Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

kriptografik nazorat yig’indisini
(o’zgarishlarni 
payqash kodi yoki 
xabarni autentifikatsiyalash kodi
deb ham yuritiladi) 
shakllantirishga xizmat qilishi mumkin. Bu sifatda xesh-funktsiya xabarning 
yaxlitligini nazoratlashda, elektron raqamli imzoni shakllantarishda va tekshirishda 
ishlatiladi. 
Xesh-funktsiya foydalanuvchini autentifikatsiyalashda ham keng qo’llaniladi. 
Axborot xavfsizligining qator texnologiyalarida shifrlashning o’ziga xos usuli 
bir 
tomonlama xesh-funktsiya yordamida
 
shifrlash
ishlatiladi. Bu shifrlashning 
o’ziga xosligi shundan iboratki, u mohiyati bo’yicha, bir tomonlamadir, ya’ni 
teskari muolaja - qabul qiluvchi tomonda rasshifrovka qilish bilan birga olib 
borilmaydi. Ikkala taraf (jo’natuvchi va qabul qiluvchi) xesh-funktsiya asosidagi bir 
tomonlama shifrlash muolajasidan foydalanadi. 
Eng ommabop xesh-funktsiyalar MD2, MD4, MD5 va SHA. 
MD2, MD4 va MD5 - R.Rayvest tomonidan ishlab chiqilgan axborot 
daydjestini hisoblovchi algoritmlar. Ularning har biri 128 bitli xesh-kodni 
to`zadi. MD2 algoritmi eng sekin ishlasa, MD4 algoritmi tez ishlaydi. MD5 
algoritmi MD4 algoritmining modifikatsiyasi bo`lib, Natijada, 
xavfsizlikning oshirilishi evaziga tezlikdan yutkazilgan. SHA(Secure Hash 
Algorithm) 160 bitli 
xesh-kod
ni to`zuvchi axborot daydjestini hisoblovchi 
algoritm. Bu algoritm MD4 va MD5 algoritmlariga nisbatan ishonchliroq. 
 
 Elektron raqamli imzo 
Elektron raqamli imzo – bu berilgan hujjatning rekviziti hisoblanadi va uning 
asosiy vazifasi berilgan elektron hujjatni kaalbakisidan ximoya qilishdir. ERI 
an’anaviy imzodan farkli ravishda jismoniy emas mantikiy tabiatga ega. Ya’ni
ERI bu simvollar yoki kodlarning ketma-ketligi bo`lib, hujjatni egasini ERI egasi 
bilan bevosita boglaydi. 
Elektron hujjatlarni tarmoq orqali almashishda ularni ishlash va saqlash 
harajatlari kamayadi, qidirish tezlashadi. Ammo, elektron hujjat muallifini va 
hujjatning o’zini autentifikatsiyalash, ya’ni muallifning haqiqiyligini va olingan 
elektron hujjatda o’zgarishlarning yo’qligini aniqlash muammosi paydo bo`ladi. 
Elektron hujjatlarni autentifikatsiyalashdan maqsad ularni mumkin bo’lgan 
jinoyatkorona harakatlardan himoyalashdir. Bunday harakatlarga quyidagilar 
kiradi: 
-