47
muomalasini tashkil etilishini va uni tartibga solishni o‘z ichiga oladi.
O‘zbekiston Respublikasining rasmiy pul birligi so‘mdir. Bir so‘m yuz
tiyindan iborat. So‘m O‘zbekiston Respublikasida yagona, cheklanma-
gan va qonuniy to‘lov vositasi hisoblanadi».
Pul tizimini tavsiflovchi eng muhim tarkibiy qismlar quyidagilardan
iborat:
Muomaladagi pul turlariga qarab vaqt o‘tishi
bilan pul muoma-
lasining ikki tizimi ajralib chiqadi:
Metall tangalarning muomalada bo‘lish tizimi
. Bunda pulning
barcha vazifalarini bajaradigan to‘laqonli oltin
va kumush tangalar muo-
malada bo‘ladi, qog‘oz pullar esa pullarga birinchi talab bilanoq metall
(tanga va quyma tarzdagi) ga aylantirilishi mumkin.
Oltinga almashtirilishi mumkin bo‘lmagan kredit va qog‘oz
pullar muomalasi tizimi
. Bunda oltinning o‘zi muomaladan chiqarib
yuborilgan bo‘ladi.
[36]
. Pul
tizimi haqida gapirilar ekan, Tomas Grexem (XVI asrda
yashagan angliyalik bankir) qonuni haqida eslatmasdan hech iloj yo‘q.
Bu qonunga ko‘ra sanoat endigina paydo bo‘lgan
davrlardayoq pul
«yomon»
va
«yaxshi»
pullarga bo‘lingan.
Ushbu qonunga muvofiq «yomon» pullar «yaxshi» pullarni chetga
surib chiqaradi.
Buning mohiyati shundaki, «yomon» pullar va rasmiy
belgilangan kursga nisbatan bozor qiymati
oshib boradigan pullar muo-
maladan chiqib ketadi. Ular shunchaki xususiy uylarda,
bank seyflarida
Umuman, pul tizimi deganda turli mamlakatlarda tarixan vujudga kelgan va
odatda qonun hujjatlari bilan mustahkamlab qo‘yilgan
pul muomalasining
tashkiliy shakli tushuniladi.
Dostları ilə paylaş: 
