Norasmiy sharh o‘z ichiga ilmiy-doktrinal va oddiy sharhni qamrab
oladi.
Doktrinal (ilmiy) sharhlash jinoyat huquqi sohasidagi huquqshunos
olimlar, mutaxassislar tomonidan beriladi. Majburiy ahamiyatga ega
bo‘lmagan doktrinal sharhlash huquqni qo‘llash organlari xodimlariga
ularning professional huquqiy ongini shakllantirgan holda JK
normalarining mohiyatini to‘g‘ri tushunishga yordam beradi.
Odatdagi sharhlash ham huquqiy ahamiyatga ega emas va oddiy
fuqarolar tomonidan berilishi mumkin (masalan, jurnalistlar tomonidan
ommaviy axborot vositalarida). Uning ahamiyati shundaki, bu sharhlash
umumiy prevensiya masalalarini yechishda fuqarolarning huquqiy ongini
oshirishda ta’sir kuchiga ega.
Hajmiga ko‘ra, sharhlashning uchta turini ko‘rsatishadi: so‘zma-so‘z,
cheklangan va kengaytirilgan sharh.
So‘zma-so‘z sharhlashda berilgan sharh jinoyat qonunining matniga,
unda ishlatilgan atamalarga va ifodalarga so‘zma-so‘z mos bo‘lishi kerak.
Normaning mazmuni uning qonundagi verbal ifodasiga to‘liq mos bo‘lishi
shart. Boshqacha aytganda, qonunning formal tomoni uning mazmunini
belgilaydi.
Cheklangan sharhlashda berilgan sharh asosiy matn hajmiga
nisbatan kichikroq bo‘ladi. Masalan, JK 124-moddasida tamagirlik yoki
boshqa past niyatlarda qasddan bolani almashtirib qo‘yish uchun
javobgarlik nazarda tutilgan. Ko‘rsatilgan moddaning tahriridan kelib
chiqib, bola deganda, yangi tug‘ilgan chaqaloq nazarda tutilganmi yoki
voyaga yetmagan bolami degan savolga javob berish kerak bo‘ladi
1
.
Bunda 124-moddaning umumiy mazmunidan kelib chiqib (bunda ota-
1
Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенциянинг 1-моддасига мувофиқ, ҳар бир инсон ўн саккиз ёшга
тўлгунига қадар бола ҳисобланади, агарда мазкур болага қўлланиладиган қонунга асосан у балоғатга олдинроқ
етмаса (Қаранг: Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенция (БМТ Бош Ассамблеясининг 1989 й. 20 ноябрдаги
44/25-
Резолюцияси билан қабул қилинган ҳамда имзолаш, ратификация қилиш ва қўшилиш учун очилган,
Ўзбекистон Республикаси учун 1994 й. 29 июлдан бошлаб Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг 1992
й. 9 декабрдаги 757-XII-сон қарорига асосан кучга кирган ).
107
onalar bolani tanib olishlari qiyin bo‘lganligi uchun) bu holatda yangi
tug‘ilgan chaqaloq nazarda tutilganligini ta’kidlash mumkin.
