali, o ‘z -o ‘zicha rivojlanishi orqali yuzaga 
keladi. U ning siyosiy mafkura bosqichi m a ’lum g u aih lar yoki davlat 
to m o n id an m uayyan m aqsadni am alga oshirish u c h u n ishlab 
chiqish bilan ifodalanadi.
Siyosiy m afkura davlat siyosati bilan b o g ‘langan b o ‘ladi. 
Jam iyatda yuzaga kelgan har bir davlat hokim iyati o'zining mustaqil 
siyosiy mafkurasiga ega b o ‘lib, bu mafkura orqali o ‘z oldidagi maqsad 
va vazifalarini am alga oshiradi. H ar bir ishlab chiqilgan siyosiy 
m afkura o ‘ziga xos g ‘oyalar, qarashlar, konsepsiyalardan iborat 
b o ‘ladi. U lar m azkur davlat yoki partiya hujjatlarida, konsti- 
tu ts iy a s id a , q a b u l q ilin g a n d a s tu r la r va b a y o n o tn o m a la r , 
deklaratsiyalarida o ‘z ifodasini topadi.
Siyosiy m afkura jam iyat hayotida ju d a katta rol o'ynaydi, ya’ni 
ja m iy at taraq qiyo tiga, iqtisodiy, siyosiy va m a ’naviy hayotga 
ko‘rsatadigan ta ’siri yo progressiv yoki reaksion, yo ijobiy yoki 
salbiy bo'lishi m um kin. Shuning uch un amaliy, kundalik faoliyatda 
siyosiy m afkurani nazarga olm agan h olda hech bir ish qilinm aydi. 
Siyosiy m afkuraning reaksion rolini sobiq Sovet jam iyati tarixi 
misolida yaqqol k o ‘rishim iz m um kin. M asalan, Ikkinchi ja h o n
urushi yillarida, urushning sobiq Ittifoq foydasiga g'alab a bilan 
tugashida partiya va davlat tom onidan olib borilgan siyosatda, uning 
ijobiy rolini k o ‘rsak,