Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

NOTA BENE ! 
Kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik, 
jinoiylikni istisno qiluvchi holat sifatida, ijtimoiy foydali natijaga erishish 
maqsadida, kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik 
oqibatida huquqlar va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarga zarar 
yetkazish hamda ushbu natijaga tavakkalchilikka bog‘liq harakatlar bilan 
erishish imkoniyati mavjud bo‘lmagan taqdirda hamda tavakkalchilikka 
yo‘l qo‘ygan shaxs, zarar yetkazilishining oldini olish uchun barcha chora-
tadbirlar ko‘rishidan iborat. 
431 

---

Kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilikning 
shartlaridan birinchisi – 
bu 
ijtimoiy foydali maqsadga 
yo‘naltirilganligidir. Xususan, JK 41-moddasi 1-qismiga asosan, 
«Ijtimoiy foydali maqsadga erishish uchun kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga 
bog‘liq asosli tavakkalchilik qilib, huquqlar va qonun bilan 
qo‘riqlanadigan manfaatlarga zarar yetkazish jinoyat deb topilmaydi». Bu 
shuni anglatadiki, tavakkalchilik jamiyat va davlat uchun manfaat 
keltiruvchi natijalarga erishishga qaratilgan bo‘ladi. Bunda shuni e’tiborga 
olish lozimki, tavakkal qilib sodir etilgan harakatlardan hosil bo‘lgan 
ijobiy natija sezilarli suratda ushbu harakatlar tufayli yuzaga kelgan salbiy 
oqibatlardan ustun bo‘lishi kerak. Xususan, tavakkal qilib sodir etilgan 
harakatning ijtimoiy foydali maqsadi, insonlar hayoti va sog‘lig‘ini asrab 
qolishi, ish mahsuldorligini sezilarli sur’atda oshiruvchi yangi texnika yoki 
texnologiyani kashf etish, rivojlanish sur’atlarini keskin tarzda oshiruvchi 
yangi fizik qonunlarni va kimyoviy elementlarni topish va hokazolarni 
qamrab oladi. 
Shaxsiy maqsadlarga yo‘naltirilgan tavakkalchilik asosli deb 
hisoblanmaydi. Ayni paytda, shaxsiy maqsadlarni shaxsiy motiv 
(sabab)lardan farqlash darkor. Ushbu talab qo‘yilishiga sabab –shaxsiy 
motivlarning shaxsiy maqsadlarga mos kelmasligidir. Chunki, motiv u 
yoki bu qilmish sodir etish istagini tug‘diruvchi sababdir. Shu sababli 
shaxsiy motiv ijtimoiy foydali maqsadga qaratilgan bo‘lishi ham mumkin. 
Masalan, olqishlarga sazovor bo‘lish uchun shaxsni o‘limdan qutqarish. 
Shuni nazarda tutish lozimki, ijtimoiy foydali maqsad qilmishni kasb 
yoki xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq tavakkalchilik sifatida kvalifikatsiya 
qilish, unga to‘g‘ri huquqiy baho berish hamda jinoiy javobgarlik 
masalasini hal qilish uchun muhimdir (basharti subyekt jinoiy 
javobgarlikka tortilgan bo‘lsa). 
«Agar sodir etilgan harakat zamonaviy ilmiy-texnika bilimlari va 
tajribalariga muvofiq kelgan, qo‘yilgan maqsadga esa, tavakkal qilmay 
erishishning iloji bo‘lmagan hamda shaxs huquqlar va qonun bilan 
qo‘riqlanadigan manfaatlarga zarar yetkazilishining oldini olish uchun 
432 

---

tegishli choralarni ko‘rgan bo‘lsa, bunday tavakkalchilik asosli deb 
topiladi» (JK 41-moddasi 2-qismi). 
Kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik 
qonuniyligining ikkinchi sharti tavakkalchilik qilmay turib ijtimoiy