‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

XX asr falsafasida diniy oqimlar ham salmoqli mavqega ega
bo‘lgan. Ulardan biri — neotomizmdir.
N eotom izm
X I I I a s r ita ly a n fa y la s u fi F o m a ( T o m o s )
A kvinskiyning (1 2 2 5 — 1274-yillar) falsafiy -din iy t a ’lim o ti boMgan 
to m iz m n i XX asr vo q elig id a tik lash ga u rin u v c h i falsafiy o q im d ir.
N e o to m iz m n in g m a ’naviy va siyosiy hom iysi R im k ato lik
cherk o v i va u n in g m ark aziy h o k im iy ati V atikan h iso b la n a d i. Rim
papasi Lev X III 1879-yili n e o to m iz m n i R im katolik c h e rk o v in in g
rasm iy m afk u rasi, deb e ’lo n qildi.
N e o to m iz m t a ’lim o tig a k o ‘ra, ilm va d in iy e ’tiq o d b irlik d a
boM adi. D in iy e ’tiq o d va ilm iy b ilim la r b ir-b irla ri b ila n t o ‘g ‘ri 
b irla sh tirils a , u la r b ir-b irig a z id k e lm a y d ig in a e m a s, balki b ir- 
b irla rin i toM diradi h a m . D in va ilm aslid a b ir m a q sa d g a olib 
b o r u v c h i ikki yoM dir. M a z k u r m a q s a d ta r z id a n e o to m is tla r
X u d o n i b ilis h n i, u n i ta n is h n i n a z a rd a tu tis h a d i. E ’tiq o d n in g
m a n b a y i, n e o to m is tla r fik ric h a , X u d o n in g a m rid ir. In s o n aq liy
b ilishin in g m anb ayi esa, u n in g tafak k u rid ir. A gar b a rc h a dun y o v iy
n a rs a la rn in g , ju m la d a n in s o n n in g ,,y a ra tu v c h is i“ X u d o boMsa, 
d e m a k , u n in g ta fa k k u ri h a m O llo h to m o n id a n h a d y a e tilg a n . 
S h u n in g u c h u n in s o n a q l- z a k o v a tin in g y a g o n a m a q s a d i — 
X u d o n in g m a rh a m a tin i ang lash , uni bilishdir. Falsafa h a m b u n d a n
m u sta s n o em as. F alsafa va d in n in g o ‘z a ro m u n o sa b a ti x u su sid a 
n e o t o m i s t l a r
,f a l s a f a
— 
ilo h iy o tn in g x i z m a t k o r i d i r “,
d e b
100

---

t a ’k id la sh a d i. B u n d a n k o i i n i b tu rib d ik i, n e o to m is tla r f tisafani 
din bilan b o g ia s h g a u rin ad ilar, u n i ilo h iyo tga xizm at q ild irm o q c h i 
b o 'la d ila r.
N e o to m is tla r m o d d iy reallik b ila n b ir q a to rd a , ru h iy reallik n i 
h a m ta n olish lozim ligini talab qilishadi. N e o to m is tla r fan va din n i 
bir-biriga m oslashtirar ekanlar, xristianlikning faqat katolik m azhabi 
p rin sip larin ig in a asos qilib olishadi. N e o to m is tla r ilm iy bilishning 
chegarasi b o r, deb aytishadi. U la rn in g fik rich a, ilm iy b ilish n in g
m az k u r cheg arasi tab iatd ag i n arsa va h o d isa la r o lam id ir. Ilm iy
b ilish u c h u n d in iy a q id a la r tab ia ti q o r o n g ‘idir. C h u n k i, d in iy
a q id a la r inso n aqliy b ilim id a n y u q o rid ir. S h u n in g u c h u n aqliy 
bilish d in iy e ’tiq o d g a n isb atan quyi b o sq ic h d ir.
XX