Œзбекистон республикаси олий ва œрта

2.3. Gruntlar fizikaviy xossalarining
hosilaviy ko’rsatkichlari
Qattiq zarrachalar massasi ms ning bo’zilmagan tuzilishli namuna hajmi Vs+Vo nisbati grunt skeletining zichligini bildiradi. (2.2) - ifodadan V_s+V_o = ( m_s + m_)/. Ushbu holda grunt skeletining zichligi:
_d = m_s/(V_s + V₀) = m_s/m _s(1 + m_/m_s) = /(1 + ). (2.4)
Gruntdagi g’ovaklar hajmining namuna hajmiga nisbati gruntning g’ovakligi deyiladi. 2.1-rasmdagi shartli sxemaga ko’ra:

n = V₀ / (V_s + V₀ ) = [ (V_s + V₀ ) - V_s ] / (V_s + V₀ ).

(2.1)- va (2.4)-ifodalardan: V_s = m_s / _s ; V_s+V₀ = m_s / _d .

Hajmlarning ushbu ko’rinishlarini inobatga olib, grunt g’ovakligining _s va _d larga bog’liq holda aniqlanadigan quyidagi ifodasini keltirib chiqarish mumkin:
n = (_s -_d)/_s . (2.5)

Namunadagi qattiq zarrachalarning solishtirma hajmi quyidagi nisbat bo’yicha aniqlanadi:

m = V_s/(V_s + V₀ ) ёки m = _d/_s . (2.6)
(2.5- va (2.6) - ifodalardan n + m = 1 ekanligi ham kelib chiqadi.
Grunt g’ovakligining namunadagi qattiq zarrachalar solishtirma hajmiga nisbati gruntning g’ovaklik koeffitsienti deb ataladi:

е = n/m ёки e = (r_s -r_d)/r_d . (2.7)

Gruntning to’la namlanishi (maksimal namligi) g’ovaklarning suvga to’la to’yingan holatini baholaydi:
_e = n _/(m _s) ёки _e = е _/_s , (2.8)
bu yerda _=1000 kg/m³ – suvning zichligi.
Gruntning suvga to’yinganligi bo’yicha holatini baholashda namlanish darajasi deb ataladigan ko’rsatkich ishlatiladi. Namlanish darajasi tabiiy namlikning to’la namlanishga bo’lgan nisbati bo’yicha o’rnatiladi:
S_r = /_е = _s/(e_). (2.9)

Namlanish darajasining qiymati 0 dan (gruntlarning quruq holatida) 1 gacha (grunt suvga to’la to’yinganda) o’zgarishi mumkin. Bu ko’rsatkich 0 dan 0,5 gacha bo’lsa - grunt kam namlangan; 0,5 dan 0,8 gacha bo’lsa – namlangan, 0,8 dan 1 gacha bo’lsa – grunt suvga to’yingan deb qaraladi.