Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

holatidan xoli bo‘lgan (qo‘rqoqlik, burch tushunchasini noto‘g‘ri 
tushunish va h.k.) turlarga bo‘linadi
1
. 
Pastlikka qonun chiqaruvchi jinoiy javobgarlikning belgilanishi va 
kuchayishini bog‘laydigan motiv va maqsad kiradi. Masalan, bolani 
almashtirib qo‘yish uchun javobgarlik faqatgina tamagirlik va boshqa past 
niyatlarda sodir etilganida kelib chiqadi (JK 124-moddasi). 
Past niyatdan xoli motiv va maqsad, aksincha, jinoiy javobgarlikning 
og‘irlashishi bilan bog‘lanmagan. 
Boshqa huquqshunoslar motivni jinoyatning og‘irligi bo‘yicha 
quyidagicha klassifikatsiya qilishadi: g‘ayriijtimoiy (siyosiy, agressiv-
zo‘ravonlik, g‘arazli, g‘arazli-majburlash va h.k.); asotsial (egoistik, 
anarxiya-individualistik va h.k.); soxta ijtimoiy (alohida ijtimoiy 
guruhlarning manfaatlari bilan bog‘langan motivlar, jinoyat qonuni 
normalariga zid keluvchi, alohida shaxslarning va butun jamiyatning 
manfaatlariga zid keluvchi motivlar); ijtimoiy zid (jinoyat ijtimoiy negativ 
motividagi ijtimoiy ma’qullangan xatti-harakatlar motivlarining o‘sishi 
natijasida yuzaga kelgan, jumladan, zaruriy mudofaa chegarasidan chetga 
chiqish va kuchli ruhiy hayajonlanish natijasida jinoyat sodir etish)
2
. 
1
См.: Российское уголовное право. Общая часть. – М.: «Спарк», 1997. – С. 157-158. 
2
См.: Уголовное право России. Часть Общая: учеб. для вузов: учеб. для студентов вузов, обучающихся по 
специальности «Юриспруденция» / Отв. ред. проф. Л.Л. Кругликов. 2-е изд., перераб. и доп. – С. 223-224. 
219 

---

Shuningdek, motiv va maqsadning uch hadli bo‘linishi ham mavjud: 
1) insonga qarshi qaratilgan (insoniyat xavfsizligiga va tinchligiga qarshi 
sodir etiladigan jinoyatlar motivlari); 2) g‘arazli yoki past niyatli va 3) 
shaxsiy (rashk, ko‘raolmaslik, shuhratparastlik va h.k.). 
Motiv va maqsad qatoriga jinoyat sodir etgan shaxsning emotsional 
(hissiy) holatini ham kiritish lozim. Shu sababli jinoiy qilmish sodir etish 
va unga tayyorgarlik ko‘rish jarayonini kuzatib boruvchi shaxsning 
emotsional (hissiy) holatigina jinoyat-huquqiy ahamiyat kasb etadi.