Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
maqsadlar dilemmasini
keltirib chiqaradi. Bu dilemma rahbar pul taklif qilishni hamda foiz stavkalarini bir vaqtning o‘zida barqarorlashtira olmaganida ham kelib chiqadi. Qarama-qarshi maqsadlar kolliziyasi natijasida ancha pragmatik, maqsadli o‘rtacha pozitsiyani ishlab chiqish mumkin bo‘ladiki, bunda foiz stavkalariga ham, shuningdek, pul taklif qilishga ham ma’lum dara- jada e’tibor beriladi. Biroq ularning birortasi ham ochiqdan-ochiq afzal ko‘rilmaydi. Moliya bozorlari yetarli rivojlanmagan bir sharoitda pul-kredit siyosati vositalari bilan foiz stavkalari o‘rtasida bog‘lanish kuchsizligi ayniqsa aniq kuzatiladi. Masalan, 1990-1995-yillarda O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotini shakllantirish sharoitida pul-kredit siyosati pul bozorlarida foizlar hosil bo‘lishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatgani yo‘q. Tijorat banklarini qayta moliyalashda markazlashtirilgan va banklararo kreditlarning ustunlik qilishi, zaxira talab qilishdagi yuqori me’yorlar pul bozorlarida foiz belgilash shakllantirilishiga to‘sqinlik qildi. Moliya bozori rivojlanmaganligi natijasida turli foiz stavkalari o‘rta- sida o‘zaro kuchsiz bog‘lanish mavjud bo‘lib turdi. Bu hol Markaziy bankning foiz siyosatiga to‘sqinlik qilgan va uni tijorat banklari krediti bo‘yicha foizlar belgilash ustidan nazorat qilishning bevosita choralarini qo‘llashga majbur qilgan edi. Davlatning xalqaro siyosati ham foiz stavkalariga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Foiz stavkalarini oshirish mamlakatga chet el moliyaviy investitsiyalarni ko‘paytiradi, ichki milliy valutaga bo‘lgan talabni ku- chaytiradi. Milliy valuta qiymatining oshishi uning chet el valutalariga nisbatan kursi oshishiga, sof eksportning pasayishiga olib keladi. Foiz stavkasining pasayishi xorijdan moliyaviy kapital kirib keli- shini kamaytiradi. Binobarin, milliy valuta kursi pasayadi, sof eksport esa oshib boradi. Shu sababli, mamlakatda foiz stavkasining o‘zgarishi tufayli kelib chiqqan kapital oqimlari mamlakat ichida pul-kredit si- yosatini kuchaytiradi. [34] . Kreditning eng yuqori miqdoriy chegarasini belgilash usuli yordamida pul-kredit siyosatini o‘tkazish, odatda, iqtisodiyot tuzilmasini qayta qurish davrida muvaffaqiyatli qo‘llaniladi. Bunday kredit resurs- lari birinchi navbatda ustuvor tarmoqlarga ajratiladi. Boshqa tarmoqlar 46 uchun cheklangan kreditlash tartibi joriy etiladi. Kreditning eng ko‘p miqdorlarini belgilash quyidagi hollarda amalga oshiriladi. Birinchidan , iqtisodiyotning faqat ustuvor sohalariga ko‘p miq- dorda kredit ajratish. Bunday kreditlash tanlab amalga oshirilgan kredit- lash deb yuritiladi. Bu kredit qarzlarning muayyan turlari (masalan, iste’mol va ipoteka qarzlari) uchun yuqori darajani belgilashga asoslan- gan Yüklə 1,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|