Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

JK 25-moddasi 3-qismiga ko‘ra, «Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rganlik 
va jinoyat sodir etishga suiqasd qilganlik uchun javobgarlik ham ushbu 
Kodeks Maxsus qismining tamom bo‘lgan jinoyat uchun javobgarlikni 
belgilovchi moddasiga muvofiq hal qilinadi». 
Tamom bo‘lmagan jinoyat uchun jazo tayinlashda jinoyatning oxiriga 
yetkazilmaganlik sabablari, shuningdek, jinoiy qasdning amalga 
oshirilganlik darajasi muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan, jinoyatga 
tayyorgarlik ko‘rish, jinoyatga suiqasd qilishdan yengilroq jazoni keltirib 
chiqarsa, tamom bo‘lmagan suiqasd tamom bo‘lgan suiqasdga nisbatan 
yengilroq jazolanadi. 
4-§. Jinoyatni sodir etishdan ixtiyoriy qaytish
Muayyan hollarda jinoyat sodir etishni boshlagan va uni tamomlash 
uchun barcha zarur imkoniyatlarga ega bo‘lgan shaxs uni sodir etishdan 
qaytadigan bo‘lsa, bu jinoyat huquqida jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy 
qaytish deb topiladi. 
JK 26-moddasi 1-qismiga muvofiq, «Shaxs jinoyatga tayyorgarlik 
ko‘rish harakatlarini yoki bevosita jinoyat sodir etishga qaratilgan 
harakatlarini oxiriga yetkazish mumkinligini anglagan holda to‘xtatsa, 
shuningdek, jinoiy oqibat kelib chiqishini anglagan holda, shunday oqibat 
kelib chiqishining oldini olsa, jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytish deb 
baholanadi». 
1
Курс уголовного права. Общая часть. Том 1: Учение о преступлении. Учебник для вузов. Под ред. д.ю.н., 
проф. Н.Ф. Кузнецовой и к.ю.н., доц. И.М. Тяжковой. – С. 246. 
277 

---

Jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytish – ijtimoiy xavfli, qonunga 
xilof va aybli qilmishni sodir etishdan o‘zini tiygan va (yoki) muayyan 
jinoiy oqibatlar kelib chiqishining oldini olgan shaxs xulq-atvorining 
qonuniy harakatidir. Shaxs boshlagan jinoiy faoliyatini (jinoyatga 
tayyorgarlik ko‘rish va jinoyat sodir etishga qasd qilishni) oxiriga 
yetkazish mumkinligini anglagan holda ixtiyoriy va uzil-kesil to‘xtatishi 
jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytish deb topiladi. Jinoyat sodir etishdan 
ixtiyoriy qaytishning asosiy huquqiy oqibati – uning jinoiy javobgarlikni 
istisno qilishi (JK 26-moddasi 2-qismi). Amalda jinoyat sodir etishdan 
ixtiyoriy qaytgan shaxs tayyorgarlik harakatlarini yoki muayyan jinoyatni 
sodir etishga bevosita qaratilgan harakatlarni to‘xtatadi, zero uning irodasi 
bundan buyon huquq bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarga zarar yetkazishga 
qaratilmagan. Jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytish doimo jinoyat 
tarkibini istisno etadi. Jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytishning asosiy 
vazifasi ham aynan shu – jinoyatlarning oldini olish va to‘xtatib qo‘yish. 
Boshlangan jinoiy faoliyatni to‘xtatib, jinoiy javobgarlikdan qutulish 
imkoniyatining qonunda mustahkamlanishi shaxsni o‘z jinoiy niyatini 
yakunlashdan bosh tortishga rag‘batlantiradi.