‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Rahbar madaniyati = odob + iymon + insof + adolat + iqtidor
Odob
— aqlning suyanchigM, barcha fazilatlarning mezoni. 
Behudaga xalqim izda «Aql bilan odob egizak» deyishm aydi. 
Odob — yaxshilik bilan yom onlikning farqini bilish, foyda bilan 
zarar orasidagi tafovutni anglashdir. Odob vositasida kishi o ‘z 
jonini yom on xislatlardan davolaydi, yoqim siz ayblardan poklaydi, 
chiroyli fazilatlarni bezaydi. Odob rahbam i eng chiroyli xulq bilan 
qurollantiradi. N atijada aql egalari bunday rahbardan har ishda rozi 
boMadilar. O dobli rahbar esa kundan-kunga obro‘ topadi, nufuzi 
oshadi, ishlari ravnaq topadi. Ba’zi hakim lar odobni eng m as’um 
va k o ‘rkam fe ’lga ega boMish desalar, ba’zilari nafsni barcha 
qabih odatlardan tozalash deydilar. Demak, rahbardagi odobning 
m avjudligi, bu noyob ne’m atning mavjudligidir.
U m um an odob ikki xil boMadi: hikm at odobi va xizm at odobi. 
Hikmat odobi
poklik va to ‘g ‘ri yoMga etaklaydi. 
Xizmat odobi
esa 
badavlatlik va o b ro ‘ga yetkazadi. Har ikkisi ham ulug‘ fazilat boMib, 
biri aziz qilsa, ikkinchisi qudratli qiladi.
84

---

lymon
arabcha so‘z bo‘lib, lu g‘aviy m a ’nosi — ishonchdir. 
lymonli kishini, xususan rahbarni qisqacha shunday tavsiflash 
mumkin: 
e'tiqodli, maslakli, taqvodor, sharm-hayoli, oriyatli,
andishali, vijdonli.
Sodda qilib aytganda: lymon uch narsaning butunligidan hosil 
bo ‘ladi: e ’tiqod, iqrorvaam al. e ’tiqod — bu ishonch. Iqror — so ‘z d a
buni tan olish. Am al — yaxshi ishlar bilan buni isbotlash.
Insof — bu adolat va vijdon am ri bilan ish tutish tu y g ‘usi 
va qobiliyati, ishda, kishilarga m unosabatda halollik, to ‘g ‘rilik , 
barobarlik, sofdillik va haqiqatgo‘ylikdir. 0 ‘zgani o ‘z o ‘rniga va, 
shuningdek, o ‘z o ‘rniga xayolan q o ‘yib k o ‘rib ham insofga o lib
keladi. Insof — har qanday kishining, xususan rahbarning ja m iy a t 
oldida, tevarak-atrofidagi kishilar oldida o ‘z xatti-harakati bilan
m a’naviy m as’uliyatini his etishning ifodasidir.
Adolat — bu barcha fazilatlar ichidagi eng oliy fazilatdir. 
A dolatparvar rahbarning axloqiy xislatlari bemalol qonun o ‘rnini 
bosa oladi. U lug‘ alloma Nosiriddin Tusiy ijtimoiy adolatnin g 
uchta 
asosiy 
talabi 
m avjudligini 
v a jam iyat taraqqiyotini 
belgilovchi m uhim omil ekanini alohida uqtirgan edi. A dolatning 
birinchi talabi: aholi turli tafr'oalarining o ‘zaro uyg‘un b o ‘lishini 
ta’minlashdir. Adolatning ikkinchi talabi: el-ulusning haq-huquqi 
teng ta ’m inlangan holda kishilam i x iz m a g a tayinlashda shaxsning 
salohiyati va imkoniyatlaridan kelib chiqish. Adolatning uchinchi 
talabi: barchaning teng farovonligini him oya qilish bilan birga bu 
farovonlikni yuzaga keltirishdagi xizm ati va huquqiga qarab h a r b ir 
inson o ‘z ulushini olishga imkon yaratishdan iborat.
Iqtidorli deganda b iro rs o h a b o ‘y ich a layoqatini ongli rav ish d a 
sezgan, o ‘zidagi qobiliyatni to ‘la nam oyon qilish uchun q a t’iy at 
ko‘rsata oladigan kishilar tushuniladi. Iqtidorli odam lar k u c h - 
quvvatini ayam aydi va kutiladigan n atijasiga — m aqsadiga etadi.
A m aliyotda rahbar madaniyati aniq k o ‘rsatkichlarda ifodasini 
topadi. U lam i quyidagi uch guruhga boMish mumkin.
85

---

R a h b a r m a d a n iy a tig a b aho berish u c h u n qoM laniiadigan 
k o ‘rsatk ich lar.