Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
bank-benefitsiar
foydasiga qarz oluvchi va kafil o‘rtasida tuziladigan yozma shakldagi kafillik shartnomasi bilan rasmiylashti- riladi. Fuqarolar yig‘inining mahalla, qishloq, ovul Kengashi, kafillik shartnomasiga muvofiq, qarz oluvchining majburiyatlari bo‘yicha o‘z mulki bilan javob beradi. Kredit so‘rab berilgan arizaning bankka kelib tushgan kundan boshlab, ushbu ariza bo‘yicha bank tomonidan xulosa berish muddati 5 ish kunidan oshmaydi. Kredit shartnomasi tuzilganidan so‘ng kredit bo‘limi xodimi, muddati va foiz stavkasini ko‘rsatgan holda, ssuda hisob raqamini ochish to‘g‘risida buxgalteriyaga ko‘rsatma beradi. Mikrokredit berish to‘g‘risida qaror qabul qilingan vaqtdan boshlab qarz oluvchiga kredit varaqachasi ochiladi va uning yordamida kredit ustidan nazorat amalga oshiriladi. [208]. Kredit mijozning talab qilib olinguncha depozit hisob raqami joylashgan manzili bo‘yicha beriladi. Kreditlar alohida ssuda hisob raqamini ochish va ushbu hisob raqamidan qarz oluvchining to‘lov topshiriqnomalari asosida moddiy-tovar boyliklar uchun naqd pulsiz o‘tkazish yo‘li bilan yoki mikrokreditning 50 foizgacha miqdorida naqd pul shaklida, pul cheklarini to‘lash yo‘li bilan beriladi. Naqd pul shaklida berilgan mikrokreditlarni qaytarish va ularning foizlarini to‘lash majburiy tarzda bank kassasiga naqd pul topshirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Yuridik shaxs maqomini olmasdan faoliyat ko‘rsatayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlar va dehqon xo‘jaliklariga berilgan mikrokreditlar kredit ajratish muddatiga qarab mos ravishda 12601 - «Yakka tartibdagi tadbirkorlarga berilgan qisqa muddatli ssudalar» va 13801 - «Yakka 329 tartibdagi tadbirkorlarga berilgan o‘rta muddatli ssudalar» balans hisob raqamlarida hisobga olinadi. Alohida ssuda hisob raqamlari bo‘yicha berilgan mikrokreditlar bo‘yicha kredit bo‘limi xodimining farmoyishiga ko‘ra muddatli majburiyatnomalar rasmiylashtiriladi va ular kreditlash muddatlariga qarab, to‘la qaytarilguniga qadar 91901 – «Qarz oluvchilarning qisqa muddatli ssudalar bo‘yicha majburiyatlari» va 91903 – «Qarz oluvchi- larning o‘rta muddatli ssudalar bo‘yicha majburiyatlari» nomli, ko‘zda tutilmagan sharoitlar hisob raqamlarida hisobga olinadi. Qaytarish muddatlari pul oqimining kelib tushish istiqboliga qarab, bir necha bosqichda qoplashni ko‘zda tutuvchi jadval shaklida taqdim etilishi mumkin. Qaytarish muddati yetib kelganda va qarz oluvchining pul mablag‘lari mavjud bo‘lmagan taqdirda, kredit muddati o‘tgan ssudalar hisob raqami orqali undirib olishga taqdim etiladi, u bo‘yicha muddatli majburiyatnomalar esa 2-kartotekaga joylashtiriladi. Tijorat banklari kreditdan foydalanishning butun muddati davomida doimiy monitoring amalga oshiriladi va u qarz oluvchi tomonidan uning loyihasi va kredit shartnomasi shartlarining amalga oshirilishiga har tomonlama ko‘maklashishga qaratilgan bo‘lishi lozim. Monitoring jarayonida bankka berilgan garov holati va kreditdan samarali hamda maqsadli foydalanish bo‘yicha joylarga borib tekshiruvlar o‘tkazib turiladi. Berilgan kreditdan boshqa maqsadda foydalanganlik holati aniqlanganda, bank kredit shartnomasida berilgan tartibda, kreditning maqsadga nomuvofiq ishlatilgan qismini qarz oluvchining talab qilib olinguncha depozit hisob raqamidan muddatdan oldin undirib olish huquqiga ega. Qarz oluvchi tomonidan asosiy qarzni va unga hisoblangan foizlarni kredit shartnomasida kelishilgan muddatda qaytarilmasa, bank Fuqarolik kodeksining 280-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq mustaqil ravishda, sudga murojaat qilmasdan, garov predmetini tasarruf qilish huquqiga ega bo‘ladi. [209]. Tijorat banklari o‘z Nizomlariga va valuta operatsiyalarini amalga oshirish uchun ularga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan berilgan litsenziyada ko‘rsatilgan huquqlarga muvofiq ravishda faqat o‘z ishlab chiqarish faoliyati uchun respublikada ishlab chiqarilmaydigan asbob-uskunalar, xomashyo va butlovchi qismlarni import yo‘li bilan xarid qilish uchun chet el valutasida mikrokreditlar 330 berishlari mumkin. Tijorat banklari tomonidan chet el valutasidagi mikrokreditlar o‘z kredit resurslari va chetdan jalb qilingan kredit mablag‘lari, shu jumladan, xorijiy banklarning kredit liniyalari hisobidan amalga oshiriladi. Chet el valutasidagi mikrokreditlar banklar bilan qarz oluvchilar o‘rtasida tuziladigan kredit shartnomalaridan belgilanadigan tijorat shartlari asosida naqdsiz shaklda beriladi. Chet el valutasida berilgan kreditlar bo‘yicha foizlarning to‘lovi, to‘lov sanasidagi birjadan tashqari valuta bozori kursi bo‘yicha milliy valutada amalga oshiriladi. Asosiy qarzni to‘lash chet el valutasida amalga oshiriladi, qarzdorning chet el valutasidagi hisob raqamida mablag‘ mavjud bo‘lmagan taqdirda to‘lov sanasidagi birjadan tashqari valuta bozori kursi bo‘yicha milliy valutada to‘lanishi mumkin. Chetdan jalb qilingan kredit mablag‘lari hisobida chet el valutasida mikrokreditlar berish tijorat banklariga xorijiy kredit liniyalarini ajratish shartlariga muvofiq amalga oshiriladi. Qarz oluvchilarga chet el valutasida kredit berish jarayonida, qarz oluvchilar tijorat banklaridan oldin olingan kreditlarga doir majburiyatlarini o‘z vaqtida bajargan bo‘lishlari lozim. Qarz oluvchilarga chet el valutasida mikrokredit olish uchun xorijdan sotib olinadigan mahsulot tavsifi, u xarid qilinadigan mamlakat, uning qiymati, to‘lov valutasi, uskunalar sotib olinadigan holda - zarur xomashyo bilan ta’minlanganligiga oid ma’lumotlarni bankka taqdim etadi. Chet el valutasida mikrokredit olish uchun berilgan ariza yuqoridagi tartibning 2.6-bandida belgilangan muddatda ko‘rib chiqiladi. Mikrokredit bo‘yicha qarzdorlikni to‘lash chog‘ida birinchi navbatda kreditdan foydalanganlik uchun foizlar undiriladi. Mikrokredit belgilangan muddatlarda qaytarilmagan taqdirda, shuningdek, qarzdorning milliy valutadagi talab qilib olinguncha depozit hisob raqamida mablag‘lar yetarli bo‘lmagan yoki mavjud bo‘lmagan hollarda, tijorat banklari mikrokreditning qaytarilmagan summasini qonunchilikda belgilangan tartibda qarzdorning chet el valutasidagi talab qilib olinguncha depozit hisob raqamidan undirib olish huquqiga egadirlar. Qarz oluvchining talab qilib olinguncha depozit hisob raqamida mablag‘lar yetarli bo‘lmagan yoki yo‘q bo‘lgan taqdirda mikrokredit- ning summasi qonunchilikda belgilangan tartibda kafolat beruvchining |