Задачи по физике
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
l
hajmli bir idishda nisbiy namligi 40% bo’lgan havo, 30 l hajmli boshqa bir idishda esa o’sha haroratda, lekin nisbiy namlik 60% bo’lgan havo bor. Idishlar kranli yupqa trubka yordamida ulangan. Kran ochilgandan so’ng nisbiy hamlik (foizlarda) qanday bo’ladi? Javob: 55 1031. Hajmi 50 m 3 bo’lgan xonada 20 0 C haroratda namlikni 20% ga oshirish uchun (φ 2 - φ 1 =0.2) 180 g suvni bug’lantirish kerak bo’ldi. To’yingan suv bug’larining 20 0 C haroratdagi zichligini (g/m 3 da) toping. Javob: 18 1032. 49,8 m 3 hajmli xona ichida 27 0 C haroratda nisbiy namlikni 25% dan 50% gacha ko’tarish uchun qo’shimcha ravishda qanday massali suvni (g da) bug’lantirish kerak? To’yingan suv bug’larining bosimi 27 0 C haroratda 3,6 kPa ga teng, suvning molyar massasi 18 g/mol, universal gaz doimiysi 8300 J/(kmol . K).. Javob: 324 1033. Hajmi 33,2 m 3 bo’lgan yopiq issiqxonada kunduzi 27 0 C haroratda nisbiy namlik 75% ga teng bo’lgan. Tunda harorat 15 0 C gacha pasayganda issiqxonada qanday massali shudring (g da) tushadi? To’yingan suv bug’larining bosimi 27 0 C haroratda 3,6 kPa ga, 15 0 C haroratda 1,7 kPa ga teng. Suvning molyar massasi 18 g/mol, universal gaz doimiysi 8300 J/(kmol . K).. Javob: 223 1034. Hajmi 33,2 m 3 bo’lgan yopiq issiqxonada tunda 15 0 C haroratda nisbiy namlik 92% ga teng bo’lgan. Kunduzi harorat 27 0 C gacha ko’tarilganda nisbiy namlik 75% dan kamaymasligi uchun issiqxonada qo’shimcha ravishda qanday massali suvni (g da) bug’lantirish kerak? To’yingan suv bug’larining bosimi 15 0 C haroratda 1,7 kPa ga, 27 0 C haroratda 3,6 kPa ga teng. Suvning molyar massasi 18 g/mol, universal gaz doimiysi 8300 J/(kmol . K).. Javob: 257 87 1035. Idishda 100 0 C haroratda nisbiy namligi 40% bo’lgan nam havo 1 atm bosim ostida turibdi. Idishning hajmi izotermik ravishda 5 marta kamaytirildi. Oxirgi bosim (atm da) qanchaga teng bo’ladi? Kondensatsiyalanadigan suvning hajmi inobatga olinmasin. Javob: 4 1036. Idishda 100 0 C harorat va 1 atm bosim ostida nam havo turibdi. Hajm izotermik ravishda 4 marta kamaytirilganidan so’ng bosim 3,8 marta ortdi. Boshlang’ich holatda nisbiy namlik (foizlarda) qanchaga teng bo’lgan? Kondensatsiyalanadigan suvning hajmi inobatga olinmasin. Javob: 30 1037. Idishda 100 0 C haroratda nisbiy namligi 90% bo’lgan nam havo 1 atm bosim ostida turibdi. Idishning hajmi izotermik ravishda 2 marta kamaytirildi. Xuddi shunday yakuniy bosimga ega bo’lish uchun buning o’rniga absolyut haroratni necha foizga oshirish kerak? Kondensatsiyalanadigan suvning hajmi inobatga olinmasin. Javob: 20 1038. 10 l hajmli idishda 1 atm bosim ostida, nisbiy namligi 40% bo’lgan nam havo turibdi. Agar idishga qo’shimcha ravishda 4 g suv kiritilsa, bosim necha foizga ortadi? Idishda 100 0 C harorat saqlab turiladi. Suvning molyar massasi 18 g/mol. Universal gaz doimiysi 8,31 J/(mol . K). Javob: 60 1039. 10 l hajmli idishda 1 atm bosim ostida, nisbiy namligi 60% bo’lgan nam havo turibdi. Agar idishga qo’shimcha ravishda 10 g suv kiritilsa va uning hajmi ikki marta oshirilsa, bosim necha foizga ortadi? Idishda 100 0 C harorat saqlab turiladi. Universal gaz doimiysi 8,31 J/(mol . K). Javob: 20 1040. Elektr plitkada qaynayotgan suvi bo’lgan choynak turibdi. Teshigining yuzasi 3,73 cm 2 bo’lgan choynakning jo’mragidan 0,83 m/s tezlik bilan bug’ chiqyapti. Suvning bug’ga aylanishining solishtirma issiqligi 100 0 C da 2,2 MJ/kg ga teng. Hosil bo’layotgan hamma bug’ choynakning jo’mragi orqali chiqadi deb hisoblab, plitkaning foydali quvvatini toping. Atmosferik bosim 100 kPa, suvning molyar massasi 18 g/mol, universal gaz doimiysi 8300 J/(kmol . K). Javob: 396 Sirt taranglik 1041. Glitserin yuza qatlamining 5 mm uzunlikdagi chegarasiga 0,1 mN sirt taranglik kuchi ta’sir qiladi. Glitserinning sirt taranglik koeffitsiyentini (mN/m da) toping. Javob: 20 1042. Simobning erkin yuzasini 5 cm 2 ga kattalashtirish uchun qanday ish (mkJ da) bajarish kerak? Simobning sirt taranglik koeffitsiyenti 0,56 N/m. Javob: 280 1043. Agar kapillyar nay ichida spirt 4,6 cm balandlikka ko’tarilgan bo’lsa, uning ichki diametrini (mkm da) aniqlang. Spirt nay devorlarini to’liq ho’llaydi. Spirtning sirt taranglik koeffitsiyenti 23 mN/m, zichligi 800 kg/m 3 . g=10m/s 2 . Javob: 250 1044. Bir xil kapillyar naylarda suv 144 mm ga, spirt esa 55 mm ga ko’tarildi. Ho’llash to’liq bo’lgan deb hisoblab, shu berilganlar bo’yicha spirtning zichligini toping. Suvning sirt taranglik koeffitsiyenti 72 mN/m, spirtniki 22 mN/m. Javob: 800 1045. Suv kapillyar nay ichida 27,2 mm ga ko’tarildi. Xuddi shu nayda simob necha millimetrga tushadi? Suvning sirt taranglik koeffitsiyenti 0,07 N/m, simobniki 0,56 N/m. Simobning zichligi 13600 kg/m 3 . Suv nayni to’liq ho’llaydi, simob esa to’liq ho’llamaydi. Javob: 16 1046. Suv Yerda kapillyar nay ichida 12 mm ga ko’tarildi. Suv xuddi shunday kapillyar nay ichida erkin tushish tezlanishi 6 marta kichik bo’lgan Oyda qanday balandlikka (mm da) ko’tariladi? Javob: 72 88 1047. Qandaydir sayyorada suv kapillyar nay bo’ylab 8 mm ga, Yerda esa xuddi o’sha nay bo’ylab 12 mm ga ko’tariladi. Bu sayyoradagi erkin tushish tezlanishi qanchaga teng? g=10m/s 2 . Javob: 15 1048. Suv kapillyar nayda 18 mm ga ko’tarildi. Agar idish 2 m/s 2 tezlanish bilan ko’tarilsa, bu naydagi suvning kapillyar ustunining balandligi (mm da) qanchaga teng bo’ladi? g=10m/s 2 . Javob: 15 1049. Tutash idishlar 0,6 mm va 0,1 mm diametrli kapillyar naylardan iborat. Bu naylardagi suv sathlarining farqini (cm da) toping. Suvning sirt taranglik koeffitsiyenti 72 mN/m. g=10m/s 2 . Javob: 24 1050. Simobli idishga tushirilgan kapillyar nay ichidagi sath idishdagiga qaraganda 15 mm ga pastroq. Idishga simobning ustidan suv quyiladi, buning natijasida simoblarning sathlari tenglashadi. Suv qatlamining balandligini (mm da) toping. Simobning zichligi suvning zichligidan 13,6 marta katta. Javob: 204 9. ELEKTROSTATIKA Kulon qonuni. Superpozitsiya prinsipi 1051. Ikkita nuqtaviy zaryad 8 mN kuch bilan o’zaro ta’sirlashadi. Agar zaryadlar orasidagi masofani o’zgartirmay, har bir zaryadning miqdori 2 marta orttirilsa, ular orasidagi o’zaro ta’sir kuchi (mN da) qanday bo’ladi? Javob: 32 1052. Zaryadlardan bir 4 marta orttirilganda o’zaro ta’sir kuchi avvalgidek qolishi uchun nuqtaviy zaryadlar orasidagi masofani necha marta oshirish kerak? Javob: 2 1053. Ikki nuqtaviy zaryad vakuumda bir-biridan 0,03 m masofada joylashgan. Agar ularni suyuq dielektrik ichiga joylashtirib, oralaridagi masofa 3 cm ga oshirilsa, zaryadlarning o’zaro ta’sir kuchi 8 marta kamayadi. Dielektrikning dielektrik singdiruvchanligini toping. Javob: 2 1054. 1 mkC nuqtaviy zaryad 10 cm uzoqda joylashgan ikkinchi zaryad bilan kerosin ichida ( ) 1,8 N kuch bilan o’zaro ta’sirlashadi. Ikkinchi zaryadning miqdori (mkC da) qanday? Kulon qonunidagi koeffitsiyent – k=9 . 10 9 m/F. Javob: 4 1055. Ikkita nuqtaviy zaryad dielektrik ichida 5 cm masofada qanday kuch bilan ta’sirlashsa, vakuumda 10 cm masofada shunday kuch bilan o’zaro ta’sirlashadi. Dielektrikning dielektrik singdiruvchanligini aniqlang. Javob: 4 1056. Ikkita nuqtaviy zaryad vakuumda 5 cm masofada 120 mkN kuch bilan, suyuq dielektrikda esa 10 cm masofada 15 mkN kuch bilan o’zaro ta’sirlashadi. Dielektrikning dielektrik singdiruvchanligini toping. Javob: 2 1057. Ikkita bir xildagi kichkina metall sharcha bir-biridan 1 m masofada joylashgan. Bir sharchaning zaryadi boshqasining zaryadidan 4 marta katta. Sharchalar bir-biriga tekkizilib, qandaydir masofaga ajratib qo’yildi. Agar sharchalarning o’zaro ta’sir kuchi avvalgiday qolgan bo’lsa, shu masofani (cm da) toping. Javob: 125 1058. O’lcham bo’yicha bir xil bo’lgan ikki metall sharcha 7 mkC va –3 mkC zaryadga ega. Sharchalar bir-biriga tekkizilib, qandaydir masofaga ajratib qo’yilganda ularning ta’sirlashish kuchi 40 N ga teng bo’lib qoldi. Shu masofani (cm da) aniqlang. Kulon qonunidagi koeffitsiyent – k=9 . 10 9 m/F. Javob: 3 1059. Ikkita bir xil, 50 nC va 10 nC zaryadlarga ega bo’lgan, o’tkazuvchan sharchalar bir- biridan qandaydir masofada joylashgan. Ular bir-biriga tekkiziladi va avvalgi masofaga ajratib qo’yiladi. Natijada o’zaro ta’sir kuchi necha foizga ortadi? Javob: 80 89 1060. 90 g massali sharcha zaryad o’tkazmaydigan ipga osilgan va 10 nC zaryadga ega. Sharchaning ostida undan 10 cm masofada boshqa ishorali nuqtaviy zaryad joylashtirilgach, ipning tarangligi ikki marta ortdi. Shu zaryadning miqdorini (nC da) toping. k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 100 1061. Ikkita bir xil sharcha bir nuqtada mahkamlangan bir xil uzunlikdagi o’tkazmas iplarga osilgan. Sharchalar bir nomli zaryadlar bilan zaryadlangan va bir-birini itarib, qandaydir burchakka ajralishdi. Agar sharchalar zichligi 800 kg/m 3 va dielektrik singdiruvchanligi 9 bo’lgan suyuqlikka tushirilganda, iplar orasidagi burchak o’zgarmasa, sharchalar materialining zichligini toping. Javob: 900 1062. O’lchami va massasi bir xil bo’lgan, bir xil zaryadlangan bir nechta sharcha bitta nuqtada mahkamlangan, uzunliklari teng bo’lgan iplarga osilgan. Sharchalar suyuq dielektrikka tushirilganda, iplarning vertikaldan og’ishi havoda ham, dielektrikda ham bir xil bo’lishi qayd etildi. Agar dielektrikning zichligi sharchalar materialining zichligidan 1,25 marta kichik bo’lsa, dielektrikning dielektrik singdiruvchanligini toping. Javob: 5 1063. Har birining massasi 80 g dan bo’lgan ikkita bir xildagi kichkina sharcha 30 cm uzunlikdagi iplar orqali bir nuqtaga osib qo’yilgan. Iplar o’zaro to’g’ri burchak hosil qilishi uchun har bir sharchaga qanday zaryad (mkC da) berish kerak? k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 4 1064. Har birining massasi 6 g dan bo’lgan ikkita bir xildagi kichkina sharcha 13 cm uzunlikdagi iplar orqali bir nuqtaga osib qo’yilgan. Sharchalar bir-biridan 24 cm masofaga uzoqlashishi uchun ularning har biriga qanday zaryad (nC da) berish kerak? k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 960 1065. 5 nC nuqtaviy zaryad atrofida manfiy zaryadlangan kichik sharcha 5 rad/s burchak tezlik bilan 3 cm radiusli aylana bo’ylab aylanmoqda. Sharcha zaryadining massasiga nisbatini (mkC/kg da) toping. k=9 . 10 9 m/F. Og’irlik kuchini hisobga olmang. Javob: 15 1066. O’tkazmas ipga osilgan zaryadlangan kichik sharcha gorizontal tekislikda 3 rad/s burchak tezlik bilan aylanmoqda. Bunda u chizadigan aylana markazida sharcha zaryadiga teng bo’lgan zaryad joylashgan. Agar aylanayotgan sharcha qarama-qarshi ishorali zaryad bilan (lekin xuddi shunday absolyut miqdordagi) zaryadlansa, unda xuddi oldingi aylanish radiusida burchak tezlik 4 rad/s bo’ladi. Sharcha osilgan nuqtadan uning aylanish tekisligigacha bo’lgan masofani (cm da) toping. g=10m/s 2 . Javob: 80 1067. Ikkita bir xil musbat zaryad bir-biridan qandaydir masofada turibdi. Agar zaryadlarni tutashtiruvchi to’g’ri chiziq o’rtasida xuddi shunday ishorali, lekin zaryad miqdori bo’yicha ikki baravar katta bo’lgan uchinchi zaryad joylashtirilsa, zaryadlarning biriga ta’sir etadigan kuch necha marta ortadi? Javob: 9 1068. Ikkita bir xil musbat zaryad bir-biridan qandaydir masofada joylashgan. Agar zaryadlarni tutashtiruvchi to’g’ri chiziq o’rtasida xuddi shunday miqdordagi, lekin ishorasi bo’yicha qarama-qarshi bo’lgan uchinchi nuqtaviy zaryad joylashtirilsa, zaryadlardan biriga ta’sir etuvchi kuch miqdori necha marta ortadi? Javob: 3 1069. q, q va 2q nuqtaviy zaryadlar bir to’g’ri chiziqda ketma-ket, bir biridan bir xil masofada joylashgan. O’rtadagi zaryadga 8 N kuch ta’sir qiladi. 2q zaryadga qanday kuch ta’sir etadi? Javob: 20 1070. Ikkita bir xil zaryad o’rtasiga uchinchi zaryadni joylashtirilganda, zaryadlar sistemasi muvozanatga keldi. Bu zaryadning miqdori chetki har bir zaryad miqdoridan necha marta kichik? Javob: 4 90 1071. Har biri manfiy 100 nC zaryad va 0,3 g massaga ega bo’lgan ikkita nuqtaviy zaryad 100 nC musbat zaryad atrofida 10 cm radiusli aylana bo’ylab harakatlanadi. Bunda manfiy zaryadlar bir diametrning oxirida joylashib qolmoqda. Zaryadlar aylanishining burchak tezligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Og’irlik kuchini hisobga olmang. Javob: 15 1072. Har biri 8 nC dan bo’lgan ikkita nuqtaviy zaryad 3 cm masofada joylashgan. Ularning har biridan 3 cm masofada joylashgan 1 nC nuqtaviy zaryadga ular qanday kuch (mkN da) bilan ta’sir etadi? k=9 . 10 9 m/F, √3=1.7. Javob: 136 1073. Har biri 10 nC dan bo’lgan to’rtta bir xil nuqtaviy zaryadlar 3 mm tomonli kvadratning uchlarida joylashgan. Uchta zaryad tomonidan to’rtinchi zaryadga ta’sir qiladigan kuchni (mN da) toping. k=9 . 10 9 m/F, √2=1.4. Javob: 190 1074. Bir xildagi 1 mkC zaryadlar kvadratning ikki qarama-qarshi uchida joylashgan. Agar kvadratning boshqa ikki uchida 1 mkC va –1 mkC zaryadlar joylashtirilsa, oldingi ikki zaryadning biriga ta’sir etuvchi kuch necha marta ortadi? Javob: 3 Maydon kuchlanganligi a) Kuch va kuchlanganlik orasidagi bog’liqlik 1075. Zaryadlangan zarracha vakuumning qandaydir nuqtasida 60 V/m kuchlanganlik hosil qiladi. Agar butun sistema dielektrik singdiruvchanligi 2 bo’lgan kerosin ichiga joylashtirilsa, shu nuqtaga o’rnatilgan 5 nC zaryadga qanday kuch (nN da) ta’sir qiladi? Javob: 150 1076. Kuchlanganlik vektori vertikal yuqoriga yo’nalgan bir jinsli elektr maydonda massasi 0,03 mkg bo’lgan 3 pC zaryadli chang zarrachasi muvozanat holatida turibdi. Maydon kuchlanganligini aniqlang. g=10m/s 2 . Javob: 100 1077. Miqdori 20 kV/m bo’lgan kuchlanganlik vektori vertikal pastga yo’nalgan bir jinsli elektr maydonda 0,1 kg massali va 0,2 mC zaryadli sharcha ipak ipga osilgan. Ipning taranglik kuchini toping. g=10m/s 2 . Javob: 5 1078. Agar ipga osilgan 0,1 kg massadagi 10 mkC zaryadli sharcha 200 kV/m kuchlanganlikka ega bo’lgan bir jinsli elektr maydonda joylashtirilsa, ipning taranglik kuchi necha marta ortadi? Kuchlanganlik vektori vertikal pastga yo’nalgan. g=10m/s 2 . Javob: 3 1079. Massasi 4,5 g bo’lgan 0,1 mkC zaryadli sharcha 800 kg/m 3 zichlikdagi moy ichiga joylashtirilgan. Sharcha materialining zichligi 1500 kg/m 3 . Sharcha joylashtiriladigan elektr maydonning kuchlanganligi qanday (kV/m da) bo’lganda, u muvozanatda bo’lishini aniqlang. g=10m/s 2 . Javob: 210 1080. Ipak ipga osilgan kichik sharcha 49 nC zaryadga ega. 100 kV/m kuchlanganlikli gorizontal elektr maydonda ip tangensi 0,125 bo’lgan burchakka og’di. Sharchaning massasini (g da) toping. g=10m/s 2 . Javob: 4 1081. Kuchlanganligi 1000 V/m bo’lgan bir jinsli elektr maydon ta’siri ostida massasi 0,1 g bo’lgan 4 mkC zaryadli zarracha erishadigan tezlanishning miqdorini toping. Og’irlik kuchini hisobga olmang. Javob: 40 1082. Kuchlanganligi 20 kV/m bo’lgan bir jinsli elektr maydonida massasi 0,01 kg bo’lgan 1 mkC zaryadli sharcha qanday tezlanish bilan tushishini aniqlang. Kuchlanganlik vektori vertikal yuqoriga yo’nalgan. Ishqalanishni hisobga olmang. Javob: 8 91 1083. Jismga 70 nC zaryad berilganda u yer sirti yaqinida tushishning 10 sekundi ichida zaryadsiz bo’lgan paytidagidan 5 cm ga ko’proq yo’lni bosib o’tdi. Agar elektr maydon kuchlanganligi 100 V/m bo’lsa, jismning massasi (g da) qanchaga teng? Javob: 7 1084. 1 mg massali chang zarrachasi havoda 0,2 m/s o’zgarmas tezlik bilan tushadi. Agar zarracha kuchlanganligi 10 kV/m bo’lgan elektr maydonda joylashtirilib, unga 1,2 nC zaryad berilsa, u qanday barqaror tezlik (cm/s da) bilan ko’tariladi? Havoning qarshilik kuchi tezlikka to’g’ri proporsional. g=10m/s 2 . Javob: 4 1085. 5 mg massali zaryadlanmagan chang zarrachasi havoda 15 cm/s o’zgarmas tezlik bilan tushadi. Agar zarracha kuchlanganligi 3 kV/m bo’lgan gorizontal elektr maydonda joylashtirilib, unga 40 nC zaryad berilsa, u qanday barqaror tezlik (cm/s da) bilan harakatlanadi? Havoning qarshilik kuch tezlikka to’g’ri proporsional. g=10m/s 2 . Javob: 39 1086. 100 km/s tezlik bilan harakatlanayotgan proton kuchlanganligi 50 V/m bo’lgan elektr maydonga maydon kuch chiziqlari yo’nalishiga qarama-qarshi yo’nalishda uchib kiradi. Necha mikrosekunddan so’ng protonning tezligi nolga teng bo’ladi? Proton zaryadining massasiga nisbati 10 8 C/kg. Javob: 20 1087. Bir jinsli elektr maydonning kuchlanganlik chiziqlari bo’ylab elektron sekinlanuvchan harakatlanmoqda. Qandaydir momentda elektron 1,8 Mm/s tezlikka ega. Agar 0,1 mks dan keyin elektronning tezligi ikki baravar kamaygan bo’lsa, maydon kuchlanganligi qanday? Elektronning solishtirma zaryadi 1.8 . 10 11 C/kg ga teng deb qabul qiling. Javob: 50 1088. 0,01 mg massali, 10 nC zaryadli kichik sharcha gorizontal yo’nalgan bir jinsli elektr maydonda joylashgan. Sharcha harakatlana boshlaydi va 4 s dan so’ng 50 m/s tezlikka erishadi. Elektr maydon kuchlanganligini (mV/m da) toping. g=10m/s 2 . Javob: 7500 1089. 1 nC zaryadli, 1 g massali zaryadlangan zarracha kuchlanganligi 20 V/m bo’lgan bir jinsli elektr maydonga maydon kuchlanganligi chiziqlariga perpendikulyar ravishda uchib kiradi. Zarracha maydonga kirganidan keyin 2 s o’tgach, uning boshlang’ich yo’nalishidan og’ishini (mkm da) toping. Og’irlik kuchini hisobga olmang. Javob: 40 1090. Elektron 60 kV/m kuchlanganlikdagi bir jinsli elektr maydonga 8 Mm/s tezlik bilan maydon kuchlanganlik chiziqlariga perpendikulyar ravishda uchib kirdi. 5/9 ns vaqt momentida uning tezlik miqdorini (Mm/s da) hisoblang. Elektronning solishtirma zaryadi 1.8 . 10 11 C/kg. Javob: 10 1091. Proton va alfa-zarracha bir xil tezlik bilan harakatlanib, yassi kondensator ichiga uning plastinalariga parallel holda uchib kiradi. Kondensator ichidan uchib chiqishda protonning og’ishi alfa-zarrachaning og’ishidan necha marta katta bo’ladi? Javob: 2 1092. 30 cm uzunlikdagi kondensator qoplamalari orasidan uchib o’tayotgan elektron kondensator qoplamalariga parallel bo’lgan dastlabki yo’nalishidan 1,8 mm ga og’adi. Agar kondensator qoplamalari orasidagi elektr maydon kuchlanganligi 200 V/m bo’lsa, elektronning boshlang’ich tezligini (Mm/s da) aniqlang. Elektron zaryadining massasiga nisbati 1.8 . 10 11 C/kg. Javob: 30 1093. 70 mkC zaryad bir jinsli elektr maydonning kuchlanganlik chiziqlari bo’ylab qanday masofaga (cm da) ko’chirilganda, maydon tomonidan 1,4 mJ ish bajariladi? Elektr maydon kuchlanganligi 200 V/m. Javob: 10 1094. Kuchlanganligi 10 kV/m bo’lgan bir jinsli elektr maydonda 70 mkC zaryadni maydon kuch chiziqlariga 60 0 burchak ostida 0,5 m masofaga ko’chirish uchun, qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Javobda ishning modulini ko’rsating. Javob: 175 92 b) Kuchlanganlikni hisoblash. Superpozitsiya prinsipi 1095. Nuqtaviy zaryad vakuumning qandaydir nuqtasida 600 V/m kuchlanganlikdagi maydonni yuzaga keltiradi. Agar zaryad 5 marta ortib, uning atrofidagi bo’shliq dielektrik singdiruvchanligi 2 bo’lgan kerosin bilan to’ldirilsa, shu nuqtada maydon kuchlanganligi qanday bo’ladi? Javob: 1500 1096. Zaryad tomonidan hosil qilinayotgan maydon kuchlanganligi 10 cm masofada 800 V/m ga teng. Zaryaddan 20 cm masofada bo’lgan nuqtaning maydon kuchlanganligini toping. Javob: 200 1097. 4 nC miqdordagi, turli ishorali ikkita bir xil nuqtaviy zaryad bir-biridan 60 sm masofada joylashgan. Zaryadlarni tutashtiruvchi kesmaning o’rtasida joylashgan nuqtaning maydon kuchlanganligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 800 1098. Ikki musbat nuqtaviy zaryad orasidagi masofa 8 cm. Zaryadlarni birlashtiruvchi to’g’ri chiziqda, birinchi zaryaddan 6 cm masofada maydon kuchlanganligi nolga teng. Birinchi zaryad miqdorining ikkinchi zaryad miqdoriga nisbatini toping. Javob: 9 1099. Agar 2 nC va –4 nC nuqtaviy zaryadlarni birlashtiruvchi kesmaning o’rtasida yotuvchi nuqtada faqat birinchi zaryad hosil qiladigan maydon kuchlanganligi 2 V/m ga teng bo’lsa, shu nuqtada ikkala zaryad hosil qiladigan maydon kuchlanganligining miqdorini toping. Javob: 6 1100. Musbatining miqdori manfiysining miqdoridan 2,25 marta katta bo’lgan ikkita turli nomdagi nuqtaviy zaryadlar bor. Zaryadlar orasidagi masofa manfiy zaryaddan maydon kuchlanganligi nolga teng bo’lgan nuqtagacha bo’lgan masofadan necha marta kichik? Javob: 2 1101. 64 nC va –48 nC nuqtaviy zaryadlar orasidagi masofa 10 cm ga teng. Birinchi zaryaddan 8 cm va ikkinchisidan 6 cm uzoqlikda bo’lgan nuqtadagi maydon kuchlanganligini (kV/m da) aniqlang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 150 1102. Miqdori bir xil 36 nC, ishorasi esa turli xil bo’lgan nuqtaviy zaryadlar tomoni 2 m bo’lgan teng tomonli uchburchakning ikki uchida joylashgan. Uchburchakning uchinchi uchidagi elektr maydon kuchlanganligini aniqlang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 81 1103. Miqdori bir xil 5 nC, ishorasi esa turli xil bo’lgan nuqtaviy zaryadlar bir-biridan 2,4 m masofada joylashgan. Har bir zaryaddan 3 m uzoqlikda bo’lgan nuqtadagi elektr maydon kuchlanganligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 4 1104. 50 nC va –32 nC nuqtaviy zaryadlar bir-biridan 9 cm masofada joylashgan. Birinchi zaryaddan 5 cm va ikkinchisidan 6 cm masofada joylashgan nuqtadagi maydon kuchlanganligini (kV/m da) toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 220 1105. 24 pC va 135 pC nuqtaviy zaryadlar bir-biridan 11 cm masofada joylashgan. Birinchi zaryaddan 4 cm va ikkinchisidan 9 cm masofada yotgan nuqtadagi maydon kuchlanganligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 165 1106. 10 cm tomonli kvadratning uchlarida har biri 10 pC dan bo’lgan uchta musbat zaryad va –20 pC bitta manfiy zaryad joylashgan. Kvadrat markazidagi maydon kuchlanganligini aniqlang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 54 1107. Tomoni 1 m bo’lgan rombning o’tkir burchaklari uchlarida har biri 1 nC dan bo’lgan musbat zaryadlar, o’tmas burchaklaridan birining uchida esa 5 nC musbat zaryad joylashgan. Agar rombning kichik diagonali uning tomoniga teng bo’lsa, rombning to’rtinchi uchidagi elektr maydon kuchlanganligini aniqlang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 54 93 1108. Tomoni 20 cm bo’lgan muntazam uchburchakning ikki uchida har biri 14 pC dan bo’lgan nuqtaviy zaryadlar, uchinchi uchida esa –2 pC nuqtaviy zaryad joylashgan. Turli ishorali zaryadlarni birlashtiruvchi tomonning o’rtasidagi maydon kuchlanganligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 15 1109. Tomoni 30 cm bo’lgan muntazam uchburchakning ikki uchida bir xil 25 pC miqdorli turli ishorali zaryadlar, uchinchi uchida esa 55 pC zaryad joylashgan. Uchburchak markazidagi maydon kuchlanganligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 21 1110. Tomoni 10 cm bo’lgan muntazam oltiburchakning uchlarida +5 pC va –5 pC zaryadlar navbatma-navbat joylashgan. Oltiburchak markazida barcha zaryadlar hosil qiladigan maydon kuchlanganligini aniqlang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 0 1111. Tomoni 10 cm bo’lgan muntazam oltiburchakning uchta qo’shni uchlarida +5 nC dan bo’lgan zaryadlar, uchta boshqa uchlarida esa –5 nC dan bo’lgan zaryadlar joylashgan. Shaklning markazida barcha zaryadlar hosil qiladigan maydon kuchlanganligini (kV/m da) aniqlang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 18 Potensiallar farqi a) Bir jinsli maydondagi potensiallar farqi 1112. Bir-biridan 0,03 m masofada joylashgan va bir jinsli elektr maydonning bitta kuch chizig’ida yotgan nuqtalar orasidagi potensiallar farqi 12 V ga teng. Xuddi o’sha kuch chizig’ida bir-biridan 15 cm masofada yotgan nuqtalar orasidagi potensiallar farqini toping. Javob: 60 1113. Yassi kondensatordagi elektr maydon kuchlanganligi 30 kV/m. Qoplamalar orasidagi potensiallar farqi 300 V. Kondensator qoplamalari orasidagi masofa (mm da) qanday? Javob: 10 1114. Vakuumda bir-biridan 0,1 m masofada joylashgan ikkita parallel metall plastina 1 kV potensiallar farqigacha zaryadlangan. Plastinalar orasiga joylashtirilgan 100 mkC zaryadga qanday kuch ta’sir qiladi? Plastinalar orasidagi maydonni bir jinsli deb hisoblang. Javob: 1 1115. Yassi kondensatorning gorizontal plastinalari orasida 4.8 . 10 -12 kg massali chang zarrachasi muvozanatda turibdi. Agar kondensatorda kuchlanish 3000 V, plastinalar orasidagi masofa esa 2 cm bo’lsa, chang zarrachasining zaryadi elektron zaryadidan necha marta katta? Elektronning zaryadi 1.6 . 10 -19 C, g=10m/s 2 . Javob: 2000 1116. Yassi kondensatorning gorizontal plastinalari orasida plastmass prujinaga zaryadlangan sharcha osilgan. Kondensator 500 V EYK li kuchlanish manbaiga ulanganida, prujina yana 1 cm ga cho’ziladi. Agar prujinaning bikirligi 10 N/m, kondensator plastinalari orasidagi masofa 20 cm bo’lsa, sharchaning zaryadini (mkC da) toping. Javob: 40 1117. Manfiy zaryadlangan 10 -9 g massali chang zarrachasi plastinalari gorizontal joylashgan yassi kondensatorning ichida muvozanatda turibdi. Kondensatorga 500 V potensiallar farqi qo’yilgan. Zarrachadan 500 ta elektron chiqib ketgandan so’ng ham u muvozanatda qolishi uchun plastinalar orasidagi potensiallar farqini necha voltga o’zgartirish kerak? Plastinalar orasidagi masoga 5 mm. Elektronning zaryadi 1.6 . 10 -19 C, g=10m/s 2 . Javob: 2000 1118. Yassi kondensatorning gorizontal joylashgan plastinalari orasida, pastki plastinadan 10 cm masofada zaryadlangan sharcha muallaq turibdi. Plastinalar orasidagi potensiallar farqi 400 V. Agar potensiallar farqi oniy tarzda 200 V gacha kamaytirilsa, qancha vaqt so’ng (ms da) sharcha pastki plastinaning ustiga tushadi? g=10m/s 2 . Javob: 200 1119. Zaryadlangan zarracha bir jinsli elektr maydonning kuchlanganlik chiziqlariga qarshi harakatlanadi. Zarrachaning boshlang’ich tezligi 1 Mm/s, uning solishtirma zaryadi 10 11 C/kg. 94 Agar maydon kuchlanganligi 100 V/m ga teng bo’lsa, zarracha qanday masofa (cm da) o’tgach to’xtaydi? Javob: 5 1120. Elektron yassi kondensator maydoniga qoplamadagi teshik orqali kuchlanganlik chiziqlari yo’nalishida uchib kiradi va 0,003 m yo’lni bosib o’tgach, o’z tezligini to’liq yo’qotadi. Agar elektronning boshlang’ich tezligi hamda kondensatorning potensiallar farqini 3 marta kamaytirilsa, u qanday masofada (mm da) tezligini to’liq yo’qotadi? Javob: 1 1121. 5 kV potensiallar farqini o’tish natijasida tezlik olgan elektronlar yassi kondensator plastinalari orasiga o’rtadan uchib kiradi (plastinalarga parallel ravishda). Elektronlar kondensatordan uchib chiqmasligi uchun unga qanday eng kichik kuchlanish qo’yish kerak bo’ladi? Kondensatorning uzunligi 5 cm, plastinalar orasidagi masofa 1 cm. Javob: 400 1122. Uzunligi 10 cm va qoplamalari orasidagi masofa 1 cm bo’lgan yassi kondensator ichiga 15 10 8 J energiyali elektron plastinalarga 15 0 burchak ostida uchib kiradi. Plastinalar orasidagi kuchlanishning qanday qiymatida elektron kondensator ichidan chiqishda plastinalarga parallel ravishda harakatlanadi? Elektronning zaryadi 1.6 . 10 -19 C. Javob: 2500 1123. Massasi 5 g bo’lgan 2 mC zaryadli sharcha kuchlanganligi 20 V/m bo’lgan gorizontal elektr maydonda 1 m uzunlikdagi ipga osib qo’yilgan. Sharcha dastlab pastki holatda ushlab turiladi, keyin esa qo’yib yuboriladi. Sharcha dastlabki holatidan 20 cm ga yuqori ko’tarilgan paytda ipning tarangligini (mN da) toping. g=10m/s 2 . Javob: 92 1124. Massasi 10 g bo’lgan 100 mkC zaryadli sharcha 50 cm uzunlikdagi ipga osib qo’yilgan. U kuchlanganligi 100 V/m bo’lgan bir jinsli elektr maydonda turibdi, va bu maydonning kuch chiziqlari gorizontal hamda chapdan o’ngga tomon yo’nalgan. Sharcha chap tomonga shunday tortildiki, bunda u ip osilgan nuqtadan 30 cm pastda bo’lib qoldi, keyin esa qo’yib yuborildi. Sharcha vertikal vaziyatdan o’tayotgandagi ipning taranglik kuchini (mN da) toping. g=10m/s 2 . Javob: 196 b) Potensialni hisoblash. Ish va potensiallar farqi 1125. Tomoni 30 cm bo’lgan teng tomonli uchburchakning ikki uchida har biri 50 nC dan bo’lgan zaryadlar bor. Uchinchi uchdagi potensialni (kV da) toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 3 1126. Tomoni 30 cm bo’lgan kvadratning ikki qarama-qarshi uchlarida har biri 200 nC dan bo’lgan zaryadlar bor. Kvadratning qolgan ikki uchlaridagi potensialni (kV da) toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 12 1127. To’g’ri burchakli uchburchakning uchlarida 1, 2 va 3 nC nuqtaviy zaryadlar bor. Agar gipotenuzaning uzunligi 20 cm bo’lsa, uning (gipotenuzaning) o’rtasida potensial qanchaga teng bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 540 1128. Qirrasi 30 cm bo’lgan muntazam tetraedrning uchta uchida 3, 5 va –2 nC nuqtaviy zaryadlar bor. To’rtinchi uchdagi potensialni toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 180 1129. Tomoni 27 cm bo’lgan muntazam oltiburchakning uchta uchida 1 nC dan, qolgan uchtasida 2 nC dan nuqtaviy zaryadlar bor. Oltiburchakning markazidagi potensialni toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 300 1130. 6 cm radiusli yupqa halqa bo’ylab 4 nC zaryad taqsimlangan. Halqaning o’qida, uning markazidan 8 cm masofada yotgan nuqtada halqa maydonining potensialini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 360 Bu bo’limdagi barcha masalalarda cheksizlikdagi potensialni nolga teng deb qabul qiling. 95 1131. 30 cm radiusli sferaning sirti bo’ylab 4 nC zaryad taqsimlangan. Sfera markazida potensial qanchaga teng? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 120 1132. 10 nC musbat zaryad sirtida tekis taqsimlangan sferaning markazida –5 nC manfiy zaryadli kichik sharcha bor. Sferadan tashqarida, uning markazidan 9 cm masofada bo’lgan nuqtadagi elektr maydon potensialini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 5 1133. Elektrostatik maydonning bir nuqtasidan boshqa bir nuqtasiga 2 nC zaryadni ko’chirishda maydon qanday ish (mkJ da) bajaradi? Nuqtalar orasidagi potensiallar farqi 500 V ga teng. Javob: 1 1134. Maydonning 20 V potensialli nuqtasidan 12 V potensialli boshqa bir nuqtasiga 8 mkC zaryadni ko’chirishda qanday ish bajariladi? Javobda ishning absolyut qiymatini mkJ da ko’rsating. Javob: 64 1135. 130 nC zaryadni cheksizlikdan elektr maydonning qandaydir nuqtasiga ko’chirishda bajarilgan ish 65 mkJ ga teng. Shu nuqtaning potensialini toping. Javob: 500 1136. 10 nC nuqtaviy zaryadni cheksizlikdan tekis zaryadlangan shar yuzasidan 20 cm masofada joylashgan nuqtaga ko’chirishda 0,5 mkJ ish bajarish kerak. Sharning radiusi 4 cm. Shar sirtidagi potensialni toping. Javob: 300 1137. Manfiy zaryadlangan zarrachani musbat zaryadli, qo’zg’almas zarracha tomon ko’chirishda elektr maydonning bajargan ishi 9 J ga teng. Bunda zarracha qo’zg’almas zarrachagacha bo’lgan dastlabki masofaning yarmiga ko’chdi. Shu yo’lning birinchi yarmida elektr maydon tomonidan qanday ish bajarilgan? Javob: 3 1138. 2 g massali zaryadlangan zarrachaning tezligi harakatning boshlang’ich nuqtasida 0,02 m/s ga, oxirgi nuqtasida esa 0,1 m/s ga teng. Agar zarrachaning zaryadi 30 nC ga teng bo’lsa, shu nuqtalar orasida potensiallar farqini toping. Javob: 320 1139. 4 nC zaryad bilan tekis zaryadlangan 6 cm radiusli shar sirti yaqinida zaryadi 2 nC, massasi 30 mg bo’lgan zarracha joylashgan. Zarracha qo’yib yuboriladi. Zarracha shar sirtidan uning radiusiga teng masofaga uzoqlashgan paytda qanday tezlikka (cm/s da) ega bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 20 1140. Zaryadi 2 nC, massasi 10 mg bo’lgan zarracha 10 cm radiusli bir jinsli zaryadlangan og’ir shar tomonga uzoqdan harakatlanib kelmoqda. Agar sharning zaryadi 1 mkC ga teng bo’lsa, zarracha uning sirtigacha uchib borishi uchun shardan katta masofada qanday minimal tezlikka ega bo’lishi kerak? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 6 1141. Har biri 10 nC dan bo’lgan ikkita nuqtaviy zaryad bir-biridan 4 cm masofada mahkamlab qo’yilgan. Zaryadlarning o’rtasiga 2 mg massali va 36 nC zaryadli zarracha joylashtiriladi va qo’yib yuboriladi. Zaryadlardan uzoq masofada zarracha qanday tezlikka erishadi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 18 1142. Teng yonli to’g’ri burchakli uchburchakning uchta uchida har biri 20 nC dan bo’lgan bir xildagi nuqtaviy zaryadlar mahkamlab qo’yilgan. Gipotenuzaning o’rtasiga 3 mg massali va 40 nC zaryadli zarracha joylashtiriladi va qo’yib yuboriladi. Zaryadlardan uzoq masofada zarracha qanday tezlikka erishadi? Uchburchakning gipotenuzasi 5 cm. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 24 1143. Tomoni 12 cm bo’lgan teng tomonli uchburchakning ikki uchida har biri 6 nC dan bo’lgan nuqtaviy zaryadlar mahkamlangan, uchinchi uchida 3 mg massali va –30 nC zaryadli 96 zarracha turibdi. Zarracha qo’yib yuboriladi va u harakatga keladi. Zarracha aniq zaryadlar orasida bo’lib qolgan paytda, uning tezligi qanchaga teng bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 3 1144. 6 cm radiusli mahkamlab qo’yilgan, yupqa halqa bo’ylab 40 nC zaryad taqsimlangan. Halqa markaziga 9 mg massali va 12 nC zaryadli zarracha joylashtiriladi va qo’yib yuboriladi. Halqadan uzoq masofada zarrachaning tezligi qanchaga teng bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 4 1145. 4 cm radiusli yupqa halqa bo’ylab 50 nC zaryad tekis taqsimlangan. Halqaning o’qida, uning markazidan 3 cm masofada 1 mg massali va –18 nC zaryadli zarracha joylashtiriladi va qo’yib yuboriladi. Zarracha halqa markazidan uchib o’tayotgan paytda qanday tezlikka ega bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 9 Zaryadlar sistemasining o’zaro ta’sir energiyasi 1146. Bir-biridan 30 cm masofada bo’lgan 2 mkC va 4 mkC nuqtaviy zaryadlarning o’zaro ta’sir energiyasi (mJ da) qanchaga teng? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 240 1147. Har biri 2 mkC dan bo’lgan to’rtta zaryaddan tashkil topgan sistema to’g’ri chiziq bo’ylab shunday joylashganki, bunda qo’shni zaryadlar orasidagi masofa 30 cm ga teng. Sistemaning o’zaro ta’sir energiyasi (mJ da) qanchaga teng? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 520 1148. 2, 1 va 3 mkC dan iborat bo’lgan uchta zaryad sistemasi to’g’ri chiziq bo’ylab ko’rsatilgan tartibda joylashtirilgan va qo’shni zaryadlar orasidagi masofa 30 cm ga teng bo’lsa, shu sistemaning o’zaro ta’sir energiyasi (mJ da) qanchaga teng? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 240 1149. Tomoni 10 cm bo’lgan teng tomonli uchburchakning uchlarida joylashgan, 2, –1 va 3 mkC zaryaddan iborat bo’lgan sistemaning o’zaro ta’sir energiyasi (mJ da) qanchaga teng? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 90 1150. Qirrasi 50 cm bo’lgan muntazam tetraedrning uchlarida joylashgan, 1, 2, 3 va 4 mkC zaryadlardan iborat bo’lgan sistemaning o’zaro ta’sir energiyasini (mJ da) toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 630 1151. To’rtta bir xil 2 mkC zaryad to’g’ri chiziqda joylashgan. Qo’shni zaryadlar orasidagi masofa 60 cm ga teng. Shu zaryadlarni 60 cm qirrali to’g’ri tetraedrning uchlariga joylashtirish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 100 1152. Har birining massasi 2 mg va zaryadi 10 nC bo’lgan ikkita zarracha bir-biridan 5 cm masofada turibdi, ularning o’rtasida 60 nC zaryad mahkamlab qo’yilgan. Zarrachalar bir vaqtda qo’yib yuboriladi. Zarrachalar juda uzoq masofaga uchib ketgandan so’ng, ularning tezligi qanchaga teng bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 15 1153. Rombning o’tkir burchaklari uchlarida 7 nC zaryadlar mahkamlab qo’yilgan, o’tmas burchaklar uchlarida esa har birining zaryadi 2 nC va massasi 2 mg bo’lgan ikkita zarracha turibdi. Zarrachalar bir vaqtda qo’yib yuboriladi va ular harakatga keladi. Zarrachalar uzoq masofaga uchib ketgandan so’ng, ularning tezligi qanchaga teng bo’ladi? Rombning tomoni 3 cm, uning o’tkir burchagi esa 60 0 . k=9 . 10 9 m/F. Javob: 3 1154. Tomoni 2 cm bo’lgan teng tomonli uchburchakning bir uchida 40 nC nuqtaviy zaryad mahkamlab qo’yilgan, boshqa ikki uchida har birining zaryadi 10 nC va massasi 5 mg bo’lgan ikkita zarracha turibdi. Zarrachalar qo’yib yuboriladi va ular harakatga keladi. Zaryaddan ancha uzoq masofada zarrachalarning tezligi qanchaga teng bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 9 1155. Har birining zaryadi 0,2 mkC va massasi 4 mg bo’lgan to’rtta bir xil zarracha 30 cm tomonli tetraedrning uchlarida tutib turilibdi. Zarrachalar bir vaqtda qo’yib yuboriladi. 97 Zarrachalar juda katta masofaga uchib ketganda ularning tezligi qanchaga teng bo’ladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 30 1156. 400 nC dan zaryadi bo’lgan ikkita bir xil sharcha prujina orqali ulangan va silliq gorizontal stol ustida turibdi. Sharchalar shunday tebranmoqdaki, bunda ular orasidagi masofa L dan 4L gacha o’zgaradi, bu yerda L = 2 cm. Agar prujinaning uzunligi deformatsiyalanmagan holatda 2L ga teng ekanligi ma’lum bo’lsa, uning bikrligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 90 1157. 2 mkC dan zaryadi bo’lgan uchta bir xil sharcha uchta bir xil prujina orqali juftlab ulangan va har biri boshqasidan 5 cm masofada tutib turilibdi. Sharchalar qo’yib yuboriladi va ular harakatga keladi. Agar boshlang’ich holatda prujinalar deformatsiyalanmagan hamda harakat jarayonida sharchalar orasidagi maksimal masofa dastlabkisidan uch marta katta bo’lsa, har bir prujinaning bikirligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 96 1158. Bir xil 10 mkC zaryad bilan zaryadlangan, har biri 5 g massali ikkita kichik jism gorizontal tekislik ustida bir-biridan 10 m masofada joylashgan. Jismlarning tekislikka ishqalanish koeffitsiyenti 0,5 ga teng. Jismlardan biriga qanday minimal boshlang’ich tezlik berilganda, ikkinchi jism joyidan qo’zg’aladi? k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 8 1159. Bir xil 10 mkC zaryad bilan zaryadlangan, har biri 50 g massali ikkita kichik jism gorizontal tekislik ustida bir-biridan 2 m masofada turibdi. Jismlarning tekislikka ishqalanish koeffitsiyenti 0,1. Jismlar bir vaqtda qo’yib yuboriladi. Ular bir-biridan qanday masofada to’xtab qoladi? k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 9 1160. 10 mkC zaryadli, 100 g massali ikkita kichik jism gorizontal tekislikda bir-biridan 1 m masofada tutib turilibdi. Jismlarning tekislikka ishqalanish koeffitsiyenti 0,1. Jismlar bir vaqtda qo’yib yuboriladi. Jismlarning harakat jarayonidagi maksimal tezligini toping. k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 2 1161. Ikkita kichik sharcha uzunligi 20 cm, bikrligi 200 N/m bo’lgan, deformatsiyalanmagan prujina yordamida ulangan. Sharchalarga bir xil ishorali zaryad berilgach, prujinaning uzunligi ikki baravar kattalashdi. Prujinani avvalgi holatiga qaytarish uchun qanday ish bajarish kerak? Javob: 12 1162. Silliq gorizontal stol ustida yotgan 150 g massali ikkita kichik sharcha uzunligi 40 cm, bikrligi 10 N/m bo’lgan, deformatsiyalanmagan prujina yordamida ulangan. Sharchalarga bir xil ishorali zaryad berilgach, prujinaning uzunligi ikki baravar kattalashdi. Sharchalar avvalgi masofaga qadar yaqinlashishi uchun ularning har biriga qanday minimal tezlik berish kerak? Javob: 4 1163. Gravitatsion maydonda –10 mkC nuqtaviy zaryad mahkamlab qo’yilgan, uning ostida 5 m masofada esa massasi 9 g bo’lgan 4 mkC zaryadli zarracha joylashgan. Zarracha mahkamlangan zaryad yonigacha uchib borishi uchun unga qanday minimal vertikal tezlik berish kerak? k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 6 1164. Yerdan 3 m balandlikda –4 mkC zaryad mahkamlab qo’yilgan, undan pastroqda, 2,2 m balandlikda esa massasi 0,9 g bo’lgan 1 mkC zaryadli zarracha joylashgan. Zarracha yer sirtiga yeta olishi uchun unga vertikal pastga qarab yo’nalgan qanday minimal tezlik berish kerak? k=9 . 10 9 m/F, g=10m/s 2 . Javob: 6 1165. Mahkamlab qo’yilgan –100 nC zaryaddan 1 m masofada massasi 0,1 g bo’lgan 2 mkC zaryadli zarracha joylashgan. Zaryadlar kuchlanganligi 100 V/m ga teng bo’lgan va manfiy zaryaddan musbat zaryadga tomon yo’nalgan bir jinsli tashqi maydonda turibdi. Zarrachaga kuch chiziqlari yo’nalishida qanday minimal tezlik berilganda, u cheksizlikka uchib ketadi? k=9 . 10 9 m/F. Og’irlik kuchi hisobga olinmasin. Javob: 4 98 1166. Massalari 2 va 3 g, zaryadlari 6 mkC dan bo’lgan ikki zarracha bir-biriga qarab yaqinlashmoqda. Zarrachalar orasidagi masofa 30 m ga teng bo’lganda, ularning har biri 3 m/s tezlikka ega bo’ladi. Harakat jarayonida zarrachalar orasidagi eng kichik masofani toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 10 1167. Massalari 2 va 3 g, zaryadlari 3 va –12 mkC bo’lgan ikki zarracha bir-biridan uzoqlashmoqda. Zarrachalar orasidagi masofa 10 m ga teng bo’lganda, ularning har biri 3 m/s tezlikka ega bo’ladi. Harakatlanish jarayonida zarrachalar orasidagi eng katta masofani toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 30 1168. Massalari 1 g dan bo’lgan ikkita zarracha 1 va –1 mkC zaryadlarga ega. Boshlang’ich paytda zarrachalar orasidagi masofa 3,2 m, ulardan biri tinch holatda turibdi, boshqasi esa undan 3 m/s tezlik bilan uzoqlashmoqda. Harakatlanish jarayonida zarrachalar orasidagi maksimal masofani toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 16 1169. Ikkita zarracha 4 va 5 g massaga hamda 1 va –1 mkC zaryadga ega. Boshlang’ich paytda zarrachalar orasidagi masofa 10 cm, birinchi zarracha harakatsiz, ikkinchisi esa undan tezlik bilan uzoqlashmoqda. ϑ ning qanday minimal qiymatida shu zarracha birinchi zarracha bilan to’qnashmaydi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 9 1170. Ikki dielektrik shar bir xildagi 3 mkC zaryad bilan tekis zaryadlangan. Birinchi sharning massasi 6 g, ikkinchisining massasi 12 g, har bir sharning radiusi 1 cm. Dastlab sharlar shunday ushlab turiladiki, bunda ular bir-biriga tegib turadi, keyin esa qo’yib yuboriladi. Birinchi sharning oxirgi tezligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 30 1171. Ikki dielektrik shar hajm bo’yicha tekis zaryadlangan: birinchisi 1 mkC zaryad bilan, ikkinchisi 0,6 mkC zaryad bilan. Birinchi sharning massasi 6 g, ikkinchisiniki – 4 g, har bir sharning radiusi 1 cm. Dastlab birinchi shar tinch turibdi, ikkinchisi esa unga tomon ϑ tezlik bilan uzoqdan yaqinlashib kelmoqda. ϑ ning qanday minimal qiymatida sharlar bir-biriga tegadi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 15 1172. Har birining radiusi 1 cm va massasi 12 g bo’lgan ikki dielektrik shar bir xildagi 0,4 mkC zaryad bilan tekis zaryadlangan. Boshlang’ich paytda sharlardan biri tinch turadi, ikkinchisi esa uzoqdan 5 m/s tezlik bilan unga tomon yaqinlashib keladi. Sharlarning bevosita to’qnashuvidan oldin dastlab tinch turgan sharning tezligini toping. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 2 1173. Har birining radiusi 1 cm bo’lgan ikki dielektrik shar bir xildagi 0,4 mkC zaryad bilan tekis zaryadlangan. Boshlang’ich paytda 16 g massali sharlardan biri tinch turadi, 8 g massali ikkinchisi esa uzoqdan 6 m/s tezlik bilan unga tomon yaqinlashib keladi. Sharlar to’qnashuvidan keyinoq dastlab tinch turgan sharning tezligini toping. To’qnashuvni absolyut elastik hisoblang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 3 O’tkazgich shar 1174. Agar 0,1 m radiusli o’tkazgich sharning sirtidan 10 m masofadagi potensial 20 V ga teng bo’lsa, sharning potensialini toping. Javob: 2020 1175. Havoda turgan metall sharga 1 nC zaryad berildi. Sharning radiusi 15 cm. Shardan tashqarida, uning sirtidan 10 cm masofadagi potensialni aniqlang. k=9 . 10 9 m/F. Javob: 36 1176. 5 cm radiusli metall shar 150 V potensialgacha zaryadlangan. Shar sirtidan 5 cm masofadagi nuqtada maydon kuchlanganligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 750 99 1177. Bir xildagi mingta sharsimon simob tomchilarining har biri 0,01 V potensialgacha zaryadlangan. Kichik tomchilarning qo’shilishi natijasida hosil bo’lgan katta sharsimon tomchining potensialini aniqlang. Javob: 1 1178. Bir-biridan uzoqlashtirilgan ikki o’tkazgich sharlar mos ravishda 3 va 7 cm radiusga hamda 20 va 30 V potensialga ega. Sharlar yupqa o’tkazgich orqali ulangandan so’ng ularning potensiali qanday bo’ladi? Javob: 27 1179. 8 cm va 20 cm radiusli ikki o’tkazgich shar bir-biridan katta masofada turibdi hamda 14 nC va –7 nC zaryadlarga ega. Agar sharlar o’tkazgich yordamida ulansa, ikkinchi sharning zaryadi (nC da) qanday bo’ladi? Ulovchi o’tkazgichning sig’imi inobatga olinmasin. Javob: 5 1180. Bir xil zaryad bilan zaryadlangan metall sharlar 20 V va 30 V potensiallarga ega. Agar bu sharlar sim orqali ulansa, ularning potensiali qanday bo’ladi? Ulovchi simning sig’imi inobatga olinmasin. Sharlar orasidagi masofa ular radiuslariga nisbatan ancha katta. Javob: 24 1181. Ikki konsentrik o’tkazgich sfera 19 cm va 20 cm radiuslarga ega. Ichki sfera zaryadlangan, tashqi sferaning zaryadi nolga teng. Agar tashqi sfera yerga ulansa, ichki sferaning potensiali necha marta kamayadi? Javob: 20 1182. Ikki konsentrik o’tkazgich sfera 8 va 10 cm radiuslarga ega. Tashqi sfera zaryadlangan, ichkisi esa – elektroneytral. Ichki sfera tashqi sferadagi kichkina teshik orqali o’tadigan yupqa sim yordamida yerga ulanadi. Bunda tashqi sferaning potensiali necha marta kamayadi? Javob: 5 1183. Ikki konsentrik o’tkazgich sfera 2 cm va 12 cm radiuslarga ega. Ichki sfera zaryadlangan, tashqi sferaning zaryadi nolga teng. Agar ichki sfera tashqi sfera bilan yupqa o’tkazuvchan sim yordamida ulansa, ichki sferaning potensiali necha marta kamayadi? Javob: 6 1184. Agar yerga ulangan 3 cm radiusli o’tkazgich sferaning markazidan 10 cm masofada –20 mkC nuqtaviy zaryad joylashtirilsa, shu sferada qanday zaryad paydo bo’ladi? Javob: 6 1185. 2 cm radiusli yakkalangan o’tkazgich sfera 10 nC zaryad bilan zaryadlangan. Agar sferaning markazidan 3 cm masofada –12 nC nuqtaviy zaryad joylashtirilsa, uning potensiali necha marta kamayadi? Javob: 5 Yassi kondensator. Elektr sig’im 1186. Agar yassi kondensatorning zaryadi 30 mkC ga oshirilganda plastinalar orasidagi potensiallar farqi 10 V ga ortsa, uning sig’imi (mkF da) qanchaga teng? Javob: 3 1187. Agar plastinalar yuzasini 8 marta orttirib, ular orasidagi masofani esa 2 marta kamaytirilsa, yassi kondensatorning sig’imi necha marta ortadi? Javob: 16 1188. Kondensator vakuumda bir-biridan 0,88 mm masofaga turgan ikkita kvadrat plastinadan hosil qilingan. Kondensatorning sig’imi 1 pF ni tashkil etishi uchun kvadratning tomoni (cm da) qanchaga teng bo’lishi kerak? 0 =8.85 . 10 -12 F/m. Javob: 1 1189. Yassi kondensatorning sig’imi 6 mkF ga teng. Agar plastinalar orasidagi masofani 2 marta orttirib, keyin ular orasidagi bo’shliqni li dielektrik bilan to’ldirilsa, kondensatorning sig’imi (mkF da) qanchaga teng bo’ladi? Javob: 15 1190. 1 mkF sig’imli yassi havo kondensator kuchlanish manbaiga ulandi, buning natijasida u 10 mkC zaryadga ega bo’ldi. Kondensator plastinalari orasidagi masofa 5 mm. Kondensator ichidagi maydon kuchlanganligini (kV/m da) aniqlang. Javob: 2 100 1191. Zaryadlangan yassi kondensator plastinalari orasidagi masofa 2 marta kamaytirildi. Agar kondensator butun vaqt davomida kuchlanish manbaiga ulangan holda qolsa, bunda uning maydon kuchlanganligi necha marta ortadi? Javob: 2 1192. Yassi havo kondensatori EYK 200 V bo’lgan kuchlanish manbaiga ulangan. Agar plastinalar orasidagi masofa 1 cm dan 2 cm ga orttirilsa, kondensatordagi elektr maydon kuchlanganligi (kV/m da) qanchaga kamayadi? Javob: 10 1193. Yassi kondensator plastinalari orasidagi masofa 2 cm ga teng. Plastinalar 100 V potensiallar farqigacha zaryadlangan. Agar zaryadni o’zgartirmagan holda, plastinalar orasidagi masofa 8 cm gacha oshirilsa, ular orasidagi potensiallar farqi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 400 1194. 400 V potensiallar farqigacha zaryadlangan, izolyatsiyalangan yassi kondensator qoplamalari orasida qoplamalarga zich holda tutashgan, dielektrik singdiruvchanligi 5 bo’lgan plastina joylashgan. Dielektrik olib tashlangandan so’ng kondensator qoplamalari orasidagi potensiallar farqi qanday bo’ladi? Javob: 2000 1195. 100 mkF sig’imli yassi kondensatorning ichida joylashgan nuqtaviy zaryadga qandaydir kuch ta’sir qiladi. Kondensatordagi kuchlanish 20 kV. Agar kondensator ikki minut davomida 0,1 A tok bilan zaryadlab turilsa, zaryadga ta’sir qiluvchi kuch necha marta ortadi? Javob: 7 1196. Qoplamalaridagi zaryadning sirt zichligi 6 nC/m 2 bo’lgan yassi kondensator ichida 1,77 pC zaryadli, 10 g massali chang zarrachasi vertikal yuqoriga qanday tezlanish bilan ko’tariladi? 0 =8.85 . 10 -12 F/m, g=10m/s 2 . Javob: 2 1197. Yassi havo kondensatorining qoplamalari bir-biriga qanday kuch (mN da) bilan tortiladi? Kondensatorning zaryadi 6 mkC, kondensator ichidagi maydon kuchlanganligi 3 kV/m. Javob: 9 1198. Har birining radiusi 6 cm bo’lgan ikkita doirasimon metall plastina bir-biriga yaqin masofada joylashgan va yupqa o’tkazgich sim orqali ulangan. Agar plastinalar kuchlanganligi 10 kV/m ga teng va plastinalarga perpendikulyar yo’nalgan bir jinsli maydonda joylashtirilsa, plastinalarning har biriga qanday kuch (mkN da) ta’sir qiladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 5 1199. Qoplamalari orasidagi masofa 1 mm bo’lgan kondensator ichida shunday qalinlikdagi va dielektrik singdiruvchanligi 3 bo’lgan dielektrik plastina joylashgan. Agar kondensatorning zaryadi 2 mkC, undagi kuchlanish 200 V bo’lsa, qoplamalar plastinalarni qanday kuch (mN da) bilan bosadi? Javob: 600 1200. O’zgarmas kuchlanish manbaiga ulangan yassi kondensator ichiga qoplamalar orasidagi bo’shliqni butunlay to’ldiradigan dielektrik plastina kiritiladi. Agar dielektrikning dielektrik singdiruvchanligi 4 ga teng bo’lsa, bunda qoplamalar orasidagi tortish kuchi necha marta ortadi? Javob: 16 1201. Radiusi 6 cm bo’lgan, tekis zaryadlangan doirasimon plastina kuchlanganligi 10 kV/m va plastinaga perpendikulyar yo’nalgan bir jinsli maydonda joylashtirildi. Plastinaning bir tomonida, uning markazi yaqinida maydonning kuchlanganligi nolga teng ekanligi ma’lum bo’ldi. Plastinaning zaryadi (nC da) qanchaga teng? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 2 1202. 1 nF sig’imli zaryadlanmagan kondensatorning bir plastinasi yerga ulanadi, boshqasi esa uzoqda joylashgan, 92 mkC zaryadga ega bo’lgan 20 cm radiusli o’tkazgich sharga uzun yupqa sim orqali ulanadi. Sharda qanday zaryad (mkC da) qoladi? k=9 . 10 9 m/F. Javob: 2 1203*. Yassi kondensatorning qoplamalari bir-biridan 0,5 mm masofada joylashgan 5 cm radiusli doirasimon plastina ko’rinishiga ega. Dastlab kondensator zaryadlanmagan, keyin esa 101 uning qoplamalari yupqa sim yordamida uzoqdagi o’tkazgich sharlar bilan: birinchisini 150 V potensialgacha zaryadlangan 50 cm radiusli shar bilan, ikkinchisini 60 V potensialgacha zaryadlangan 125 cm radiusli shar bilan ulanadi. Kondensatorda qanday kuchlanish hosil bo’ladi? Javob: 20 Kondensatorlarni ulash 1204. 160 pF sig’imli kondensatorlar batareyasini hosil qilish uchun 800 pF sig’imli kondensator bilan ketma-ket ulanishi kerak bo’lgan kondensatorning sig’imi (pF da) qanday bo’lishi lozim? Javob: 200 1205. 20 pF sig’imli yassi kondensator o’lchamlari xuddi shunday, lekin dielektrik singdiruvchanligi 3 ga teng bo’lgan dielektrik bilan to’ldirilgan kondensator bilan ketma-ket ulanadi. Shu batareyaning sig’imini (pF da) toping. Javob: 15 1206. 5 mkF sig’imli yassi havo kondensatori dielektrik singdiruvchanligi 6 bo’lgan suyuq dielektrik bilan to’ldiriladi. Bu kondensatorga qanday sig’imli kondensator ketma-ket ulanganda umumiy sig’im yana 5 mkF bo’ladi? Javob: 6 1207. Sig’imlari 2 mkF va 4 mkF ga teng bo’lgan ikkita kondensator ketma-ket ulangan hamda EYK 75 V bo’lgan kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Katta sig’imli kondensatordagi potensiallar farqini toping. Javob: 25 1208. Har biri 300 V maksimal kuchlanishga mo’ljallangan, lekin 500 va 300 pF sig’imlarga ega bo’lgan ikkita kondensator ketma-ket ulangan. Shu batareyaga qanday eng katta kuchlanish qo’yish mumkin? Javob: 480 1209. 1, 2 va 3 mkF sig’imli uchta kondensator ketma-ket ulangan va 220 V EYK li kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Har bir kondensatorning zaryadini (mkC da) aniqlang. Javob: 120 1210. Ikkita bir xil yassi havo kondensatori ketma-ket ulangan va kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Kondensatorlardan biri suyuq dielektrikka botirilganda kondensatorlar plastinalaridagi zaryad 1,5 marta ortdi. Dielektrikning dielektrik singdiruvchanligini toping. Javob: 3 1211. Ikkita bir xil yassi havo kondensatori ketma-ket ulangan va kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Ulardan birining ichiga qoplamalar orasidagi butun bo’shliqni to’ldiradigan dielektrik ( ) kiritiladi. Shu kondensatordagi maydon kuchlanganligi necha marta kamayadi? Javob: 2 1212. Ikkita bir xil havo kondensatori ketma-ket ulangan va o’zgarmas kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Ulardan birining plastinalari orasidagi masofa uch marta orttiriladi. Shu kondensatordagi maydon kuchlanganligi necha marta kamayadi? Javob: 2 1213. Ikkita bir xil havo kondensatori ketma-ket ulangan va o’zgarmas kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Ulardan birining plastinalari orasidagi masofa uch marta kamaytiriladi, boshqasiniki esa – uch marta orttiriladi. Birinchi kondensatordagi kuchlanish necha marta kamayadi? Javob: 5 1214. Plastinalari orasidagi masofa 2 mm bo’lgan 5 pF sig’imli yassi kondensator EYK 2 V bo’lgan kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Qoplamalar orasidagi bo’shliqqa ularga parallel ravishda 1 mm qalinlikdagi yassi metall plastina kiritiladi. Plastinani kiritish jarayonida manba orqali qancha zaryad (pC da) o’tadi? Javob: 10 1215. Ikkita bir xil havo kondensatorlari parallel ulangan. Ulardan biri dielektrik singdiruvchanligi 5 bo’lgan dielektrik bilan to’ldirilsa, bu ikki kondensatordan iborat bo’lgan sistemaning sig’imi necha marta ortadi? 102 Javob: 3 1216. 2 mkF va 3 mkF sig’imli ikkita kondensator ketma-ket ulanib, ularning tashqi uchlariga 0,8 mkF sig’imli uchinchi kondensator parallel ulangan. Kondensatorlar sistemasining umumiy sig’imi (mkF da) qanday bo’ladi? Javob: 2 1217. 10 mkF va 1,5 mkF sig’imli kondensatorlar parallel ulangan. Kondensatorlarning umumiy zaryadi 2,3 mkC. Katta sig’imli kondensatorning zaryadini (mkC da) aniqlang. Javob: 2 1218. Ikkita bir xil havo kondensatori parallel ulandi va zaryadlanib, manbadan uzib qo’yildi. Ulardan birining plastinalari orasidagi masofa 3 marta orttiriladi. Shu kondensatordagi maydon kuchlanganligi necha marta kamayadi? Javob: 2 1219. Ikkita bir xil havo kondensatori parallel ulandi va zaryadlanib, manbadan uzib qo’yildi. Ulardan birining plastinalari orasidagi masofa uch marta kamaytiriladi, boshqasiniki esa – uch marta orttiriladi. Ikkinchi kondensatordagi maydon kuchlanganligi necha marta kamayadi? Javob: 5 1220. Ikkita bir xil havo kondensatori parallel ulandi va zaryadlanib, manbadan uzib qo’yildi. Ulardan biri dielektrik singdiruvchanligi 5 bo’lgan dielektrik bilan to’ldiriladi. Shu kondensatordagi maydon kuchlanganligi necha marta kamayadi? Javob: 3 1221. 500 V gacha zaryadlangan 1 mkF sig’imli kondensator 4 mkF sig’imli zaryadlanmagan kondensatorga parallel ulanadi. Kondensatorlardagi potensiallar farqini toping. Javob: 100 1222. 240 V kuchlanishgacha zaryadlangan havo kondensatoriga zaryadlanmagan, o’lchamlari xuddi shunday, lekin ichida shisha dielektrik bo’lgan kondensator parallel ulandi. Agar sistema qisqichlaridagi kuchlanish 30 V ga teng bo’lib qolgan bo’lsa, shishaning dielektrik singdiruvchanligi qanday? Javob: 7 1223. 100 V potensiallar farqigacha zaryadlangan kondensator 250 V potensiallar farqigacha zaryadlangan, ikki marta katta sig’imli kondensatorga ulanadi. Kondensatorlar qoplamalari orasida qanday potensiallar farqi yuzaga keladi? Javob: 200 1224. 1,2 mkF sig’imli kondensator 135 V kuchlanishgacha zaryadlangan. U 110 V kuchlanishga ega bo’lgan 0,8 mkF sig’imli kondensator bilan parallel ulanadi. Ulovchi simlar bo’ylab qanday zaryad (mkC da) oqib o’tadi? Javob: 12 1225. Birining sig’imi boshqasinikidan 4 marta katta bo’lgan ikki kondensator ketma-ket ulandi va EYK 75 V bo’lgan kuchlanish manbaiga ulab qo’yildi. So’ngra zaryadlangan kondensatorlar manbadan hamda bir-biridan ajratilib, parallel ravishda ulab qo’yildi. Shundan keyin kondensatorlarda kuchlanish qanday bo’ladi? Javob: 24 1226. Agar plastinalari vertikal holda joylashgan yassi kondensator dielektrik singdiruvchanligi 5 bo’lgan suyuq dielektrikka yarmigacha botirilsa, kondensator sig’imi necha marta ortadi? Javob: 3 1227. Plastinalari vertikal holda joylashgan yassi kondensator dielektrik singdiruvchanligi 5 bo’lgan suyuq dielektrikka yarmigacha botiriladi. Kondensatorning sig’imi yana avvalgidek bo’lishi uchun plastinalar orasidagi masofani necha marta orttirish kerak? Javob: 3 1228. Qoplamalaridagi zaryad 1 nC bo’lgan 1 pF sig’imli yassi kondensator o’z hajmining 2/3 qismiga suyuq dielektrikka ( ) botirildi. Bunda uning plastinalari suyuqlik sitiga tik joylashgan. Kondensatorning plastinalari orasidagi potensiallar farqi qanday? Javob: 600 103 1229. Zaryadi 10 nC, plastinalarining yuzasi 10 cm 2 va ular orasidagi masofa 17,7 mm bo’lgan kondensator o’z hajmining 2/3 qismiga kerosin ichiga botiriladi. Plastinalar vertikal holatda joylashgan. Bu kondensatordagi kuchlanish (kV da) qanchaga teng? Kerosinning dielektrik singdiruvchanligi 2. 0 =8.85 . 10 -12 F/m. Javob: 12 1230. Yassi kondensatorning ichiga qoplamalarga parallel ravishda dielektrik plastina joylashtiriladi. Plastinaning yuzasi qoplamalar yuzasiga teng, qalinligi esa ular orasidagi masofadan ikki marta kichik. Agar plastinaning dielektrik singdiruvchanligi 4 ga teng bo’lsa, kondensatorning sig’imi necha foizga ortadi? Javob: 60 1231. Yassi kondensator ichiga qoplamalarga parallel ravishda dielektrik plastina joylashtiriladi. Plastinaning yuzasi qoplamalar yuzasiga teng, qalinligi esa ular orasidagi masofadan uch marta kichik. Agar kondensatorning sig’imi 20% ga ortgan bo’lsa, plastinaning dielektrik singdiruvchanligi qanchaga teng? Javob: 2 Kondensatordagi maydon energiyasi 1232. 2 mkF sig’imli kondensatorga 1 mC zaryad berilgan. Kondensator qoplamalari o’tkazgich yordamida ulandi. Kondensatorni razryadlashda o’tkazgichda ajralgan issiqlik miqdorini (mJ da) toping. Javob: 250 1233. 4 mkF sig’imli yassi havo kondensatorining elektr maydon kuchlanganligi 1000 V/m ga teng. Kondensator qoplamalari orasidagi masofa 1 mm. Kondensatorning elektr maydon energiyasini (mkJ da) aniqlang. Javob: 2 1234. Har birining sig’imi 4 mkF bo’lgan 20 ta o’zaro parallel ulangan kondensatorlardan tashkil topgan batareyani razryadlashda 10 J issiqlik miqdori ajralib chiqdi. Kondensatorlar qanday potensiallar farqigacha zaryadlangan? Javob: 500 1235. Yassi havo kondensatori qoplamalari orasidagi masofa 0,3 cm. Agar kondensator qoplamalari orasidagi masofa 1,2 cm ga yetkazilsa, kondensatorning elektr maydon energiyasi necha marta ortadi? Kondensatorga elektr zaryadi berilgandan so’ng, u kuchlanish manbaidan uzib qo’yilgan. Javob: 4 1236. O’zaro ketma-ket ulangan uchta kondensatordan iborat batareya kuchlanish manbaiga ulab qo’yilgan. Kondensatorlardan biriga shunday sig’imli yana bir kondensator parallel ravishda ulab qo’yiladi. Bunda batareyada jamlangan elektr energiyasi necha foizga ortadi? Javob: 20 1237. 3 kV kuchlanishgacha zaryadlangan 14 mkF sig’imli kondensator suvli idishga solingan qarshilik yordamida razryadlanadi. Agar suvning massasi 100 g bo’lsa, uning harorati qanchaga (mK da) ortadi? Suvning solishtirma issiqlik sig’imi 4200 J/(kgK), qarshilik va idishning issiqlik sig’imlari inobatga olinmasin. Javob: 150 1238. 200 V kuchlanishgacha zaryadlangan 10 mkF sig’imli kondensator 15 mkF sig’imli zaryadlanmagan kondensatorga parallel ravishda ulanadi. Bunda qanday miqdorda (mJ da) issiqlik ajralib chiqadi? Javob: 120 1239. 100 V kuchlanishgacha zaryadlangan 8 mkF sig’imli kondensator xuddi shu sig’imdagi, biroq 200 V kuchlanishgacha zaryadlangan kondensatorga parallel ravishda ulanadi. Bunda qanday issiqlik miqdori (mJ da) ajralib chiqadi? Javob: 20 1240. 200 V kuchlanishgacha zaryadlangan 30 mkF sig’imli kondensatorning qoplamalari 400 V kuchlanishgacha zaryadlangan 10 mkF sig’imli kondensatorning qarama-qarshi zaryadlangan qoplamalari bilan ulab qo’yiladi. Bunda qanday issiqlik miqdori (mJ da) ajralgan? Javob: 1350 104 1241. 6 mkF sig’imli yassi havo kondensatori 200 V kuchlanishgacha zaryadlangan va manbadan uzib qo’yilgan. Plastinalar sekinlik bilan ikki tomonga surilib, ular orasidagi masofa 4 marta kattalashtiriladi. Bunda qanday ish (mJ da) bajariladi? Javob: 360 1242. Shisha plastina kondensator qoplamalari orasidagi fazoni butunlay to’ldiradi. Kondensatorning sig’imi plastinasiz 2 mkF ga teng. Kondensator EYK 1000 V bo’lgan kuchlanish manbaidan zaryadlandi va manbadan uzib qo’yildi. Kondensatordan plastinani chiqarib olish uchun elektr kuchlariga qarshi bajarilishi zarur bo’lgan mexanik ishni toping. Dielektrik singdiruvchanlik 2. Javob: 2 1243. Yassi kondensator ichida uning qoplamalariga parallel joylashgan shisha plastina bor. Plastinaning yuzasi qoplamalar yuzasiga teng, qalinligi esa ular orasidagi masofadan ikki marta kichik. Kondensator 300 V kuchlanishgacha zaryadlanadi va manbadan uzib qo’yiladi. Plastinani kondensator ichidan sekinlik bilan chiqarib olish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Kondensatorning sig’imi plastinasiz 4 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 2. Javob: 80 1244. Yassi kondensatorning ichida qoplamalar orasidagi fazoni to’liq to’ldirib turgan shisha plastina bor. Kondensator 100 V kuchlanishgacha zaryadlanadi va manbadan uzib qo’yiladi. So’ngra qoplamalardan biri sekin surilib, qoplamalar orasidagi masofa uch marta orttiriladi. Bunda qanday ish (mJ da) bajariladi? Kondensatorning boshlang’ich sig’imi 8 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 1,5. Javob: 120 1245. Yassi kondensatorning ichida qalinligi qoplamalar orasidagi masofaga teng, yuzasi esa ularning yuzasidan ikki marta kichik bo’lgan shisha plastina bor. Kondensator 200 V kuchlanishgacha zaryadlanib, kuchlanish manbaidan uzib qo’yiladi. Plastinani kondensatordan sekinlik bilan chiqarib olish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Kondensatorning sig’imi plastinasiz 6 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 1,5. Javob: 90 1246. EYK 200 V bo’lgan manbaga ulangan yassi kondensator ichida qoplamalar orasidagi butun fazoni to’ldirib turgan shisha plastina bor. Kondensator manbadan uziladi, so’ngra plastinaning yarmi kondensatordan chiqariladi. Bunda qanday ish (mJ da) bajariladi? Kondensatorning boshlang’ich sig’imi 3 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 1,5. Javob: 12 1247. O’lchamlari bir xil bo’lgan ikkita yassi kondensator parallel holda ulangan, 200 V kuchlanishgacha zaryadlangan va kuchlanish manbaidan uzib qo’yilgan. Kondensatorlardan birining ichi bo’sh, boshqasi esa qoplamalar orasidagi bo’shliqni butunlay to’ldiradigan shisha plastinaga ega. Agar 1-kondensatorning sig’imi 6 mkF bo’lsa, 2-kondensatordan plastinani sekinlik bilan chiqarib olish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Shishaning dielektrik singdiruvchanligi 1,5. Javob: 75 10. O’ZGARMAS TOK Tok kuchi va zaryad orasidagi bog’lanish. O’tkazgichning qarshiligi 1248. O’zgaruvchan sig’imli kondensatorga 100 V kuchlanish berilgan. Agar kondensatorning sig’imi 10 nF/s tezlik bilan tekis o’zgarsa, simlar bo’ylab oqayotgan tok kuchi (mkA da) qanday bo’ladi? Javob: 1 1249. Boshlang’ich sig’imi 12 mkF bo’lgan vertikal joylashgan kondensatordan uning ichini to’ldirib turgan kerosin ( ) tekis oqib chiqadi. Bunda kondensator bilan EYK 24 V bo’lgan batareyani bog’laydigan zanjirda 1 mkA tok kuchi oqadi. Kerosinning hammasi necha sekund ichida oqib chiqadi? Tok manbaining ichki qarshiligi va simlarning qarshiligi inobatga olinmasin. Javob: 144 105 1250. Elektrodlari yassi bo’lgan ikki elektrodli lampada kuchlanish 22 kV ni tashkil etadi. Elektronlar anodga 1 mkN umumiy kuch bilan uriladi. Lampa orqali qanday tok kuchi (mA da) oqadi? Elektron zaryadining uning massasiga nisbati 1.76 . 10 11 Kl/kg. Javob: 2 1251. Agar 5 s vaqt davomida tok kuchi 0 dan 12 A gacha tekis ortsa, shu vaqt ichida o’tkazgichning ko’ndalang kesimi bo’ylab qanday zaryad o’tadi? Javob: 30 1252. O’tkazgichdagi tok kuchi birinchi sekundda 0 dan 7 A gacha tekis ortadi, keyingi 1 s da o’zgarmas qoladi, va oxirgi 1 s da esa tekis ravishda nolgacha kamayadi. 3 s ichida o’tkazgich orqali qanday zaryad o’tgan? Javob: 14 1253. O’tkazgichning ko’ndalang kesimi orqali bir minut ichida 100 C zaryad o’tdi. Bunda tok kuchi birinchi 10 s da noldan qandaydir I miqdorgacha tekis ravishda ortgan, oxirgi 10 s da esa nolgacha tekis kamaygan. I ni toping. Javob: 2 1254. 0,25 mm 2 ko’ndalang kesimli sim orqali 2,4 A tok o’tmoqda. Agar simdagi erkin elektronlar konsentratsiyasi 2 . 10 28 m -3 , elektronning zaryadi esa 1.6 . 10 -19 C bo’lsa, elektronlarning yo’naltirilgan harakat o’rtacha tezligi (mm/s da) qanchaga teng? Javob: 3 1255. Elektrolampa tolasining cho’g’lanish harorati 2000 0 C. Lampa qarshiligining harorat koeffitsiyenti 0,0045 1/K. Cho’g’langan tolaning qarshiligi 0 0 C dagi sovuq tolanikidan necha marta katta? Javob: 10 1256. Cho’g’lanma elektrolampaning volframli tolasi 2000 0 C haroratda 220 qarshilikka ega. Tolaning 0 0 C dagi qarshiligini toping. Volfram qarshiligining harorat koeffitsiyenti 0,005 1/K. Javob: 20 1257. O’tkazgich orqali tok o’tganda uning qarshiligi 10 Ω ga oshdi. Agar o’tkazgich qarshiligining harorat koeffitsiyenti 0,005 1/K bo’lsa, uning harorati qanchaga ortgan? O’tkazgichning qarshiligi 0 0 C da 100 Ω ga teng. Javob: 20 1258. Mis simning qarshiligi 6 . Uzunligi 2 marta katta va ko’ndalang kesim yuzi uch marta katta bo’lgan mis simning qarshiligi qanday? Javob: 4 1259. Kesimining yuzasi 1 mm 2 bo’lgan nikelin simning qarshiligi 50 bo’lsa, uning uzunligi qanday? Nikelinning solishtirma qarshiligi 4 . 10 -7 Ω . m Javob: 125 1260. Uzunligi 1 m va massasi 0,83 g bo’lgan nixrom simning qarshiligini aniqlang. Nixromning solishtirma qarshiligi 10 -6 Ω . m, zichligi 8300 kg/m 3 . Javob: 10 1261. Ikkita – mis va alyuminiy sim bir xil massaga ega. Mis simning uzunligi alyuminiy simning uzunligidan 10 marta katta. Mis simning qarshiligi necha marta katta? Misning zichligi alyuminiyning zichligidan 3,3 marta katta, solishtirma qarshiligi esa 1,65 marta kichik. Javob: 200 1262. 50 qarshilikli reostat tayyorlash uchun 10 cm radiusli chinni trubkaga nechta sim o’ramini zich qilib o’rash kerak bo’ladi? Simning solishtirma qarshiligi 5 . 10 -6 Ω . m, diametri 2 mm. Javob: 50 1263. 40 qarshilikli reostat tayyorlash uchun qanday uzunlikdagi nikelin lenta olish kerak? Nikelinning solishtirma qarshiligi 4 . 10 -7 Ω . m, lentaning qalinligi 0,5 mm, kengligi 10 mm. Javob: 500 1264. Simning uzunligi cho’zish orqali ikki marta oshirildi. Uning qarshiligi necha marta ortgan? Javob: 4 106 1265. 1 m uzunlikdagi sim shunday cho’zildiki, bunda uning uzunligi 110 cm ga yetdi. Bu jarayonda simning qarshiligi necha foizga ortgan? Javob: 21 1266. Bir jinsli sim bo’lagi 8 ta bir xil qismga ajratildi va bu qismlar parallel ulandi. Bu sistemaning qarshiligi 1 Ω ga teng bo’ldi. Simni qirqishdan oldin uning qarshiligi qanday bo’lgan? Javob: 64 1267. Qarshiligi 36 Ω bo’lgan bir jinsli o’tkazgich n ta bir xil qismga qirqilib, shu qismlar parallel ulanganda 1 Ω qarshilik hosil bo’lgan bo’lsa, n ni toping. Javob: 6 1268. 80 ta bir xil qarshilikdan ikki usulda qo’shma element yasaldi. Birinchi marta – har birida 5 ta parallel ulangan qarshiliklardan iborat bo’lgan 16 ta bir xil guruh ketma-ket ulandi. Ikkinchi marta – har birida 4 ta ketma-ket ulangan qarshiliklardan iborat bo’lgan 20 ta bir xil guruh parallel ulandi. Ikkinchi holatdagi qarshilik birinchi holatdagidan necha marta kichik? Javob: 16 1269. Kubning har bir qirrasiga 6 Ω qarshilik ulangan. Kub katta diagonali oxirlarida joylashgan uchlari bilan tarmoqqa ulanganda uning qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 5 1270. Kubning har bir qirrasiga 12 Ω qarshilik ulangan. Hosil bo’lgan sistema yonma-yon joylashgan uchlari bilan tarmoqqa ulanganda uning qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 7 1271. Kubning har bir qirrasiga 4 Ω qarshilik ulangan. Uning yoqlaridan birining diagonali oxirlarida joylashgan uchlari bilan tarmoqqa ulangandagi qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 3 1272. Tetraedrning har bir qirrasiga 20 Ω qarshilik ulangan. Hosil bo’lgan bu sistema ikki uchi bilan tarmoqqa ulanganda uning qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 10 1273. Muntazam oltiburchakning har bir tomoniga 5 Ω qarshilik ulangan. Bundan tashqari, uchlardan har biri oltiburchakning markazi bilan xuddi shunday qarshilik orqali ulangan. Hosil bo’lgan sistema qarama-qarshi uchlari bilan tarmoqqa ulanganda uning qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 4 1274. Muntazam oltiburchakning har bir tomoniga 20 Ω qarshilik ulangan. Bundan tashqari, uchlardan har biri oltiburchakning markazi bilan xuddi shunday qarshilik orqali ulangan. Hosil bo’lgan sistema yonma-yon uchlari bilan tarmoqqa ulanganda uning qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 11 1275. Kvadrat shaklidagi katakchalardan iborat bo’lgan cheksiz to’rning har bir qirrasiga 20 Ω qarshilik ulangan. To’r yonma-yon tugunlari bilan tarmoqqa ulanganda uning qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 10 1276. Uchburchak shaklidagi katakchalardan iborat bo’lgan cheksiz to’rning har bir qirrasiga 12 Ω qarshilik ulangan. To’rning yonma-yon tugunlari tarmoqqa ulanganda uning qarshiligi qanchaga teng bo’ladi? Javob: 4 Zanjirning bir jinsli qismi uchun Om qonuni 1277. Agar 10 Ω qarshilikli o’tkazgichning uchlariga 12 V kuchlanish qo’yilgan bo’lsa, 20 s vaqt ichida o’tkazgich bo’ylab qanday zaryad o’tadi? Javob: 24 1278. Uzunligi 100 m bo’lgan temir simdagi tok kuchi 2 A bo’lganda undagi kuchlanishni toping. Simning kesimi tomoni 3 mm bo’lgan kvadrat shakliga ega. Temirning solishtirma qarshiligi 9 . 10 -8 Ω . m. Javob: 2 107 1279. 110 V o’zgarmas kuchlanishli tarmoqqa ikkita bir xil lampa va 3 Ω qo’shimcha qarshilik ketma-ket ulangan. Agar har bir lampadagi kuchlanish 40 V bo’lsa, zanjirdagi tok kuchini aniqlang. Javob: 10 1280. Elektr tarmog’iga qarshiliklari mos ravishda 50 Ω va 60 Ω bo’lgan plitka va reostat ketma-ket ulab qo’yilgan. Agar plitkadagi kuchlanish 75 V bo’lsa, reostatdagi kuchlanishni aniqlang. Javob: 90 1281. Bir xil materialdan tayyorlangan ikkita bir xil uzunlikdagi o’tkazgich ketma-ket ulangan. Birinchi o’tkazgichning diametri 1 mm, ikkinchisining diametri 2 mm. Sistemaga 300 V kuchlanish qo’yilgan. Ikkinchi o’tkazgichdagi kuchlanishni aniqlang. Javob: 60 1282. Uchta bir xil qarshilik 120 V o’zgarmas kuchlanish tarmog’iga ulangan: ikkitasi o’zaro parallel, uchinchisi esa ularga ketma-ket. Parallel ulangan qarshiliklardagi kuchlanishni aniqlang. Javob: 40 1283. 100 V kuchlanishli tarmoqqa 34 Ω qarshilik va unga ketma-ket ravishda o’zaro parallel ulangan 20 Ω va 80 Ω qarshiliklar ulab qo’yilgan. 80 Ω qarshilikdagi kuchlanishni toping. Javob: 32 1284. Har biri 3 V kuchlanish va 0,3 A tok kuchiga mo’ljallangan to’rtta elektr lampalarini o’zaro parallel ulab, EYK 5,4 V bo’lgan o’zgarmas tok manbaidan ta’minlash kerak. Qanday qo’shimcha qarshilik lampalar zanjiriga ketma-ket ulanishi kerak? Tok manbaining ichki qarshiligi inobatga olinmasin. Javob: 2 1285. Archa chiroqlari tizimida nechta elektr lampochkasi ketma-ket ulanganda, uni 220 V kuchlanishli tarmoqqa ulash mumkin bo’ladi? Elektr lampochkasining har biri 20 Ω qarshilikka ega va 0,5 A tok kuchida to’la cho’g’lanish bilan yonadi. Javob: 22 1286. Har biri 24 Ω qarshilikka ega bo’lgan hamda 12 V kuchlanishga mo’ljallangan o’nta lampa ketma-ket ulangan va 220 V o’zgarmas kuchlanishli tarmoqqa qandaydir qarshilik bilan ketma-ket tarzda ulab qo’yilgan. Lampalar to’la cho’g’lanish bilan yonishi uchun shu qarshilikning miqdori qanday bo’lishi kerak? Javob: 200 1287. O’zgarmas tok tarmog’iga ikkita o’tkazgichni ketma-ket ulaganda tarmoqdagi tok kuchi, shu o’tkazgichlarni parallel holda ulagandagi tok kuchiga qaraganda 6,25 marta kichik bo’ladi. O’tkazgichlarning qarshiligi necha marta farq qiladi? Javob: 4 1288. Akkumulyator 5 Ω qarshilikka ulangan. Tok kuchini o’lchash uchun ichki qarshiligi 2,5 Ω bo’lgan ampermetr tarmoqqa ulandi va u 2 A ni ko’rsatdi. Ampermetr ulangunga qadar zanjirda tok kuchi qanday bo’lgan? Akkumulyatorning ichki qarshiligi inobatga olinmasin. Javob: 3 1289. Agar voltmetr 14 kΩ qarshilik bilan ketma-ket ulansa, tarmoqdagi kuchlanish 120 V bo’lganda u 50 V ni ko’rsatadi. Agar voltmetr noma’lum qarshilik bilan ketma-ket ulansa, xuddi shu tarmoqqa ulanganda u 10 V ni ko’rsatadi. Noma’lum qarshilikning qiymatini (kΩ da) aniqlang. Javob: 110 1290. Elektroplitka 60 V kuchlanishli tarmoqqa qandaydir qarshilikka ega bo’lgan elektr simlar yordamida ulab qo’yilgan. Bunda plitkadagi kuchlanish 40 V ga teng. Agar unga parallel ravishda xuddi shunday 2-plitka ulansa, 1-plitkadagi kuchlanish qanchaga teng bo’ladi? Javob: 30 1291. Elektroplitka 60 V kuchlanishli tarmoqqa qandaydir qarshilikka ega bo’lgan elektr simlar yordamida ulab qo’yilgan. Bunda plitkadagi kuchlanish 40 V ga teng. Agar unga ketma- ket ravishda xuddi shunday 2-plitka ulansa, 1-plitkadagi kuchlanish qanchaga teng bo’ladi? Javob: 24 108 1292. Har birining qiymati 100 Ω bo’lgan ikkita bir xil qarshilik o’zaro parallel ulangan va ularga ketma-ket tarzda 200 Ω qarshilik ulab qo’yilgan. Butun sistema o’zgarmas tok manbaiga ulangan. Parallel ulangan qarshiliklarning uchlariga 10 mkF sig’imli kondensator ulab qo’yilgan. Agar kondensatordagi zaryad 0,22 mC bo’lsa, tok manbaining EYK ni aniqlang. Tok manbaining ichki qarshiligini hisobga olmang. Javob: 110 Elektr o’lchov asboblari 1293. Agar qarshiligi 1 kΩ bo’lgan voltmetrga ketma-ket ravishda 9 kΩ qo’shimcha qarshilik ulansa, voltmetr shkalasining yuqori chegarasi necha marta ortadi? Javob: 10 1294. 2 V gacha kuchlanishni o’lchashga mo’ljallangan voltmetrni 12 V kuchlanishli tarmoqqa ulash lozim. Agar voltmetrdagi tok kuchi 0,05 A dan oshmasligi kerak bo’lsa, buning uchun qanday qo’shimcha qarshilik talab etiladi? Javob: 200 1295. 100 V shkalali voltmetr 10 kΩ qarshilikka ega. Agar voltmetrga ketma-ket holda 90 kΩ qo’shimcha qarshilik ulansa, shu asbob yordamida qanday eng katta potensiallar farqini o’lchash mumkin? Javob: 1000 1296. 0,01 A dan ortiq bo’lmagan tok kuchini o’lchashga mo’ljallangan milliampermetr yordamida 1 V gacha potensiallar farqini o’lchash imkoniyatiga ega bo’lish uchun shu asbob bilan ketma-ket tarzda qanday qo’shimcha qarshilik ulash kerak? Ampermetrning ichki qarshiligi 10 Ω. Javob: 90 1297. Voltmetr qo’shimcha qarshilik yordamida 100 V gacha kuchlanishni o’lchaydi. Agar voltmetrning qarshiligi 100 Ω, qo’shimcha qarshilik esa 400 Ω bo’lsa, shu voltmetr qo’shimcha qarshiliksiz qanday eng katta kuchlanishni o’lchay oladi? Javob: 20 1298. Qo’shimcha qarshilik ulanganda kuchlanishni o’lchash chegarasi 5 marta ortdi. O’lchash chegarasini yana 5 marta orttirish uchun qo’shimcha qarshilikni necha marta orttirish kerak? Javob: 6 1299. Ampermetr 0,02 Ω ichki qarshilikka ega, uning shkalasi 1,2 A tok kuchiga mo’ljallangan. Shu ampermetr bilan 6 A gacha bo’lgan tok kuchini o’lchay olish uchun, unga parallel ulanishi kerak bo’lgan shuntning qarshiligini (mΩ da) aniqlang. Javob: 5 1300. Qarshiligi 0,4 Ω bo’lgan shunt bilan ta’minlangan ampermetr orqali 5 A tok kuchi borayotgan bo’lsa, asosiy tarmoqdagi tok kuchini aniqlang. Ampermetrning ichki qarshiligi 1,2Ω. Javob: 20 1301. Shuntli ampermetr 10 A gacha tok kuchini o’lchaydi. Agar shuntning qarshiligi 0,05 bo’lsa, shu asbob yordamida shuntsiz qanday eng katta tok kuchini o’lchash mumkin bo’ladi? Ampermetrning qarshiligi 0,2Ω. Javob: 2 1302. Shunt ulangandan so’ng tok kuchini o’lchash chegarasi 10 marta ortdi. O’lchash chegarasini yana 10 marta orttirish uchun shuntning qarshiligini necha marta kamaytirish kerak? Javob: 11 Yopiq zanjir uchun Om qonuni 1303. EYK 15 V va ichki qarshiligi 1 Ω bo’lgan galvanik element 4 Ω qarshilikka ulangan. Zanjirdagi tok kuchini toping. Javob: 3 1304. EYK 20 V bo’lgan batareya 1 Ω ichki qarshilikka ega. Tashqi qarshilik qanday bo’lganda zanjirdagi tok kuchi 2 A bo’ladi? Javob: 9 109 1305. Ichki qarshiligi 0,2 Ω va EYK 2 V bo’lgan akkumulyator kesimi 1 mm 2 va solishtirma qarshilig 10 -7 Ω . m bo’lgan simga ulangan. Agar zanjirdagi tok kuchi 4 A bo’lsa, simning uzunligini toping. Javob: 3 1306. Agar EYK 3 V va ichki qarshiligi 2 Ω bo’lgan batareyaga ampermetr qisqa masofada ulansa, u 1 A tok kuchini ko’rsatadi. Ampermetrning qarshiligini aniqlang. Javob: 1 1307. EYK 2,2 V bo’lgan elementga ulangan, qarshiligi 2 Ω bo’lgan o’tkazgichda 1 A tok kuchi oqadi. Elementning qisqa tutashuv tokini toping. Javob: 11 1308. O’zaro parallel ulangan 20 Ω va 30 Ω qarshiliklar EYK 14 V bo’lgan akkumulyatorga ulangan. Umumiy zanjirdagi tok kuchi 1 A ga teng. Qisqa tutashuv tokini toping. Javob: 7 1309. EYK 15 V bo’lgan tok manbai qandaydir qarshilikka ulanganda manba qutblaridagi kuchlanish 9 V, zanjirdagi tok kuchi esa 1,5 A bo’ldi. Manbaning ichki qarshiligini toping. Javob: 4 1310. EYK 3,6 V bo’lgan batareyaning ichki qarshiligi 0,1Ω. Batareyaga har birining qarshiligi 1,5 Ω bo’lgan uchta lampochka parallel holda ulab qo’yilgan. Batareya klemmalaridagi potensiallar farqini toping. Javob: 3 1311. EYK 15 V va ichki qarshiligi 1,4 Ω bo’lgan o’zgarmas tok manbai o’zaro parallel ulangan 2 Ω va 8 Ω qarshiliklardan iborat bo’lgan tashqi zanjirni ta’minlaydi. Manba qisqichlaridagi potensiallar farqini toping. Javob: 8 1312. EYK 12 V va ichki qarshiligi 1 Ω bo’lgan tok manbai o’zaro parallel ulangan, har biri 6 Ω dan bo’lgan uchta qarshilikni ta’minlaydi. Bitta qarshilikdagi kuchlanishni aniqlang. Javob: 8 1313. Zanjir EYK 7,5 V va ichki qarshiligi 0,3 Ω bo’lgan tok manbai hamda o’zaro parallel ulangan, qarshiliklari 2 Ω va 3 Ω bo’lgan ikki o’tkazgichdan iborat. Ikkinchi o’tkazgichdagi tok kuchini aniqlang. Javob: 2 1314. Batareya 10 Ω qarshilikka ulanganda zanjirdagi tok kuchi 2 A. Agar shu batareya 20 Ω qarshilikka ulansa, tok kuchi 1,5 A bo’ladi. Batareyaning ichki qarshiligini toping. Javob: 20 1315. Element 1,8 qarshilikka tutashtirilganda zanjirda 0,7 A tok kuchi oqadi, 2,3 qarshilikka tutashtirilganda esa zanjirdagi tok kuchi 0,56 A bo’ladi. Qisqa tutashuv tokini toping. Javob: 7 1316. Batareya qisqichlariga ulangan, ichki qarshiligi 2 Ω bo’lgan ampermetr 5 A tok kuchini ko’rsatadi. Xuddi shunday batareyaning qisqichlariga ulangan, ichki qarshiligi 150 Ω bo’lgan voltmetr 12 V ni ko’rsatadi. Batareyadagi qisqa tutashuv tokini (mA da) toping. Javob: 29600 1317. EYK 6 V va ichki qarshiligi 2 Ω bo’lgan tok manbai hamda reostatdan iborat bo’lgan zanjirda 1 A tok kuchi oqadi. Agar reostatning qarshiligi 4 marta kamaytirilsa, zanjirdagi tok kuchi qanday bo’ladi? Javob: 2 1318. Tok manbaiga ikkita bir xil qarshilik ketma-ket ulandi. Ular parallel holda ulanganda, zanjirdagi tok kuchi 3 marta ortdi. Har bir qarshilik manbaning ichki qarshiligidan necha marta katta? Javob: 4 1319. Akkumulyator va 20 Ω qarshilikdan tashkil topgan zanjirga voltmetr dastlab ketma- ket, keyin esa qarshilikka parallel ravishda ulanadi. Voltmetrning ko’rsatishi ikki holatda ham bir xil. Agar akkumulyatorning ichki qarshiligi 0,1 Ω bo’lsa, voltmetrning qarshiligi qanday? Javob: 4000 110 1320. Ketma-ket ulangan ikkita voltmetr qandaydir ichki qarshilikka ega bo’lgan tok manbaiga ulab qo’yilgan. Voltmetrlarning ko’rsatishlari 12 V va 4 V ga teng. Agar manbaga faqat birinchi voltmetr ulansa, bunda u 15 V ni ko’rsatadi. Manbaning EYK qanchaga teng? Javob: 20 1321. Kondensator batareya qisqichlariga ulab qo’yilgan. 15 Ω qarshilik kondensatorga parallel ulanganda, undagi zaryad 1,2 marta kamaydi. Batareyaning ichki qarshiligini aniqlang. Javob: 3 Bir necha EYK li zanjir 1322. Har birining EYK 20 V va ichki qarshiligi 2 Ω bo’lgan ikkita bir xil batareya o’zaro parallel ulangan va 9 Ω qarshilikka ulab qo’yilgan. Qarshilik orqali o’tuvchi tok kuchini toping. Javob: 2 1323. Cho’ntak fonarining batareyasi har birining EYK 1,5 V va ichki qarshiligi 0,2 Ω bo’lgan uchta ketma-ket ulangan elementdan iborat. Agar fonar lampasining qarshiligi 0,9 Ω bo’lsa, u orqali o’tuvchi tok kuchini toping. Javob: 3 1324. EYK lari 1 V, 2 V va 3 V hamda mos ravishda ichki qarshiliklari 1 Ω, 2 Ω va 3 Ω bo’lgan uchta o’zgarmas tok manbai o’zaro ketma-ket ulangan. Zanjirdagi tok kuchini aniqlang. Javob: 1 1325. Har birining EYK 20 V va ichki qarshiligi 1 Ω bo’lgan nechta akkumulyator ketma-ket ulanganda, batareyaga ulab qo’yilgan 6 Ω qarshilikli o’tkazgichdagi tok kuchi 0,5 A bo’ladi? Javob: 2 1326. Batareyada nechta element o’zaro parallel ulanib, unga 49 Ω qarshilik ulanganda zanjirda 2 A tok kuchi hosil bo’ladi? Har bir elementning EYK 100 V, ichki qarshiligi 2 Ω. Javob: 2 1327. Ikkita bir xil element o’zaro parallel ulanib, 4 Ω qarshilikka ulab qo’yildi. Keyin esa shu elementlar ketma-ket ulandi va xuddi shunday qarshilikka ulab qo’yildi. Bunda tashqi qarshilik orqali o’tuvchi tok o’zgarmay qoldi. Har bir elementning ichki qarshiligi qanchaga teng? Javob: 4 1328. Har birining ichki qarshiligi 6 Ω bo’lgan uchta bir xil batareya qandaydir qarshilikka ulanadi: birinchi marta o’zaro parallel, ikkinchi marta o’zaro ketka-ket ulangan holda. Ikki holatda ham tashqi zanjirdagi tok kuchi bir xil bo’ldi. Tashqi qarshilik qanchaga teng? Javob: 6 1329. Birining EYK 2 V va ichki qarshilikli 1Ω, ikkinchisining EYK 5 V va ichki qarshiligi 0,5 Ω bo’lgan ikkita tok manbai yopiq zanjir hosil qilgan holda mos qutblari bilan ulanadi. Har bir manbaning musbat va manfiy qutblari orasidagi potensiallar farqi qanchaga teng? Javob: 4 1330. Birining EYK 5 V va ichki qarshilikli 1Ω, ikkinchisining EYK 3 V va ichki qarshiligi 3 bo’lgan ikkita tok manbai ketma-ket ulanadi va 12 Ω tashqi qarshilikka ulab qo’yiladi. Birinchi manbadagi potensiallar farqi ikkinchi manbadagiga qaraganda necha marta katta? Javob: 3 Joul-Lens qonuni 1331. O’zgarmas kuchlanish tarmog’iga ulangan qarshiligi 10 Ω bo’lgan o’tkazgichda 5 s ichida 450 J energiya ajraldi. Tarmoqdagi kuchlanish qanday? Javob: 30 1332. Qarshiligi 6 Ω bo’lgan o’tkazgich bo’ylab 9 s davomida o’zgarmas tok o’tkazildi. Agar o’tkazgich kesimi orqali 3 C zaryad o’tgan bo’lsa, shu vaqt ichida o’tkazgichda qanday miqdorda issiqlik ajralib chiqqan? Javob: 6 1333. Agar tarmoqdagi kuchlanish o’zgarmas va 220 V ga, tok kuchi esa 2 A ga teng bo’lsa, elektrodazmolning 50 s davomidagi qizishi uchun qancha miqdorda energiya (kJ da) sarflanadi? Javob: 22 1334. Elektroplitka 220 V kuchlanishli tarmoqqa ulangan. Qandaydir vaqt ichida unda 1100 J energiya ajraldi. Shu vaqt ichida plitka orqali qanday zaryad o’tgan? Javob: 5 111 1335. Reostatdagi kuchlanish 10 V bo’lganda, u 20 W quvvat iste’mol qilishi uchun, unda necha metr nixrom sim o’rash kerak bo’ladi? Simning ko’ndalang kesimi yuzasi 1 mm 2 , nixromning solishtirma qarshiligi 10 -6 Ω . m. Javob: 5 1336. Agar suv elektroplitkada ajraladigan energiyaning 50% ini olsa, qaynab turgan 132 g massali suvning bug’lanishi uchun qancha vaqt (minutda) talab etiladi? Plitkadagi kuchlanish 220 V, tok kuchi 4,6 A. Suvning solishtirma bug’lanish issiqligi 2,3 MJ/kg. Javob: 10 1337. 600 cm 3 hajmli suvi bo’lgan elektr choynakni 20 0 C haroratda bo’lganida o’chirishni unutishdi. Shundan necha sekund o’tib, suvning hammasi bug’lanib ketadi? Choynakning qizdirgichi 30 Ω qarshilikka ega va 300 V o’zgarmas kuchlanishli tarmoqqa ulangan. Choynakning FIK 40%. Suvning solishtirma issiqlik sig’imi 4200 J/kg . K, suvning solishtirma bug’lanish issiqligi 2,3 MJ/kg. Javob: 1318 1338. Agar qizdirgich orqali 100 C zaryad o’tsa, kalorimetrdagi suvning harorati qanchaga o’zgaradi? Qizdirgichdagi kuchlanish 210 V, suvning massasi 1 kg, suvning solishtirma issiqlik sig’imi 4200 J/kg . K. Javob: 5 1339. Zanjirga uzunligi va diametri bir xil bo’lgan volfram va alyuminiy simlar ketma-ket ulangan. Agar volframning solishtirma qarshiligi alyuminiynikidan ikki marta katta bo’lsa, volfram simda necha marta ko’p issiqlik ajraladi? Javob: 2 1340. Ikkita o’tkazgich parallel holda ulangan va o’zgarmas kuchlanish tarmog’iga ulab qo’yilgan. Birinchi o’tkazgichning uzunligi ikkinchisinikidan 3 marta, ko’ndalang kesim yuzasi esa 9 marta katta. O’tkazgichlarda bir xil quvvat ajraladi. Birinchi o’tkazgichning solishtirma qarshiligi ikkinchisinikidan necha marta katta? Javob: 3 1341. 7 Ω va 5 Ω qarshilikli ikkita o’tkazgich o’zaro parallel ulanadi va tok manbaiga ulab qo’yiladi. Birinchi o’tkazgichda 300 J issiqlik ajraldi. Ikkinchi o’tkazgichda shu vaqt ichida qancha issiqlik miqdori ajraladi? Javob: 420 1342. 5 Ω va 7 Ω qarshiliklar ketma-ket ulangan. Ikkala qarshilikda hammasi bo’lib 960 J issiqlik ajraldi. Birinchi qarshilikda shu vaqt ichida qancha miqdorda issiqlik ajralgan? Javob: 400 1343. Agar elektroplitka spiralining qarshiligi 2 marta kamaytirilib, tarmoqdagi kuchlanish esa 2 marta orttirilsa, plitka vositasida ajraladigan issiqlik miqdori necha marta ortadi? Javob: 8 1344. Agar elektropechning 500 0 C haroratida unda 240 W quvvat ajralsa, pech 1000 0 C gacha qizdirilganda, unda qanday quvvat ajralib chiqadi? Pech simi qarshiligining harorat koeffisiyenti 0,005 1/K. Javob: 140 1345. Elektroplitkaning ikkita bir xil spiralini ketma-ket yoki parallel holda ulash mumkin. Parallel ravishda ulanganda ketma-ket ulangandagiga qaraganda, ayni bir vaqt ichida necha marta ortiqroq issiqlik miqdori ajraladi? Spirallarning qarshiligi ish sharoitiga bog’liq emas. Javob: 4 1346. Elektroplitkani ta’mirlashda spiral dastlabki uzunligining 0,2 qismiga qisqartirildi. Plitkaning quvvati necha foizga ortgan? Spiralning solishtirma qarshiligini o’zgarmas deb hisoblang. Javob: 25 1347. Ikkita bir xil elektr lampasi 20 V o’zgarmas kuchlanishli tarmoqqa ulangan: birinchi holda ketma-ket, ikkinchi holda parallel ravishda. Ikkinchi holatda lampalar iste’mol qilgan quvvat birinchi holatdagidan 6 W ga ortiq. Har bir lampaning qarshiligini toping. Qarshilik o’zgarmas deb hisoblang. Javob: 100 112 1348. Ikki lampochkaning nominal quvvati bir xil, nominal kuchlanishlari esa 120 va 240 V ga teng. Ikkinchi lampaning qarshiligi birinchinikidan necha marta katta? Javob: 4 1349. Lampochkaning nominal quvvati 36 W, nominal kuchlanishi 120 V. Agar u 220 V kuchlanishli tarmoqqa ulansa, unda qanday quvvat ajraladi? Lampaning qarshiligi ish sharoitiga bog’liq emas. Javob: 121 1350. O’zida 100 va 150 W quvvatlari ko’rsatilgan ikkita elektr lampasi har bir lampaning nominal kuchlanishiga mos keladigan o’zgarmas kuchlanishli tarmoqqa ketma-ket ulangan. Lampalarda qanday umumiy quvvat ajralib chiqadi? Lampalar qarshiligi ish sharoitiga bog’liq emas. Javob: 60 1351. Elektr choynakning qizdirgichi bir xildagi ikki seksiyadan iborat. Bir seksiya ulanganda choynakdagi suv 26 minutdan so’ng qaynaydi. Agar ikkala seksiya parallel holda ulansa, suv necha minutdan keyin qaynaydi? Seksiyalar qarshiligi ish sharoitiga bog’liq emas. Javob: 13 1352. 600 va 300 W quvvat iste’mol qiladigan elektr kastryul va choynak tarmoqqa parallel holda ulangan va ulardagi suv bir xil vaqtda, 20 minutdan so’ng qaynaydi. Agar ular ketma-ket ulansa, kastryuldagi suv choynakdagidan necha minut keyin qaynaydi? Qurilmalarning qarshiligi ish sharoitiga bog’liq emas. Javob: 135 1353. 800 va 400 W nominal quvvatga ega bo’lgan, suv bilan to’ldirilgan ikkita elektr choynak tarmoqqa parallel ravishda ulanganda ikkalasi ham suvni 16 minutda qaynatadi. Shu choynaklar ketma-ket ulaganda suvlarning qaynash vaqti har xil bo’ladi. Shu vaqtlardan kattasini (minutda) toping. Choynaklarning qarshiligi ish sharoitiga bog’liq emas. Javob: 144 1354. Yassi kondensatorda plastinalar orasidagi dielektrik namlandi va tok o’tkaza boshladi. Tokning zichligi 0,02 A/m 2 bo’lganda dielektrikda sekundiga 10 J/m 3 issiqlik (hajm birligida) ajralib chiqdi. Kondensatordagi elektr maydon kuchlanganligi qanchaga teng? Javob: 500 1355. Diametrlari 0,2 va 0,8 mm bo’lgan, bir xil materialdan tayyorlangan ikkita sim qizdirgich vazifasini bajaradi va tarmoqqa parallel holda ulanadi. Uzoq ishlash davomida simlarning harorati bir xil bo’lib qoldi. Agar ingichka simning uzunligi 55 cm va 1 s ichida atrof muhitga beriladigan issiqlik miqdori sirt yuzasiga proporsional bo’lsa (bir xil haroratda), qalin simning uzunligini (cm da) toping. Javob: 110 1356. Yupqa simdan 5 A gacha tok kuchi o’tganda, u erimaydi. Shu materialdan yasalgan, lekin diametri 4 marta katta bo’lgan sim uchun kritik tok qanday bo’ladi? 1 s ichida atrof muhitga beriladigan issiqlik miqdori sirt yuzasiga proporsional (bir xil haroratda). Javob: 40 Tok manbaining ishi 1357. 4 mkF sig’imli zaryadlanmagan kondensator 200 V EYK li tok manbaining qisqichlariga ulab qo’yildi. Kondensatorni zaryadlash jarayonida qancha issiqlik (mJ da) ajralgan? Javob: 80 1358. 100 V kuchlanishgacha zaryadlangan 8 mkF sig’imli kondensatorni qo’shimcha zaryadlash maqsadida 200 V EYK li manbaga ulandi. Qo’shimcha zaryadlashda qancha issiqlik (mJ da) ajralgan? Javob: 40 1359. 200 V kuchlanishgacha zaryadlangan 6 mkF sig’imli kondensatorni qayta zaryadlash uchun 100 V EYK li manbaga ulanadi, bunda musbat zaryadlangan qoplama manbaning musbat qutbi bilan, manfiy zaryadlangan qoplama esa manfiy qutb bilan tutashtiriladi. Qayta zaryadlashda qancha issiqlik (mJ da) ajralgan? Javob: 30 113 1360. 100 V kuchlanishgacha zaryadlangan 8 mkF sig’imli kondensatorni qo’shimcha zaryadlash uchun 200 V EYK li tok manbaiga ulandi, biroq qoplamalar almashtirib qo’yildi: musbatini manfiy qisqichga, manfiysini esa musbat qisqichga tutashtirildi. Qayta zaryadlashda qancha issiqlik (mJ da) ajralgan? Javob: 360 1361. 3 va 1 mkF sig’imli kondensatorlar ketma-ket ulangan hamda 200 V EYK li tok manbaiga tutashtirilgan. Kichik sig’imli kondensator teshilganda qancha issiqlik (mJ da) ajralib chiqadi? Javob: 45 1362. Sig’imlari C 1 =5 mkF va C 2 =15 mkF bo’lgan, o’zaro parallel ulangan ikkita kondensator C 3 =30 mkF sig’imli kondensatorga ketma-ket ulab qo’yilgan. Kondensatorlar batareyasi 100 V EYK li manbaga ulangan. C 1 kondensator teshilganda qancha issiqlik (mJ da) ajralib chiqadi? Javob: 90 1363. 3 mkF sig’imli kondensator 100 V EYK li tok manbaiga ulab qo’yilgan. Kondensator plastinalari sekinlik bilan ikki tomonga surilib, ular orasidagi masofa uch marta orttiriladi. Bunda qanday ish (mJ da) bajariladi? Javob: 10 1364. Yassi kondensator ichida qoplamalar orasidagi fazoni to’liq to’ldiradigan shisha dielektrik plastina turibdi. Kondensatorning plastinasiz sig’imi 10 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 1,5. Agar kondensator 200 V EYK li tok manbaiga ulangan bo’lsa, kondensator ichidan plastinani sekin chiqarib olish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Javob: 100 1365. 100 V EYK li manbaga ulangan yassi kondensator ichida qoplamalar orasidagi butun fazoni to’liq to’ldiradigan shisha plastina bor. Qoplamalardan biri sekin surilib, ular orasidagi masofa uch marta orttiriladi. Bunda qanday ish (mJ da) bajariladi? Kondensatorning boshlang’ich sig’imi 8 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 1,5. Javob: 30 1366. 100 V EYK li manbaga ulangan yassi kondensator ichida qoplamalar orasidagi butun fazoni to’liq to’ldiradigan shisha plastina bor. Kondensatordan plastinaning yarmini surib chiqarish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Kondensatorning plastinasiz sig’imi 8 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 1,5. Javob: 10 1367. 12 mkF sig’imli ikkita bir xil yassi havo kondensatori ketma-ket ulangan va 200 V EYK li manbaga tutashtirilgan. Ulardan birining qoplamalari orasidagi masofani ikki marta oshirish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Javob: 40 1368. Ikkita bir xil o’lchamdagi kondensator ketma-ket ulangan. Ulardan birining ichi bo’sh, boshqasida esa shisha plastina bor va bu kondensatorlar 100 V EYK li tok manbaiga ulab qo’yilgan. Ichi bo’sh kondensatorning sig’imi 6 mkF, shishaning dielektrik singdiruvchanligi 2, plastina qoplamalar orasidagi butun fazoni to’ldiradi. Plastinani kondensatordan sekinlik bilan chiqarib olish uchun qanday ish (mJ da) bajarish kerak? Javob: 5 Yopiq zanjirda energetik balans 1369. 6 V EYK li element 2 Ω tashqi qarshilikka tutashtirilgan. Bunda tashqi zanjirda 8 W quvvat ajraladi. Elementning ichki qarshiligini toping. Javob: 1 1370. Agar tok manbaiga ulangan 10 Ω qarshilikda 100 W, butun zanjirda esa 110 W quvvat ajralsa, tok manbaining ichki qarshiligi qanday? Javob: 1 1371. Element o’zining ichki qarshiligidan 2 marta katta bo’lgan tashqi qarshilikka ulangan. Agar zanjirdagi tok kuchi 3 A bo’lganda tashqi qarshilikda 18 W quvvat ajralsa, elementning EYK ni toping. Javob: 9 114 1372. Tashqi qarshilik 23 Ω, ichki qarshilik esa 1 Ω bo’lganda EYK 24 V bo’lgan batareyaning foydali quvvatini toping. Javob: 23 1373. Har birining EYK 2 V bo’lgan elementlarning 5 tasi ketma-ket ulanib batareya hosil qilingan. Tok kuchi 4 A bo’lganda zanjirda ajraladigan to’liq quvvat qanchaga teng? Javob: 40 1374. Ichki qarshiligi 2 Ω bo’lgan tok manbaiga 3 Ω qarshilik ulagan. Agar tashqi qarshilikdagi kuchlanish 6 V bo’lsa, manbaning to’la quvvati qanday? Javob: 20 1375. Har birining qarshiligi 1,4 Ω, EYK 3,5 V bo’lgan bir nechta element o’zaro parallel ulanib batareya hosil qilingan. Tashqi zanjirdagi tok kuchi 1 A bo’lganda batareyaning foydali quvvati 3,3 W bo’ladi. Batareyada nechta element bor? Javob: 7 1376. Har birining EYK 0,5 V, qarshiligi 0,2 Ω bo’lgan elementlar ketma-ket ulanib batareya hosil qilingan. Tashqi zanjirdagi tok kuchi 2 A bo’lganda batareyaning foydali quvvati 1 W bo’ladi. Batareyada nechta element bor? Javob: 5 1377. Tashqi qarshilik 3 Ω dan 10,5 Ω gacha oshirilganda tok manbaining FIK ikki marta ortadi. Manbaning ichki qarshiligi qanchaga teng? Javob: 7 1378. Ichki qarshiligi 4 Ω bo’lgan tok manbai 8 Ω qarshilikka tutashtirilgan. Tashqi qarshilikning yana qanday boshqa qiymatida, tashqi zanjirda ajraladigan quvvat 8 Ω qarshilikda ajaraladigan quvvatga teng bo’ladi? Javob: 2 1379. Tok manbaining EYK 6 V, ichki qarshiligi 2 Ω. Ikkita bir xil qarshilik manbaga birinchi marta ketma-ket, ikkinchi marta parallel holda ulanadi. Ikkala holatda ham tashqi zanjirda bir xil quvvat ajraladi. Shu quvvat qanchaga teng? Javob: 4 1380. Tok manbaiga navbatma-navbat ulangan, qarshiliklari 3 va 12 bo’lgan lampochkalar bir xil quvvat iste’mol qiladi. Tok manbaining ikkinchi holatdagi FIK birinchi holatdagidan necha marta ortiq? Javob: 2 1381. Tok manbaining EYK 2 V, ichki qarshiligi 1 Ω. Tashqi zanjir 0,75 W quvvat iste’mol qiladi. Bu shartlarni tok kuchining ikkita qiymati qanoatlantiradi. Ularning ayirmasi qanchaga teng? Javob: 1 1382. Akkumulyatorlar batareyasining EYK 12 V, qisqa tutashuvdagi tok kuchi 5 A. Tashqi zanjirda qanday eng katta quvvat olinishi mumkin? Javob: 15 1383. Elementlar batareyasi 9 Ω qarshilikka tutashtirilganda 1 A tok beradi. Qisqa tutashuv toki 10 A. Batareya qanday maksimal foydali quvvat berishi mumkin? Javob: 25 1384. Element 1-marta 4 Ω qarshilik bilan, 2-marta 9 Ω qarshilik bilan tutashtiriladi. Ikkala holatda ham tashqi zanjirda bir xil quvvat ajraladi. Tashqi qarshilikning qanday qiymatida, bu quvvat eng katta bo’ladi? Javob: 6 1385. Batareyaning foydali quvvati turli xildagi ikki tashqi qarshilik: 2 va 8 Ω larda 32 W ga teng. Batareya bera oladigan eng katta foydali quvvat qanday? Javob: 36 1386. Tok manbai 2 Ω tashqi qarshilikka tutashtirilganda unda (qarshilikda) 32 W quvvat, 3 Ω tashqi qarshilikka tutashtirilganda esa 27 W quvvat ajraladi. Bu manba bera oladigan eng katta foydali quvvat qanday? Javob: 36 115 1387. Zanjirdagi tok kuchining ikkita: 2 va 6 A qiymatlarida batareyaning foydali quvvati 6 W ga teng. Shu batareyaning maksimal foydali quvvati qanchaga teng? Javob: 8 1388. Zanjirdagi tok kuchi 2 A bo’lganda batareyaning foydali quvvati 10 W, 4 A bo’lganda esa 16 W. Batareya qanday eng katta foydali quvvat bera oladi? Javob: 18 1389. Tramvayning elektrodvigateli 100 A tok kuchi va 500 V kuchlanishda ishlaydi. Dvigatelning 4 kN tortish kuchida tramvayning tezligi 18 km/h. Dvigatel chulg’amining qarshiligi qanchaga teng? Javob: 3 1390. Elektrodvigatel 50 kg massali yukni 2 m/s tezlik bilan ko’tarmoqda. Agar motorning 12 qarshilikli chulg’ami bo’ylab 10 A tok o’tsa, u qanday kuchlanishda ishlamoqda? Javob: 220 Elektroliz 1391. Agar 2 A tok kuchi yordamida ajralib chiqqan nikelning massasi 1,8 g ga teng bo’lsa, nikellash necha minut davom etgan? Nikelning elektrokimyoviy ekvivalenti 0,3 mg/C. Javob: 50 1392. Mis sulfatni elektrolizlashda 200 s davomida katodda necha milligramm mis ajralib chiqadi? Bunda birinchi 100 s davomida tok kuchi 0 dan 6 A gacha tekis ortadi, keyingi 100 s da 2 A gacha tekis kamayadi. Misning elektrokimyoviy ekvivalenti 3.3 . 10 -7 kg/C. Javob: 231 1393. Har birining EYK 10 V, ichki qarshiligi 4 Ω bo’lgan elementlarning 10 tasi ketma-ket ulanib batareya hosil qilingan. Batareyaga 200 Ω qarshilikli elektrolitik vanna ulab qo’yiladi. 6 soat ishlash davomida elektrodda necha milligramm rux ajraladi? Ruxning elektrokimyoviy ekvivalenti 0,4 mg/C. Javob: 3600 1394. 200 cm 2 yuzali metall sirtni 20 mkm qalinlikdagi kumush qatlami bilan qoplash kerak. Elektrolit orqali 0,5 A tok kuchi necha minut o’tkazilishi kerak? Kumushning zichligi 10500 kg/m 3 , elektrokimyoviy ekvivalenti 1,12 mg/C. Javob: 125 1395. Agar elektrolizlashda tokning zichligi 300 A/m 2 bo’lsa, necha minutdan so’ng misli anod 0,03 mm ga qalinroq bo’ladi. Misning elektrokimyoviy ekvivalenti 3 . 10 -7 kg/C, zichligi 9000 kg/m 3 . Javob: 50 1396. Havo sharini vodorod bilan to’ldirish uchun sho’r suvni elektrolizlash 1000 soat davom etdi. Elektrolizda tok kuchi 500 A bo’lgan. To’ldirilgan havo sharining ko’tarish kuchi (itarib chiquvchi kuch minus sharni to’ldirgan gazning og’irligi) qanchaga teng? Vodorodning elektrokimyoviy ekvivalenti 10 -8 kg/C, vodorodning va havoning molyar massalari 2 va 29 (g/mol da). Vodorod hamda sharni o’rab turgan havo bir xil bosim va haroratga ega. Javob: 2430 1397. Sulfat kislota eritmasini elektrolizlashda 37 W quvvat sarflanadi. Agar 500 minut ichida 0,3 g vodorod ajralsa, elektrolitning qarshiligini aniqlang. Vodorodning elektrokimyoviy ekvivalenti 10 -8 kg/C. Javob: 37 1398. Agar elektrodlardagi potensiallar farqi 4 V bo’lib, 80 kJ energiya sarflanganda 5,6 g kumush ajralgan bo’lsa, kumushli tuz eritmasini elektrolizlovchi qurilmaning FIK (foizda) qanchaga teng? Kumushning elektrokimyoviy ekvivalenti 1,12 mg/C. Javob: 25 1399. Elektroliz 9 V kuchlanishda olib borilsa, va qurilmaning FIK 50% bo’lsa, 1 kg alyuminiy olish uchun qanday miqdorda elektroenergiya (MJ da) sarflanadi? Alyuminiyning elektrokimyoviy ekvivalenti 9 . 10 -8 kg/C. Javob: 200 116 11. MAGNETIZM Amper qonuni 1400. Induksiyasi 0,1 T bo’lgan bir jinsli magnit maydonda joylashgan, 20 A tok o’tayotgan 0,5 m uzunlikdagi o’tkazgichga 0,5 N kuch ta’sir qiladi. O’tkazgichdagi tokning yo’nalishi magnit induksiya vektori bilan qanday burchak (graduslarda) hosil qiladi? Javob: 30 1401. Tokli to’g’ri o’tkazgich bir jinsli magnit maydonda induksiya chiziqlariga perpendikulyar joylashtirilgan. O’tkazgich shunday buriladiki, undagi tok yo’nalishi maydon induksiya vektori bilan 30 0 burchak hosil qiladi. Bunda magnit maydon tomonidan o’tkazgichga ta’sir etuvchi kuch necha marta kamayadi? Javob: 2 1402. Har birining uzunligi 50 m bo’lgan va har biridan 300 A tok o’tayotgan ikkita parallel simlar qanday kuch bilan o’zaro ta’sirlashadi? Simlardan har biri boshqasi joylashgan o’rinda 1,2 mT induksiyali magnit maydon hosil qiladi. Javob: 18 1403. 140 cm uzunlikdagi o’tkazgich to’g’ri burchak ostida shunday bukildiki, bunda burchak tomonlaridan biri 60 cm ga teng bo’ldi. So’ngra induksiyasi 2 mT bo’lgan bir jinsli magnit maydonda, har ikkala tomoni bilan induksiya chiziqlariga tik holda joylashtirildi. Agar o’tkazgichdan 10 A tok o’tkazilsa, unga qanday kuch (mN da) ta’sir qiladi? Javob: 20 1404. 110 cm uzunlikdagi o’tkazgich 60 0 burchak ostida shunday bukildiki, bunda burchak tomonlaridan biri 30 cm ga teng bo’ldi va induksiyasi 2 mT bo’lgan bir jinsli magnit maydonda, har ikkala tomoni bilan induksiya chiziqlariga tik holda joylashtirildi. Agar o’tkazgichdan 10 A tok o’tkazilsa, unga qanday kuch (mN da) ta’sir qiladi? Javob: 14 1405. 0,2 m uzunlikdagi, 5 A tok o’tayotgan o’tkazgichni bir jinsli magnit maydonda 0,5 m masofaga ko’chirishda Amper kuchi bajaradigan ishni (mJ da) aniqlang. O’tkazgich maydon chiziqlariga tik joylashgan va Amper kuchi yo’nalishi tomonga harakatlanadi. Magnit maydon induksiyasi 0,1 T. Javob: 50 1406. Magnit induksiya chiziqlariga perpendikulyar holda joylashgan to’g’ri o’tkazgichdan 1 A tok o’tganida, o’tkazgich 2 m/s 2 tezlanishga erishdi. O’tkazgichning ko’ndalang kesim yuzasi 1 mm 2 , o’tkazgich materialining zichligi 2500 kg/m 3 . Magnit maydon induksiyasi (mT da) qanchaga teng? Og’irlik kuchini hisobga olmang. Javob: 5 1407. Uzunligi 20 cm va massasi 4 kg bo’lgan, gorizontal joylashgan o’tkazgich bo’ylab 10 A tok oqadi. Og’irlik kuchi magnit kuchi bilan muvozanatlashishi uchun o’tkazgich joylashtirilishi kerak bo’lgan magnit maydon induksiyasining minimal qiymatini toping. g=10m/s 2 . Javob: 20 1408. O’tkazgich induksiyasi 0,01 T bo’lgan bir jinsli magnit maydonda gorizontal holatda turibdi. Maydon induksiya chiziqlari gorizontal va o’tkazgichga perpendikulyar holda yo’nalgan. O’tkazgich muallaq turishi uchun undan qanday tok o’tkazish kerak? O’tkazgich uzunlik birligining massasi 0,01 kg/m. g=10m/s 2 . Javob: 10 1409. Uzunligi 20 cm va massasi 50 g bo’lgan to’g’ri o’tkazgich bir jinsli magnit maydonda ikkita yengil ip orqali gorizontal holda osib qo’yilgan. Induksiya vektori gorizontal hamda o’tkazgichga perpendikulyar yo’nalgan. O’tkazgich orqali qanday tok o’tkazilganda, iplardan biri uzilib ketadi? Maydon induksiyasi 50 mT. Har bir ip 0,4 N yuklanishda (nagruzkada) uzilib ketadi. g=10m/s 2 . Javob: 30 1410. 10 cm uzunlikdagi o’tkazgich induksiyasi 1 mT bo’lgan magnit maydonda gorizontal ravishda, kuch chiziqlariga perpendikulyar holda shunday joylashtiriladiki, bunda og’irlik kuchi magnit kuchi bilan muvozanatlashadi. O’tkazgich uchlaridagi kuchlanish 100 V, uning 117 solishtirma qarshiligi 10 -5 Ω . m. Shu o’tkazgich materialining zichligi (g/cm 3 da) qanchaga teng? g=10m/s 2 . Javob: 10 1411. 10 g massali va 20 cm uzunlikdagi o’tkazgich induksiyasi 0,25 T bo’lgan vertikal magnit maydonda gorizontal holatda osib qo’yilgan. O’tkazgich bo’ylab 2 A tok o’tkazilsa, u osib qo’yilgan iplar vertikaldan qanday burchakka (graduslarda) og’adi? g=10m/s 2 . Javob: 45 1412. 20 g massali va 5 cm uzunlikdagi sterjen gorizont bilan α burchak hosil qiladigan (tgα=0.3) silliq qiya tekislik ustida gorizontal holda qo’yildi. Butun sistema induksiyasi 150 mT bo’lgan vertikal magnit maydonda joylashgan. Sterjendagi tok kuchi qanday bo’lganida u muvozanatda bo’ladi? g=10m/s 2 . Javob: 8 1413. Simli kvadratning uchta tomoni bir-biri bilan qattiq mahkamlangan, to’rtinchisi esa ular bo’ylab sirpana oladi. Kvadrat gorizontal sirt ustida va induksiyasi 100 mT bo’lgan vertikal magnit maydonda joylashgan. Agar qo’zg’aluvchan tomonning massasi 20 g va kontaktlardagi ishqalanish koeffitsiyenti 0,2 bo’lsa, shu tomonni siljitish uchun kontur bo’ylab qanday minimal tok o’tkazish kerak? Kvadratning tomoni 10 cm. g=10m/s 2 . Javob: 4 1414. Bir jinsli magnit maydonda joylashgan, 50 A tok o’tayotgan to’g’ri burchakli ramkaga ta’sir qiladigan kuchlarning maksimal momenti 1 Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|