‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Markaziy Osiyo donishmandlari asarlarida
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3. Xalq og‘zaki ijodidagi iqtisodiy qarashlar
|
3.2. Markaziy Osiyo donishmandlari asarlarida
islom ta’limotidagi iqtisodiy g‘oyalar Iqtisodiy munosabatlaming huquqiy asoslari islom ta’limotidagi fikhning tarkibiy qismini tashkil etadi. Vatandoshimiz Maig'inoniyning «Hidoya» asari shular jumlasidandir. Al-Marg‘iloniy 1123-yil 23- sentabrda tug'ilgan. Qur’onni, Hadis ilmlarini mukammal egallab, fikh - islom huquqshunosligi borasida benihoya chuqur bilimga ega bo‘lganligi va bu sohada beqiyos durdonalar yaratganligi tufayli, Burhoniddin valmilla (Islom dinining dalili) va Burhoniddin al-Maig‘inoniy nomlari bilan mashhurdir. Olim dastlabki ta’limni Marg'ilonda olib, keyinchalik Samarqandga ko‘chib boigan va umrining ohirigacha o‘sha yerda yashagan. Bizgacha uning o‘nga yaqin asari yetib kelgan. «Al-Hidoya» asari esa 1178-yili Samarqandda yozilgan. Bu asar Hanafiya mazhabining fikh masalaiari bo‘yicha asosiy qo‘llanmaga aylangan. Keyinchalik esa butun musulmon olamiga mashhur bo‘iib, musulmon huquqi - fikh bo‘yicha eng aniq izchil mukammal asar sifatida tan olingan. «Al-Hidoya»ning birinchi kitobi to‘rt jilddan iborat bo lib, har bin alohida muammolami tahlil etadi. Bu kitob i994-yilda professor A.X. Saidovning izohi bilan nashr etilgan. Kitobning 3-jildida oldi-sotdi, pul muammolari, kafolat, qozilaming vazifalari, guvohlik, berilgan guvohlikdan qaytish, vakolat, da’vo, iqror bo‘lish, bulh, bir ishda pul bilan sherik bo'lish, pulni saq- lashga berish, qarz berish, sovg‘a, ijara, muayyan shart asosida chek- langan ozodlik berilgan qullar, valiylik, majbur qilish, homiylik, bos- qinchilik hususidagi masalalar yoritilgan. 3.3. Xalq og‘zaki ijodidagi iqtisodiy qarashlar 0 ‘zbek xalqi iqtisodiy tafakkurining rivojlanishining muhim manbalardan biri xalq og‘zaki ijodi namunalari hisoblanadi. Bu namu- nalar jumlasiga dostonlar, xalq maqollari va qo‘shiqlar kiradi. Tarixiy merosimizning noyob yodgorliklaridan biri Alpomish dostonidir. Bu doston shakllanganiga ming yildan ortiqroq bo‘lganligini dalillar tasdiqlamoqda. Shuning uchun ham, Alpomish dostonining ming yilligi Respublikamizda 2000-yilda keng nishonlandi. Asaming badiiy ahamiyatidan tashqari, undagi iqtisodiy qarashlar ham muhim o‘rin tutadi. Alpomish dostonidagi iqtisodiy munosabatlar tarkibini quyidagicha guruhlash mumkin: 1. Islom ta’limoti asosidagi iqtisodiy munosabatlar. Bu munosabatlami negizini zakot va juzya toMovlari bilan bog‘liq masalalar tashkil etadi. Ya’ni Qo‘ng‘irot elida hukmronlik qilgan Alpomishning otasi Boybo‘ri bilan uning akasi Boysaribiyning zakot to‘lovi bo‘yicha nizolardir. 2. Mehnat taqsimotining rivojlanganlik darajasi. Dostondan ko‘rinadiki, o‘sha davrga kelib chorvachilik tarmog‘i Qo‘ng‘irot elining ixtisoslashuvining ko'rsatkichidir. 3. Tovar-pul va moliya tizimi munosabatlari. Dostonda keltirilishicha, qo‘ng‘irotliliklaming tovar-pul munosabatlarida natura to ‘lovlari ustuvorligi namoyon bo'ladi. Qaimiqlar davlatida esa daromad va xarajatlami tartibga solish muhrdor lavozimi orqali yuritiladi. Muhrdor daromad va xarajatlar bo'yicha hisob-kitoblar qilishda oqsoqollar tomonidan yig‘ib, topshiriladigan soliq va yig‘imlarga tayanadi. Bu mamlakatda 500 ta oqsoqollik lavozimi joriy etilgan. Ulaming maoshi to‘plangan soliqlardan bir qismini tashkil etadi. Sipohiylar uchun esa 500 pul birligi miqdorida maosh tayinlangan. Muomalada ishlatiladigan pul birliklari qo'shni mamlakatlarda zarb qilingan oltin va kumushlar ekanligi to‘g‘risida ma’lumotlar berilgan. Yüklə Dostları ilə paylaş:
|