¤збекистон республикаси олий ва ¤рта

Mokili baxyalar va baxya ktorlar

Mokili bahyalar deb shunga aytiladiki, ularni hosil qilish uchun mashinani ishchi organi - mokki qo’llaniladi. Bundan tashqari ularni punktir bahya qator deb ham aytiladi, chunki bunday bahyalar matoni ikkala tarafida punktir chiziqlarini eslatuvchi bahya qatorini hosil qiladi. Mokkili bahya (Rasm- 4.3.1.) tikilayotgan matoni ikkala tarafida punktir chiziqlarini eslatuvchi bahya qatorini hosil qiladi.
Mokili bahya (Rasm- 4.3.1.) tikilayotgan matoni ikkala tarafida joylashgan igna ipi, A va moki ipi, V larni chalishuvidan hosil qilinadi. To’g`ri mokkili bahyada, ustki A ip va ostki B, ip tikilayotgan matoni ichida kesishadilar (M- uchastka). Agar ustki ip ostki ipga qaraganda ko’proq taranglikda bo’lsa, unda bahya tortilayotganda u ostki ipni material tepasiga tortib yuboradi va bahyalar noto’g`ri ko’rinishni oladilar (N - uchastka). Agar aksincha, ostki B ip ustki A ipli matoni ostki yuzasiga tortsa, bu holda ham bahyalar noto’g`ri ko’rinish oladilar (R uchastka).
To’g`ri ko’rinishdagi bahyalar so’kilmaydi. noto’g`rilari esa oson so’kiladilar. Chunki mato yuzasida yotgan ipni tortib, oson chiqarib olish mumkin. Mokili bahyalar kam cho’ziluvchan bo’lganligi sababli gazlamali buyumlar tikishda ko’proq qo’llaniladi. Trikotaj ishlab chiqarishda bunday bahyalar ko’p hollarda trikotaj detallarini gazlamali astar bilan qo’shib tikish uchun qo’llaniladi (fufaykalarga plankalarni qo’shib tikish, qo’lqoplarga poyas qo’shish, har xil
turdagi bezaklarni tikish, cho’ntaklarni bostirib tikish.
Moki bahya zigzag ko’rinishida hosil qilinishi ham mumkin (Rasm-3.2.3.,b).
Zigzagsimon bahyalarda igna matoni bitta chiziqda emas balki yonga siljish bilan teshib o’tadi. Bu bir necha usullar bilan amalga oshiriladi.
Masalan: usullarning birida teshishlar orasidagi intervallarda igna gorizontal bo’yicha siljiydi: bunda materialni bahya qator bo’ylab siljishi bilan bir vaqtni o’zida ignani bahya qatorga nisbatan ko’ndalang harakatini mos kelishi evaziga bahyalar zigzagsimon joylashadilar.
Zigzagsimon bahyalar buyumlarga bezak berish ishlarida, buyum qirg`oqlarini yo’rmalashda, buyumlarga har xil aplikatsiyalarni, beykalarni bostirib tikishda qo’llaniladi.
Ikki ipli mokkili bahyalardan tashqari ko’p ipli mokkili bahyalar ham qo’llaniladi (Rasm-3.2.3.,g,d,e). Ular ikkita, uchta, to’rtta ignalar va bitta mokkilar bilan hosil qilinadilar. Mokkini ipi igna iplaridan hosil qilinayotgan halqalarga navbat bilan kiradi.
Ko’p ipli mokili choklar ikki ipligiga qaraganda ancha cho’ziluvchan, so’kilmaydigan bo’lib, maxsus tikish choklar uchun qo’llaniladi.

Rasm. 4.3.1. Mokili baxya sxemasi.

Rasm - 4.3.2. Mokki baxya sxemasi

1- baxya. 2 - baxya zulfi. A- igna ipi, B - Mokki ipi.

Rasm - 4.3.3. Bir ipli zanjir baxya.

4.